Ekonomika fakulteti Ekonomika hám Menedjment tiykarları

Ekilemshi belgiler bolsa birlemshi belgilerdi bir-birine bóliw nátiyjesinde alınǵan tuwındı bolıp, hádiyseniń intensivligin, strukturasın, dinamikasın хarakterleydi. Máselen, miynet ónimdarlıǵı eki birlemshi belgini, yaǵnıy ónim kólemin ketken waqıtqa bóliw nátiyjesinde alınadı. Bul jerde alınǵan nátiyje yaǵnıy miynet ónimdarlıǵı ekilemshi belgi bolıp esaplanadı.
Statistikaliq baqlaw maǵliwmatlarin uliwmalastiriw hám tártipke saliwdiń dáslepki hám eń ápiwayi usili bόlistiriw qatarlari esaplanadi.
Bόlistiriw qatarlari degende toplam birliklerin úyrenilip atirǵan belgi boyinsha jόnelisine qarap gruppalarǵa bόliw túsiniledi. Olar variaciyaliq hám atributivtúrlerge bόlinedi. Variaciyaliq qatarlar diskret hám araliq qatarlardan dúziledi. Bόlistiriw qatarlarin dúziwde eki túrli máseleni sheshiw zárúrligi payda boladi: gruppalar sanın anıqlaw, gruppa araliǵin esaplaw.
Gruppalaw aralıǵı belginiń eń úlken hám eń kishkene variantları ayırmasınıń gruppalar sanına qatnası menen anıqlanadı. Aralıqlar:

• 
  teń hám teń bolmaǵan;
  
• 
  ashıq hám ashıq bolmaǵan;
  
• 
  arnawlı kórinislerde bolıwı múmkin.
  

Bόlistiriw qatarlarin dúziwde toparlar sanın anıqlaw ushın statistikaǵa baylanisli ádebiyatlarda G.A. Sterjess formulasin qollaw usinis etiledi (hár dayim emes):
𝑛 = 1 + 3,322 ∙ 𝑙𝑔𝑁
Bul jerde N toplamdaǵı birlikler sanı.
Egerde teń intervalli gruppalaw ámelge asirilsa, gruppa araliǵi tόmendegi formula menen anıqlanadi:
^𝑥𝑚𝑎𝑥 ^{− 𝑥}𝑚𝑖𝑛
ℎ = _𝑛
Bul jerde:
h – aralıq úlkenligi;
x_max – belginiń eń úlken variantı; x_min – belginiń eń kishi variantı; n – gruppalar sanı.
Eger,máselen paхta ónimdarlıǵınıń eń joqarı dárejesi 60 c/ga, eń pás dárejesi 20 c/ga, gruppalar sanı 5 ke ten bolsa, onda hár bir gruppa ushın aralıq úlkenligi 8 c/ga teń boladı:
60 − 20
ℎ = ₅ = 8 𝑐/𝑔𝑎
Bunday aralıqlar ádette toplam birlikleri ortasında ayırmashılıq onsha úlken bolmaǵan jaǵdaylarda qollanıladı.