Ekonomika fakulteti Ekonomika hám Menedjment tiykarları

­­­­­­ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ, BILIM HÁM INOVACIYA MINISTIRLIGI

Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti

Ekonomika fakulteti
Ekonomika hám Menedjment tiykarları kafedrası
Menedjment qánigeligi
“2a” kurs studenti Suleymanova Aqmaraldıń_______
Statistika páninen
Ózbetinshe jumısı
Tema: Statistikalıq svodkalaw hám gruppalaw_______


Orınlawshı: Suleymanova Aqmaral
Qabıllawshı: Embergenov Alisher


Nókis – 2023-jıl
JOBASÍ:

1. 
   Kirisiw
   
2. 
   Tiykarǵı bólim
   
   1. 
      Svodka haqqında túsinik hám onıń túrleri
      
   2. 
      Gruppalaw haqqında túsinik hám onıń elementleri
      
   3. 
      Ekilemshi gruppalaw
      
3. 
   Juwmaqlaw
   
4. 
   Paydalanılǵan ádebiyatlar
   

1. 
   Kirisiw
   

Sociallıq-ekonomikalıq kórsetkishler mámleket jáne onıń aymaqların rawajlandırıw, xojalıq jurgiziwshi sub'ektler iskerlik nátiyjelerin úyreniw, xalıqtıń bandligi hám turmıs dárejesin anıqlawda keń qollanıladı. Bunday social - ekonomikalıq kórsetkishler mánisin, qanday esaplanishini hám mámleket boyınsha jıynanishini statistika páninde uyreniledi. Sol sebepli de studentler zaman talabına juwap beretuǵın jetik qánigeler bolıp jetiwleri ushın jetkilikli muǵdarda oqıw ádebiyatları menen támiyinlengen bolıwı kerek. Buǵan baylanıslı sabaqlıq, oqıw qóllanbalarınıń jetkilikli muǵdarda baspadan shıǵarilmasligi, ásirese statistika páninen onıń teoriyalıq tiykarlarına kóbirek áhmiyet berilip, tarmaqlar, atap aytqanda xızmetler tarawı statistikası boyınsha ádebiyatlardıń derlik joq ekenligi, bul oqıw qóllanbanıń zárúr ekenligin talap etedi. Bazar munasábetleri sharayatında xızmetler túrleri kóbeyip, joqarı su'ratlar menen rawajlanıp baratırǵan ekonomikanıń salmaqlı tarmaǵına aylanıp barıp atır.
Statistikada gruppalaw dep úyrenilip atırǵan hádiyselerdi (ob'ektlerdi, birliklerdi) zárúrli belgilerine tıykarlanıp turdosh (kelbetlik feyil) gruppalarǵa (jıynaqlarǵa ) birlestiriw júritiledi. Mısalı, aktsioner kompaniyalardı dividend tólew dárejesine qaray gruppalarǵa ajıratıw. Egerde tóplanǵan maǵlıwmatlardı jamg'arib ulıwmako'rsatkichlar alıw menen shegaralansak, ol halda olar túrli statistikalıq jıynaqlarǵa tiyisli bolıwı múmkin, nátiyjede olardıń dúzilisi hám qásiyetlerin anıqlay almaymız. Gruppalawdıń áhmiyeti sonda, ol maǵlıwmatlardı ulıwmalastırıw hám oyda sawlelendiriw qılıw ushın ıqsham, ayqın formada usınıs etiwdi támiyinleydi. Bunnan tısqarı, gruppalaw maǵlıwmatlarǵa túrli tárepten ishlov beriw hám analiz qılıw ushın tiykar jaratadı. Bunıń ushın gruppalardı dóretiw etiw belgisi yamasa belgilerin tańlaw, dúziletuǵın gruppalar sanı hám olardıń shegaraların anıqlaw ilimiy tártip-qaǵıydalarǵa tayanıwı kerek. Statistika bunday ilimiy principlerdi jaratqan, olar ishinde eń túpkiliklileri tómendegilerden ibarat Gruppalaw belgileri etip gózlengen maqset hám wazıypalar noqatı názerinen zárúrli belgiler yaǵnıy úyrenilip atırǵan hádiyselerdiń túpkilikli baylanısıwların ańlatiwshı belgiler alınıwı kerek. SHu menen birge gruppalawdı konkret jaǵdayǵa maslastırıw, yaǵnıy sharayat ózgeriwine qaray gruppalawdı tuslantirib, onıń belgilerin ózgertiw - bir dáwirde gruppalardı bir belgi tiykarında tuzib, ekinshi sharayatta basqa oǵan sáykes keletuǵın belgilerge tayanish zárúr.
Statistikalıq baqlawdan alınǵan tarqaq maǵlıwmatlar hár bir hádiyse hám processlerdi ańlatadı. Baqlaw jıynaqtaǵı hádiyse hám processlerdiń zárúrli tamonlarini, ayriqsha qásiyetlerin úyreniw ushın olardı áhmiyetli belgilerine qaray gruppalarǵa ajıratıw kerek.

2.