Eksperimental



Yüklə 1,19 Mb.
səhifə72/159
tarix28.01.2023
ölçüsü1,19 Mb.
#81396
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   159
Umumiy psixologiya kafedrasi eksperimental psixologiya (1)

Ikkinchidan, emotsiya imo - ishoralarda, mimikada, ya'ni kishining Yuzida bo’ladigan harakatlarda hamda butun badanning ma'nodor harakatlarida ko’rinadi.
Uchinchidan, gumoral harakatlardagi, ya'ni organizmning qon tarkibidagi va boshqa suYuqliklardagi kimyoviy o’zgarishlarni va shuning bilan birga modda almashishida bo’ladigan yanada chuqur o’zgarishlarni o’z tarkibiga oladi.
Demak, emotsiyalarning tashqi ifodasiga mimika, imo-ishora, aft-bashara va qad-qomatning o’zgarishlari, ayrim tashqi sekresiya bezlarining faoliyati yosh, so’lak, ter ajralishi hamda ayrim harakatlarning xususiyatlaridagi o’zgarishlar, ya'ni ularning tezligi, kuchi, koordinasiyasi va hokazolar kiradi.
Emotsiyalarning eng aniq va yaqqol ko’rinishlaridan biri kulgi bilan yig’idir.
L.N.Tolstoy o’z asarlarida odamning ruhiy holatini ifodalovchi nigohlarning 85 xilini va kulishning 97 xilini tasvir etgan. "Har xil sabab bilan yig’lagan paytda odamning boshi va og’zi har xil qiyofada o’zgaradi" - degan edi. Leanardo da-Vinchi.
Rus psixologi P.M.Yakobson tomonidan ishlangan rasmlardan ko’rinib turibdiki, odamning aftidagi qiyofa asosan lablar, qosh va ko’z o’zgarishlarining bir-biriga nisbatan turlicha holatga, shuningdek, ko’zning qanchalik chaqnab turishiga bog’liqdir. Ko’zning qanchalik chaqnashi ko’z yoshining miqdori, ko’z shilliq pardasidagi tomirlarning kattalashuvi bilan belgilanadi. Maskaning tagida ko’rinib turgan ko’z o’zining ifodasini yo’qotgan bo’ladi. Ko’z, lab, qovoq,qoshning har xil holati, xatto odam chehrasini ham turli qiyofaga kiritadi.
Odam hissiyotlarini bildirishning eng nozigi va eng kuchlisi san'at, xususan, muzika bilan lirik she'rlardir, ularni tom ma'noda hissiyotning tili deyish mumkin.
Odam o’zini va gavda harakatlarini, shuningdek tovushni ataylab chiroyli qilib ko’rsatishi mumkin. U garchi "muayyan hissiyotlarni o’zi kechirmayotgan bo’lsa ham o’sha hissiyotlarni ifodalaydigan harakatlar qila oladi.
Har bir kishi ham o’z hissiyotlarining tashqi ifodalarini ma'lum darajada o’zgartirishi mumkin. Odamlarni kundalik muomalalarida badanning xilma-xil ifodali xarakatlari, imo-ishoralar xususan, ko’z bilan qilinadigan imo-ishoralar, tovushning ohangi, g’amginligi muhim ahamiyatga ega. Shunchaki bir xo’mrayish, salgina jilmayib kulish, yelka qisish kabi ifodali harakatlar kishining maqsadini anglatadi.
Yuz ifodasi orqali emotsiyalarni tashxis etish
Fiziognomiya - bu insonning Yuz xususiyatlari va tana shaklidagi ifodasi haqidagi ta'limot; Keng ma'noda, bu voqelikning istalgan sohasining ekspressiv shakllari va kuzatilayotgan hodisalarning tashqi qiyofasini talqin qilish haqidagi ta'limot.
Tuyg'ularni va ularning Yuz ifodalarini tizimlashtirish sizga oltita asosiy emotsional holatning Yuz ifodalarini (quvonch, g'azab, qo'rquv, azob-uqubat, jirkanish, ajablanib) tasvirlash sxemasini tuzishga imkon beradi.
Emotsional holatlarning "Yuz ifodalari" ning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, har bir Yuz ifodasi universal, ba'zi bir holatlarni ifodalash uchun xos bo'lgan va boshqalarni ifodalash uchun xos bo'lmagan belgilarni o'z ichiga oladi.Fiziognomik tahlil uchun alohida ahamiyatga ega, bu ongsiz iboralar Yuzga shunchalik "muzlab" tuYuladiki, boshqalar ularni shaxsiyatning bir qismi sifatida qabul qiladilar. Qandaydir bir ifoda Yuzga "muhrlangan" bo'lsa, odam uni sezishni to'xtatadi, u o'z-o'zidan bo'ladi va u faqat uning yo'qligini biladi.
Yuz ifodalari - bu inson his-tuyg'ularining namoyon bo'lish shakllaridan biri bo'lgan Yuz mushaklarining ekspressiv harakatlari. Biror kishini kuzatish bilan emotsionalotlar o'yinini tushunish mumkin.
Tuyg'ularni va ularning Yuz ifodalarini tizimlashtirish sizga oltita asosiy emotsional holatning Yuz ifodalarini (quvonch, g'azab, qo'rquv, azob-uqubat, jirkanish, ajablanib) tasvirlash sxemasini tuzishga imkon beradi. Tashxis qo'yish uchun bunday "ifodalash tasviri" juda oddiy, chunki u aniq ko'rsatilgan. O'tish holatiga mos keladigan, qizg'in bo'lmagan ta'sirga ega bo'lgan iboralarni tan olish qiyinroq. Ularda Yuz ifodalari nomutanosib va \u200b\u200bkamroq aniqlanadi, ammo bu holda ham Yuz ifodasi asosiy emotsional holatlarning Yuz ifodalarining o'zgarishini anglatadi.Yuz ifodasini o'rganish uchun kuzatish usuliga asoslangan turli xil uslubiy usullar qo'llaniladi, ular fiksatsiyaning turli usullari bilan to'ldiriladi: Yuz mushaklarining qisqarishini og'zaki tavsiflash, piktogramlar, chizmalar, foto-film video.Yuz ifodasi va Yuz ifodalarining asosiy vazifalari, ko'plab tadqiqotchilarga ko'ra, quyidagilar: ona-bola aloqalarini rivojlantirish, boshqalarga munosabatni namoyish etish, fikr-mulohazalarni o'rnatish; insonning holati haqida ma'lumot; nutq xatti-harakatlarini sharhlash.
Yuz ifodasi: shaxsiyat tashqi dunyosining eng muhim elementi, insonning nigohi bilan uzviy bog'liqdir. Yuz ifodalarini shaxsiyat va fe'l-atvor o'lchovi sifatida o'rganishni boshlagan kishi, o'zini umr bo'yi ongsiz ravishda qilganligi sababli, ko'proq yoki kam tanish bo'lgan joyda topiladi. Muloqot jarayonida aksariyat odamlar sheriklarning Yuzlariga e'tibor berishadi. Bu erda diqqat ko'zlarga qaratilishi kerak. Hamma joyda va hamma joyda ko'zlar ruhning ko'zgusi hisoblanadi.Albatta, ko'zlarning ifodasi o'zgaradi, lekin odamni tushunish uchun siz ko'zlarning odatiy ifodasini aniqlashingiz kerak. Ba'zi bir ko'zlar g'amgin, boshqalari yovuz, kimdir sovuq va shafqatsiz, boshqalari Yumshoq va da'vatkor. "Ko'z bilan aloqa" - bu fikr almashish, hamkorga qarashning vaqti va qarashning yo'nalishi. Ko'z bilan aloqa dinamikasiga quyidagi omillar ta'sir qiladi: sheriklarning tanish darajasi, jinsi, yoshi, shaxsiy xususiyatlari, sheriklar o'rtasidagi munosabatlar tizimi. Ko'z bilan aloqa tahlili sheriklar o'rtasidagi munosabatlarning mohiyatini tahlil qilishga imkon beradi. Dyadda ko'z bilan aloqa qilishni tahlil qilish mezonlari sifatida guruh quyidagilarni ko'rib chiqadi.

  1. bir-birlariga qarashning vaqtinchalik parametrlari (chastota, aloqa davomiyligi),

  2. Ko'zning fazoviy xususiyatlari (ko'zning harakat yo'nalishi: ko'zdan ko'zga, yon tomonga, Yuqoriga va pastga, chapga va o'ngga).

  3. nigohning intensivligi (diqqat bilan, "qarash", "qarash").

Shu nuqtai nazardan, Yuz ifodasini tartibga solish muammosini hisobga olganda, mavzu qanday ma'lumotni boshqalarga etkazish yoki yashirishni istashiga, ekspressiv niqoblarni tanlashda individual farqlar mavjudligiga e'tibor berish kerak.
Shunday qilib, inson ifodasi tuzilishining eng muhim tarkibiy qismi sifatida Yuz ifodasi uzoq vaqt davomida insonning emotsional munosabatlari va holatlarining ifodali kodi sifatida o'rganilgan. Yuz ifodasini o'rganish uchun turli xil usullar bilan to'ldirilgan kuzatish protsedurasi asosida "Yuz mushaklarining qisqarishini og'zaki tavsiflash, piktogramlar, chizmalar, foto-video yozuvlar" ekspressiv xatti-harakatlar psixologiyasi sohasida ishlaydigan tadqiqotchilar tomonidan ko'p yillar davomida olib borilgan ishlarning natijasi sifatida , grafik, raqamli ifoda kodlari va ularning tegishli kodlash usullari.

Yüklə 1,19 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   159




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin