Eksperimental

Adabiyotlar

16. 
    "Maslowning ehtiyojlar ierarxiyasi": Shunchaki psixologiya. Qabul qilingan sanasi:
    

2019 yil 17-yanvar kuni Symply Psychology: simplypsychology.com.

16. 
    "Inson ehtiyojlarining 6 turi" quyidagicha: Cosmons. Qabul qilingan sanasi: 2019
    

yil 17-yanvar, Cosmons: cosmons.com.

16. 
    Vikipediyada: "Maslowning ehtiyojlar ierarxiyasi". 2019 yil 17-yanvar kuni
    

Vikipediyadan olindi: en.wikipedia.org.

16. 
    "Murrayning psixogen ehtiyojlar nazariyasi": VeryWell Mind. Qabul qilingan kun:
    

2019 yil 17-yanvar, VeryWell Mind: verywellmind.com.

16. 
    Vikipediyada "Murrayning ehtiyojlar tizimi". 2019 yil 17-yanvar kuni
    

Vikipediyadan olindi: en.wikipedia.org
19-mavzu. SHaxsning emotsional jabxasi o’rganish metodlari
Reja:

1. 
   Emotsional xolatlarni tashxis etishning metodologik masalalari.
   
2. 
   Emotsiyalarning fiziologik ko’rsatgichlari va tashxisi.
   
3. 
   Nutq taxlili orqali emotsiyalarni taxlil etish.
   
4. 
   Inson emotsional olami xususiyatlarining psixologik tashxisi.
   
5. 
   Savolnomalardan foydalanish, Yuz ifodasi orqali emotsiyalarni tashxis etish.
   
6. 
   Ranglar testidan foydalanish.
   

Tayanch iboralar:extiros qattiyat, o’ylar, xarakter , histuyg'u, hayajonlanish, sevgisimpatiya, kayfiya, do’stlik, attraksiya, affekt
Emotsional xolatlarni tashxis etishning metodologik masalalari
Bir qancha tadqiqotchi psixolog omillarning ilmiy ishlari bolalar va o‘smirlarning salbiy emotsional holatini psixokorreksiya qilishining asosiy yo‘nalishlariga bag‘ishlangan. (L.I.Bojovich, 1972; N.D.Levitov 1967; K.S.Lebedliskaya, V.A.Zachenichkiy, A.M.Svyadoli; I.F.Myachkov 1965, 1982, L.A.Kitayev 1983 va boshqalar. O‘smirlarda salbiy emotsional holatni bartaraf etishning uchta asosiy yo‘nalishi belgilab berilgan:

1. 
   O‘ziga Yuqori baho berishi;
   
2. 
   Jismoniy va emotsional zo‘riqishni yengib o‘tishga bag‘ishlangan usullar ta’limoti;
   
3. 
   Konkret (aniq) vaziyatlarda o‘ziga ishonch tuyg‘usini ishlab chiqish.
   

Salbiy emotsional holatni bartaraf etishda asosan asab tolalarining taranglashuvini pasaytirish relaksatsiya va autogen mashqlar o‘tkazish (I.Shuls, T.Sele, X. Lindemon, V.S Yudanov A.V.Alekseyev, I.F.Myagkov, A.T.Ponov va bosiq progressiv relaksatsiya (Jacobson,1938) va tizimli desensibilizatsiya (Wolpe,1958) kabi uslublardan foydalanishiga etibor qaratilgan. Ko‘pgina psixologik manbalarda (Rudestam K, 1993yil va bosiq) uqtirilishicha bir hil muammoli kishilar guruhiga yordam berish omillari bir hil bo‘lganligi samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi. Bulardan tashqari Yalov (Yalov 1975) gemogen usulining tarafdori bo‘lib, bir xil muammoli guruhlardagi kishilar anchagina bir-biriga nisbatan yondashgan bo‘lishadi, bir-birini qo‘llab-quvvatlaydi, bunday guruhlarda ziddiyatlar deyarli bo‘lmaydi, guruh a’zolari davomati ham boshqa guruhlarga nisbatan ta’kidlaydi. U o‘zining tadqiqotlarida, insonlar o‘rtasidagi munosabatlar qanchalik bir-biriga yaqin bo‘lsa, shunchalik ularni bezovta qilayotgan muammolar yechimi tez topilishini ta’kidlaydi, shuningdek shaxsiy muammolarning guruhda umumiy muammoga aylanishi va uning yechimi bu faqatgina bir shaxsning Yutug‘i emas, balki, butun guruh Yutug‘i ekanligi muhim o‘rin tutadi. Levin (Levine 1979) insonlar orasidagi birdamlikni rag‘batlantirish uchun birinchi navbatda bir xil yoshdagi, yoki bir xil muammo yechimini topish maqsadida birlashgan gomogen guruhlarni tashkil etishi kerakligini ta’kidlaydi.
Shu bilan birga psixonevrologik dispanserning amaliyotchi psixologning faoliyatida faqatgina gomogen prinsipi asosidagi o‘smirlar trening guruhini shakllantirish samarali natija bermagan. Ba’zi hollarda (fobiya bezovtalanishi, xafagarchilikda, emotsiya va xulqdagi aralash bezovtalik holatlarida) o‘smirlar bilan ishlashda geterogen guruhlar samarali natijalar berib, ikkala prinsipdagi (gomogen va getorogen) guruhlarining hamohanligida o‘smirlarda vujudga kelgan salbiy (nohush) emotsional holatlarini bartaraf etishda zarur va samarali usullardan biri ekanligi namoyon bo‘ladi.
Shunday qilib, tadqiqotchilarni bu muammoni ko‘pdan beri qiziqtirib kelgan bo‘lsada, o‘smir yoshlarda salbiy emotsional holatini bartaraf etishga bo‘lgan ehtiyojining ortib borishini bir tomondan va ikkinchi o‘smir yoshlarda bu holatni bartaraf etuvchi samarali usulning ishlanganlik darajasi pastligi ekanligi ba’zi qarama-qarshiliklarni vujudga keltirgan.
Emotsiyalarning fiziologik ko’rsatgichlari va tashxisi
Emotsiyalarning fiziologik mexanizmlari murakkab jarayondir. Ular po’stloq markazlarda va avtonom asab tizimida sodir bo'ladigan ilgargi jarayonlardan, shuningdek miya yarim sharlarining boshqaruvi ostida Yuqori asabiy faoliyat jarayonlaridan iborat. Ushbu mexanizmlarni quyidagi shaklda namoyish etish mumkin: miya yarim sharlarida ma'lum tashqi va ichki stimullar natijasida kelib chiqadigan asab qo'zg'alishlari (shuningdek, xotira ostidagi qoldiq qo'zg'alishlar), po’stloq markazlar va avtonom nerv tizimining hududini keng qamrab oladi. Bu avtonom jarayonlarning tegishli o'zgarishlariga olib keladi, vazomotor reaktsiyalarni keltirib chiqaradi, Yuzning qizarishi yoki qizishi, ichki organlardan qon ketishi, ichki sekretsiya bezlarini sekretsiyasi kabilar. Vegetativ o'zgarishlar, o'z navbatida, yana afferent o'tkazgichlar orqali miya yarim sharlariga o'tadi, u erdagi qo'zg'alishlar ustiga yotqizilgan va ma'lum bir hissiy holatning asosini tashkil etadigan asabiy jarayonlarning murakkab tizimini yaratadi. Tuyg'ular hayajon bilan bog'liq bo’lib. Yurak urishi, ter bezlari faoliyati, qon bosimi, tupurik va boshqalardagi o'zgarishlarni aniq his etamiz. Ushbu fiziologik o'zgarishlar avtonom nerv tizimining (miyani ichki organlar va bezlar bilan bog'laydigan asab tizimi) faoliyati bilan bog'liq bo'lib, ular simpatik va parasempatikaga bo'linadi. Simpatik asab tizimi tanani faollashtiradi va uni tezkor harakatlarga tayyorlaydi "kurashish" yoki "qochish". Bu tanadagi ba'zi tizimlarning qo'zg'alishi va boshqalarni cheklash bilan bog'liq. Shunday qilib, qahrg'azab bilan shakar qon oqimiga kiradi va tanaga tezda energiya beradi, Yurak tezroq uradi va qonni mushaklarga tezroq etkazib beradi, hazm qilish biroz vaqtgacha ushlab turiladi va terida qon oqimi cheklanadi. Ushbu reaktsiyalarning barchasi favqulodda vaziyatlarda odamning omon qolish ehtimolini oshiradi. Parasempatik tizim, aksincha, hissiy qo'zg'alishni tiklaydi, tanani tinchlantiradi va bo’shashtiradi. Shunday qilib, qo'rquv bilan Yurak urishi sekinlashadi, qon tomirlarida bosim "Science and Education" Scientific Journal Volume 1 Issue 1 486 www.openscience.uz pasayadi, ko'zlar qisqaradi, yorug'lik chiqishi pasayadi, ammo tupurik ko'payadi, qizilo'ngach va oshqozonda sekretor funktsiyasi kuchayadi. Bularning barchasi tana energiyasini tiklash va tejashni ta'minlaydi [7, p.70]. Eksperimental tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatadiki, miya yarim sharlari po’stloq qismi hissiy holatlarni tartibga solishda etakchi rol o'ynaydi. Agar miya yarim sharlari po’stlog’i haddan tashqari qo'zg'alish holatiga tushib qolsa, unda po’stloq ostidagi markazlarning ko'payishi sodir bo'ladi, buning natijasida normal cheklash yo'qoladi. Shunday qilib, odamning hissiy tajribasini vujudga kelishini, odamning o'zi boshdan kechirayotgan holati to'g'risidagi o'z-o'zini hisobotidan, shuningdek asab tizimining qo'zg'alishidagi (faollashuvidan) o'zgaruvchanligi, vegetativ ko'rsatkichlari (Yurak urishi, qon bosimi, nafas olish tezligi va boshqalar) bo'yicha baholash mumkin