Elektr energiy sifatini ko‘rsatuvchiasosiy kattaliklar elektr energiya sifatini belgilovchi ko‘rsatgichlar

Kuchlanish tebranishi
Turtinchi usul – ta’minot markazida kuchlanishni rostlash (U_tm) tarmoqning yuklama grafigiga mos holda energiya bilan ta’minlovchi tashkilot tomonidan kuchlanishni tezkor rostlashimkonini beradi.Elektir qabul qilgichlarning qisqichlardagi kuchlanishning barqarorlashgan chetlashish qiymatidan GOST13109-97 bilan belgilab quyilgan .Istemolchining ulangan joyidagi kuchlanish uzgarishining chegaralari shu nuqtadan elektir qabul qilgichgacha bulgan kuchlanish tushishini inobatga olgan holda hisoblanish va elektir ta’minotini shartnomasida kursatilishi lozim.
Elektr istemolchilar tez uzgaruvchan zarbiy yuklama bilan ishlaganda elektr tarmoqida istemol kilayotgan kuvvatda kuchli silkinish sodir buladi. Buning natijasida elektr tarmokda kuchlanish katta kulamda uzgaradi. Bu uzgarishlar prokat, mexanizm yuritkichlari, yoyli elektr pechlar, payvandlash mashinalari ishlashi okibatida buladi. Natijada shu tarmokka ulangan boshka ishlariga ham manfiy ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, kontakt payvandlash mashinalarida hatto juda kichik vakt ichida kichik tebranish ham payvand choki sifatiga ta’sir ko‘rsatadi.
Kuchlanish tebranish vaktida, agar kuchlanish nominaldan 15% dan tushib kesa, u holda ishlayotgan elektr yuritkichlarda magnit yurgizuvchilar uchib kolishi mumkin. Sinxron yuklamaga ega korxonalarda kuchlanish tebranishi elektr yuritmani sinxronizmdan chikarishi va natijada texnologik jarayonning buzilishiga sabab buladi.
Kuchlanish tebranishi yoritish uskunalariga ham yomon ta’sir ko‘rsatadi. Buning natijasida mashinalar uchib yonadi. Lampalarning uchib yonishi insonlarga uzok vakt davomida ta’sir etishi mumkin.
Keskin uzgaruvchi yuklamalar bilan ishlaydigan yirik sinxron motorlarida kuchlanish tebranishi metodlarni utkinchi rejimda ishlashga majbur kiladi va natijada u kabul kiladigan kuvvat nominaldan ortik buladi.
Elektr tizimida kuchlanish tebranishi natijasida aktiv kuvvatning ∆R va reaktiv kuvvatining ∆Qga ortishi quyidagicha ifodalanadi:
Elektr tarmoqi elementlari aktiv va reaktiv karshiliklar nisbati r/x quyidagicha:

Havo liniyalari (110, 220kV) 0,125-0,5;

Kabel liniyalari (6, 10kV) 1,25 -5;
Tok utkazgichlari (6-10kV) 0,04-0,11;
Transformatorlar (2,5-6,3) 0,06-0,143;

Transformatorlar (63-500MVA)		0,02-0,05;
Reaktorlar (6-10, 1000A gacha)		0,02-0,067;
Par turbinali generatorlar (12-60 MVt)		0,012-0,02;
Par turbinali generatorlar (100-500 MVt)		0,0075-0,01:

Taksimlovchi tarmoklardagi nimstansiyalar 0,067 va yukori.

Shunday kilib, kuchlanish uzgarishi kulami asosan ta’minlovchi manbaning kiska tutashish vaktidagi kuvvati bilan aniklanadi.
Tarmokdagi kabellardan tashkari barcha elementlarning aktiv karshiligi induktiv karshiliklardan kichikdir. Shuning uchun r/x ning natijaviy ifodasi deyarli ta’sir ko‘rsatmaydi. Bu holda tez uzgaruvchan zarbiy yuklama hosil kiladigan kuchlanish tebranishini hisoblash osonlashadi.
Kuchlanish tebranishini hisoblashda yukoridagi keltirilgan r/x munosabat urtacha 0,1-0,03 chegarasida yotadi. Bunda z/x munosabati taxminan 1 ga teng.
Shunday kilib kuchlanish uzgarishi kulami asosan ta’minlovchi manbaning kiska tutashish vaktidagi kuvvati bilan aniklanadi.
Kuchlanishlari tebranishlari –kuchlanish chetlashishlarini yarim davrdan bir necha sekund davomiylikkacha tez uzgarishi. Kuchlanish tebranishlari tarmoq yuklanishining tez uzgarishi natijasida yuz beradi. Impulsli kes- kin uzgaruvchan xarakterdagi aktiv va reaktiv quvvatni istemol qiladi- gan quyidagi kuchli elektir qabul qilgichlar kuchlanish tebranishlarining asosiy sababchilaridir.
-yoyli va induksion pechlar.
-elektir payvanlash qurilmalari va mashinalari .
-ishga tushirilayotgan elektrodvigatel.