Elektr energiy sifatini ko‘rsatuvchiasosiy kattaliklar elektr energiya sifatini belgilovchi ko‘rsatgichlar

Kuchlanish tebranishlarining elektir jihozlariga ta’siri
Keskin uzgaruvchi xarakterdagi kuchlanish chetlashishlari jihozlarning ishlashi samaradorligini va ishlash muddatini keskin kamaytiradi.
Mahsulotlarning yaroqsiz chiqishiga sabab buladi .Avtomatik boshqarish tizimlarini ishdan chiqaradi va qurulma va jihozlarni buzadi.Masalan,kuchlanish amplitudasi ,kup hollarda esa fazaning tebranishlari mexanizim va tizimlarni harakatga keltiriluvchi elektrodvigatellarning siltanishini ,titrashni yuzaga keltiradi.
Ayniqsa bu hol quvurlar mustahkamligining kamayishiga va ular xizmat muddatining qisqarishiga olib keladi. Tebranishlar ko‘lamining δUt = 29 %. dan ortishi magnit ishga tushuruvchilarini va relelar faoliyatini to‘htatib qo‘yadi.
Kuchlanish tebranishlari tufayli yoritish lampalaridagi yorulik oqimining pulsatsiyalari ham noxushliklar keltirib chiqaradi. Uning inson tomonidan fahmlanishi –fliker-insonni charchatadi, mehnat unumdorligini pasaytiradi, oxir oqibat uning soligiga putur yetkazadi. Inson tomonidan yorulik oqimi pulsatsiyalarini qabul qilish o‘lchovi –fliker dozasidir. Tebranishlar chastotasi 8,8 Gs va kuchlanish tebranishlari ko‘lami 15% bo‘lganda uning ta’siri eng yuqori bo‘ladi. Bir xil kuchlanish tebranishlarida cho‘lanma lampalaridagi salbiy ta’sir gaz razryadli lampalarga qaraganda ko‘proq bo‘ladi.
Shuning uchun GOST 13109-97 bo‘yicha cho‘lanma lampalar bilan yoritiladigan binolarda kuchlanish o‘zgarishining ko‘lami (δU_t) ga qattiq normalar qo‘yilgan. Shuningdek, fliker dozasi (P_t) ham kuchli yoritiladigan holatlarda kuchli ko‘rish lozim bo‘lgan hollarda qatoiyan norma bilan belgilangan.
GOST 13109-97 bo‘yicha kuchlanish tebranishining asosiy sababchisi o‘zgaruvchan yuklamali istemolchi ekanligi ko‘rsatib o‘tilgan.
Kuchlanish tebranishini chegaralovchi uskunalar
Birinchi navbatda eng kam kushimcha sarf-harajatlar talab etadigan quyidagi elektr ta’minoti sxemasining optimal (kulay) yechimlari kuzda tutilgan:

• 
  Yukori kuchlanish manbalarini keskin uzgaruvchan yuklamali elektr kabul kiluvchiga yakinlashtirish;
  
• 
  Keskin uzgaruvchi va sokin yuklamalari ayrim transformatorlardan ta’minlash;
  
• 
  Keskin uzgaruvchi yuklamali elektr kabul kiluvchilarni ta’minlovchi tarmoklardagi kiska tutashuv kuvvat optimal darajasini 750-10000 MVA chegarasida ushlab turishga erishish.
  

Agarda bu tadbirlar yetarli bulmasa, u holda kuchlanish uzgarish kulamini kamaytirish uchun maxsus kurilma va uskunalarni kullash kuzda tutiladi.
Maxsus tez ishlaydigan sinxron kompensatorlar (SK).
Kuchlanish tebranishi chegaralaydigan eng samarador vositasi bulib tezkor tiristorli kuzgatkichli, kuzgatishni bir necha barobar tezlashtiradigan, elektr energiya istemolchisiga ulangan va kuzgatish rejimida ishlaydigan maxsus ko‘rsatkichli turtki yuklamali sinxron kompensatori (SK) hizmat kiladi. SK ning kuvvatini kompensatsiya kilinuvchi oboektning yuklama grafigi parametrlaridan kelib chikkan holda aniklanadi.

Reaktiv tokni rostlash shuni kuzda tutiladiki, bunda SK ning sigimli reaktiv toki induktiv xarakterga ega bulgan turtki reaktiv yuklamaga mos kelishi kerak.

Sinxron dvigatellar. Keskin uzgaruvchan turtki yuklamalarda kuchlanish uzgarishi kulamini chegaralash uchun ventil uzgartkichlar bilan umumiy shinaga ulanadigan sokin yuklamali sinxron dvigatellardan (SD) foydalaniladi.
Bunda SD kerakli darajadagi kuvvatga, eng yukori darajadagi tezkor kuzgatishga (tiristorli) va kuzgatishni avtomatik rostlaydigan tezkor kurilmaga ega bulishi darkor.

• 
  Yaxshilangan tavsifnomani jihozlarni (≡ ↓ ΔQ). qo‘llash va cos φ ishga tushurish toki kichik bo‘lgan elektrdvigatellardan foydalanish; elektr yuritgichlari chastotali rostlanadigan yoki ohista ishga tushurish-to‘xtatish moslamasi bilan jihozlangan asboblarni qo‘llash.
  

-Yuqori quvvatli elektr ta’minot tizimiga (≡ ↑ Skz)ulanish.
Kuchlanish tebranishining elektr ta’minoti tizimi tomoniga tarqalishi tebranishlar ampletudasining so‘nishi orqali amalga oshadi. Bunda elektr ta’minoti tizimi qanchalik yuqori quvvatli bo‘lsa, so‘nish koeffisientishuncha katta bo‘ladi (↑ Skz).Sekin va keskin o‘zgaruvchi yuklama ta’minotini turli transformatorlar to‘plam shinalar seksiyalariga tarqatish lozim.
Kuchlanish o‘zgarishining ko‘lami (– Q) sokin yuklama shinalaridan (-Q) 50-60 % gacha kamayadi. Transformatorlarning to‘liqsiz yuklamasida “Minuslar” – yo‘qolish ko‘payishidir.

• 
  Ta’minlanayotgan tarmoq qismida qarshilikni kamaytirish.
  

Liniya o‘tkazgichlarining ko‘ndalang kesim yuzi oshirilganda R kamayadi, ko‘ndalang kompensatsiyalovchi moslama qo‘llanganda yiindi X kamayadi.
“Minusla” – kapital xarajatlar ortadi, ko‘ndalang kompensatsiyalovchi moslama qo‘llanilishi qisqa tutashuv toklarining ortishi sababli X-0 bo‘lganda xavfli hisoblanadi.