«Elektr texnologik qurilmalar» fani bo‘yicha tuzilgan ushbu O‘quv-uslubiy majmua dts talablari asosida tuzilgan

11.2. O‘zgaruvchan tok elektr yoyi
O‘zgaruvchan tok elektr yoyi o‘zgarmas tok elektr yoyidan farqli o‘laroq vaqt davomida o‘zgaruvchi kuchlanish va tokka ega. Bunda yoy razryadining tok va kuchlanishi bir davr mobaynida ikki marta nol qiymatdan o‘tib, yo‘nalishini o‘zgartiradi va elektrodlardagi qutblar o‘zgaradi. Bunday o‘zgarish jarayonining har birida yoyning o‘chishi va qayta yonishi kuzatiladi. YOyning o‘chishi esa elektrodlar orasidagi muhitda ikki jarayonning hosil bo‘lishiga olib keladi, ya’ni elektrodlar orasidagi muhit deionizatsiyasi (yoki muhitning dielektrik bikirligi ortadi) va elektrodlardagi potensialning ortishiga olib keladi. 11 - rasm.
11- rasm
11 a - rasmda zanjiriga faqat aktiv qarshilik ulangan elektr yoyining toki va kuchlanishining ossilogrammasi keltirilgan. Bunda yoy toki i_g va manba kuchlanishi U_c bir xil fazada o‘zgaradi. Rasmda ko‘rsatilganiday yoy kuchlanishning U₁ qiymatida hosil bo‘ladi va kuchlanishning U₂ qiymatida o‘chadi.
Elektrodlar qutbi o‘zgargandan so‘ng U₁ kuchlanish agar qoldiq plazmaning dielektrik bikirligidan katta bo‘lsa yoy qayta yonadi va ushbu jarayon keyingi davrlarda ham shunday qaytariladi.
11.3 YOyni yonishi.
YOyni qayta yondirish va uning barqaror yonishini ta’minlash uchun yoy zanjiriga, unga ketma-ket qilib induktivlik ulash tavsiya qilinadi. YOy toki va manba kuchlanishining yoy zanjiriga induktivlik ulangan xolatidagi ossilogrammalari 11,b - rasmda keltirilgan. Ushbu rasmdagi grafiklarning tahlili shuni ko‘rsatadiki, manba kuchlanishi yoydagi kuchlanish U_d dan kamaygandan so‘ng yoyning o‘chmay yonishini induktivlikda to‘plangan elektromagnit energiya qo‘llab quvvatlaydi. Bu esa quyidagi shart bajarilsa amalga oshadi :
U_d=U_mSin yoki =arcsin U_d/U_m (2)
bu erda U_m - manba kuchlanishining amplituda qiymati.
quyidagini inobatga olsak:

Sin =, lekin

Cos =/2U_d/U_m

unda
(2) dagi qiymatni (3) ga qo‘ysak,

U_d/U_m  0,54 va
Cos =(/2)(U_d/U_m)( /2)0,54=0,85
SHunday qilib, agar U_d/U_m nisbat 0,54 ga teng yoki unda kichik bo‘lsa va sos= 0.85 ga teng yoki kichik bo‘lsa, yoyning barqaror yonishi ta’minlanadi.