Elektromagnit datchiklari

SILJISHNI O’LCHAYDIGAN BIR TAKTLI POTENSIOMETR
а – to’g’ri chiziq bo’yicha surgichli potensiometr;
б – burchak bo’yicha surgichli potensiometr.
Potensiometrning chulg‘ami bir tekis o‘ralgan va uni birlik oraliqlaridagi qarshiligi o‘zgarmas bo‘lsa, quyidagi tenglama o‘rinli bo‘ladi:
chiqish signali
bu yerda,
uzatish koeffitsienti, Rх —surilgich surilgan oraliqdagi qarshilik, R — potensiometr to’la qarshiligi

rasm. Ikki taktli potensiometrik datchik:
а – prinsipial sxemasi;
б – yuklamasiz rejimdagi statik xarakteristikasi
Potensiometrik sezgichlar ko‘pincha mashina va mexanizmlarning ma’lum kichik oraliqqa surilishini yoki burchakka burilishini o‘lchash uchun xizmat qiladi.

Potensiometrik sezgichlarning afzalligi ularning tuzilishining soddaligi, massasi va hajm o‘lchamlarining kichikligi, o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok manbalariga ulanishi mumkinligi, yuqori stabillikka egaligi va sozlash ishlarining soddaligidadir. Undagi surilma kontaktning mavjudligi uning ishonchli ishlashi va ish muddati kamayishiga sabab bo‘ladi. Sezuvchanligining yuqori emasligi va pog‘onali tavsifga egaligi bunday sezgichlarning asosiy kamchiligi hisoblanadi. Potensiometr chulg‘amining reaktiv qarshiligi hisobga olinmaydi.

Real vaqt tizimlarida informatsiyalarni qayta ishlash uchun ularni qabul kilish mexanizimlari ishlab chikilishi kerak. Masalan oddiy temperaturani ulchash tizimini ko‘raylik. Jisimni xarorati, temperaturasi uni ichkiy energiyasini belgilab, jisimni tashkil etgan zarralarni xaotik xarakat intensivligini bildiradi. Demak temperatura jisimni tashkil etgan zarralarni ichki enrgiyasini xarakterlaydi. Ichki energiya kancha katta bo‘lsa temperatura xam shuncha yuqori bo‘ladi. Ichki energiyani ko‘p ozligi ѐki qanchaligini bilish bu informatsiya olishdir. Ushbu xolatda informatsiya jisim xaraoratini kattaligidir. Bu informatsiyani olish uchun maxsus datchiklar yaratilgan. Ular asosan ikki fizik xodisaga asoslanib yaratilgan. 1. Termoqarshilik 2. Termopara Termoqarshilik jisimlarni elektr qarshiligini temperaturaga bog‘likligi xodisasiga asoslangan. O‘tkazgichlarni qarshiligi ularni temperaturasiga chiziqli bog‘langan. Temperatura qancha yuqori bo‘lsa uni elektr qarshiligi shuncha yuqori bo‘ladi. Biror jisimni ѐki biror muxitni temperaturasini o‘lchash uchun oldindan qarshiligi gradirovkalangan ikkinchi jisimni jisimga tegizish, muxitga kiritish bilan uni qarshiligini o‘lchanadi. O‘lchangan qarshilikga qarab jisim temperaturasi to‘g‘risida informatsiya olinadi. Bu xolda temperatura – jisim ichki energiyasi to‘grisidagi informatsiya, elektr informatsiyasiga termoqarshilik ѐrdamida o‘zgartirildi. Bu informatsiyani qayd etish uchun esa 90 chi yillargacha oddiy qurilma ѐrdamida qog‘ozga chizib qo‘yish bilan erishilgan. Informatsiya almashinuvi jaraѐnini quydagicha ifodalanadi:

Hozirda bu elektr signallari ARQ(ATSP analogovoy – sifrovoy preobrazovatel) analog raqamli o‘zgartirgich ѐrdamida raqamli informatsiyaga aylantiriladi va qayta ishlanib saqlab qo‘yiladi. Agar informatsiyani saqlovchi qurilma magnit effektiga asoslangan bo‘lsa magnit maydoni o‘zgarishi ko‘rinishida, agar optikaga asoslangan bo‘lsa optik yo‘laklar ko‘rinishida saqlanadi. Aniqlik (accuracy) parametrlarning o‘lchangan va haqiqiy qiymatlari orasidagi farq bilan belgilanadi.
Nazorat savollari.
1. Elektromagnit o’zgartirgichlarga qaysi o’zgartirgichlar kiradi
2. Induktiv o’zgartirgichning ishlash jarayonini tushuntirib bering.
3. Transformatorli o’zgartirgich deganda nimani tushunasz
4. Transformatorli o’chirgichlarning ishlash jarayoni nimaga asoslangan
5. Elektromagnit o’zgartirgichlar yordamida qanday kattalilarni o’lchash mumkin