Elektron tijorat tushunchasi va ushbu sohani

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784 
www.oriens.uz 
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 
3(5), May, 2023 
416 
1-rasm. Elektron tijoratning mavjud 6 ko’rinishi 
Biznesdan biznesga (B2B) elektron tijorat biznes va iste’molchilar o’rtasida 
emas, balki korxonalar o’rtasida mahsulotlar, xizmatlar yoki ma’lumotlarning 
elektron almashinuvini anglatadi. Masalan, biznesga mahsulotlar, xizmatlar va 
ma’lumotlarni qidirish va elektron xaridlar interfeyslari orqali tranzaktsiyalarni 
boshlash imkonini beruvchi onlayn ma’lumotnomalar va mahsulot, ta’minot 
almashinuvi veb-saytlari. 2018 yilda nashr etilgan Forrester hisobotiga ko’ra, 2023 
yilga kelib B2B elektron tijorati 1,8 trillion dollarga yetadi va AQShning B2B 
savdosining 17 foizini tashkil qiladi. 
Biznesdan iste’molchiga (B2C) internetdagi elektron tijoratning chakana 
qismidir. Bu korxonalar mahsulot, xizmatlar yoki ma’lumotlarni to’g’ridan-to’g’ri 
iste’molchilarga sotganda vujudga keladi. Bu atama 1990-yillar oxirida mashhur 
bo’lgan, o’shanda onlayn-riteylerlar va tovarlar sotuvchilari yangilik edi. Bugungi 
kunda Internetda barcha turdagi iste’mol tovarlari sotiladigan son-sanoqsiz virtual 
do’konlar va savdo markazlari mavjud. Amazon bu saytlarning eng taniqli 
namunasidir. 
Iste’molchidan iste’molchiga (C2C) elektron tijorat turi bo’lib, unda 
iste’molchilar mahsulot, xizmatlar va ma’lumotlarni bir-biri bilan onlayn tarzda 
savdo qiladilar. Ushbu operatsiyalar odatda tranzaktsiyalar amalga oshiriladigan 
onlayn platformani ta’minlovchi uchinchi tomon orqali amalga oshiriladi. 
Iste’molchidan biznesga (C2B) elektron tijoratning bir turi bo’lib, unda 
iste’molchilar o’z mahsulot va xizmatlarini kompaniyalar taklif qilishlari va sotib 
olishlari uchun onlayn tarzda taqdim etadilar. Bu an’anaviy B2C savdo modeliga 
qarama-qarshidir. C2B platformasining mashhur namunasi iStock kabi fotosuratlar, 
tasvirlar, media va dizayn elementlarini sotadigan bozordir. 
Biznesdan ma’muriyatga (B2A) kompaniyalar va davlat boshqaruvi yoki davlat 
organlari o’rtasida onlayn tarzda amalga oshiriladigan tranzaktsiyalarni anglatadi. 

---