Elektron tijorat tushunchasi va ushbu sohani

Keywords: e-commerce, internet, platforms, web server. 
KIRISH. 
1980-yillarda bir-biri bilan elektron hujjatlar almashuvchi individual 
foydalanuvchilar soni oshganidan soʻng, 1990-yillarda eBay va Amazonning 
yuksalishi elektron tijorat sanoatida inqilob qildi. Iste’molchilar endi ko’plab 
mahsulotlarni faqat elektron tijorat sotuvchilari shuningdek, elektron sotuvchilar deb 
ataladigan va elektron tijorat imkoniyatlariga ega bo’lgan do’konlardan onlayn xarid 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784 
www.oriens.uz 
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 
3(5), May, 2023 
415 
qilishlari mumkin. Endi deyarli barcha chakana kompaniyalar onlayn biznes 
amaliyotlarini o’zlarining biznes modellariga integratsiya qilmoqdalar. 
Elektron tijorat - bu elektron tarmoq, birinchi navbatda internet orqali tovarlar 
va xizmatlarni sotib olish va sotish yoki pul mablag’lari yoki ma’lumotlarni uzatish. 
Ushbu biznes operatsiyalari biznesdan biznesga (B2B), biznesdan iste’molga (B2C), 
iste’molchidan iste’molchiga yoki iste’molchidan biznesga sifatida amalga oshiriladi. 
TADQIQOT NATIJALARI VA MUZOKARALAR 
So’nggi yigirma yil ichida Amazon va eBay kabi elektron tijorat 
platformalaridan keng foydalanish onlayn chakana savdoning sezilarli o’sishiga 
yordam berdi. AQSh aholini ro’yxatga olish byurosi ma’lumotlariga ko’ra, 2011 
yilda elektron tijorat umumiy chakana savdoning 5 foizini tashkil etgan. 2020 yilga 
kelib, COVID-19 pandemiyasi boshlanishi bilan u chakana savdoning 16% dan 
ortig’iga ko’tarildi. 
Elektron tijorat internetdan quvvatlanadi. Mijozlar o’z qurilmalari orqali 
mahsulot yoki xizmatlarni ko’rib chiqish va buyurtma berish uchun onlayn-do’konga 
kirishadi. Buyurtma berilganda, mijozning veb-brauzeri elektron tijorat veb-saytini 
joylashtiradigan server bilan oldinga va orqaga bog’lanadi. Buyurtmaga tegishli 
ma’lumotlar buyurtma menejeri deb nomlanuvchi markaziy kompyuterga uzatiladi. 
Keyin u inventar darajalarini boshqaradigan ma’lumotlar bazalariga yo’naltiriladi; 
PayPal kabi ilovalardan foydalangan holda to’lov ma’lumotlarini boshqaradigan 
savdo tizimi; va bank kompyuteri. Nihoyat, u buyurtma menejeriga qaytib keladi. Bu 
buyurtmani qayta ishlash uchun do’kon inventarlari va mijozlar mablag’lari etarli 
ekanligiga ishonch hosil qilishdir. 
Buyurtma tasdiqlangandan so’ng, buyurtma menejeri do’kon veb-serverini 
xabardor qiladi. U mijozga buyurtma muvaffaqiyatli bajarilganligi haqida xabar 
beradi. Keyin buyurtma menejeri buyurtma ma’lumotlarini omborga yoki bajarish 
bo’limiga yuboradi va mahsulot yoki xizmatni mijozga jo’natish mumkinligini 
bildiradi. Bu vaqtda mijozga moddiy yoki raqamli mahsulotlar yuborilishi yoki 
xizmatga kirish huquqi berilishi mumkin. 

---