Elektronika va asbobsozlik

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY
VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI
ENERGETIKA FAKULTETI
“ELEKTRONIKA VA ASBOBSOZLIK” kafedrasi
“Sohaning texnologik o`lchashlari va asboblari”fanidan

KURS ISHI

Mavzu: SARF O`LCHAGICHLARNING O`LCHASH SXEMALARI TAXLILI.

Bajardi: 55-18 guruh talabasi

Abduhamidov Abdubannob
Qabul qildi: Sh.S.Axmedov __________
Taqrizchi: ______________________
Kaf. mudiri: X.Yuldashev____________

Farg‘ona -2020

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA TA’LIM VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI
ENERGETIKA FAKULTETI
“ELEKTRONIKA VA ASBOBSOZLIK” KAFEDRASI
“TASDIQLAYMAN”
Kafedra mudiri___________
« »_________________2020y.
KURS ISHINI BAJARISH UCHUN TOPSHIRIQ

Talaba___ Abduhamidov Abdubannob_______________________________________

(F.I.SH)
1. Kurs ishi mavzusi:Sarf o`lchagiichlarning o`lchash sxemalari taxlili ______________________________________________________­­__________________
___________________________________________________________­­__________________
2. Xisob-tushuntirish xati tarkibi:
1 BOB O`ZGARMAS VA O`ZGARUVCHAN SARF O`LCHAGICHLAR HAQIDA UMUMIY MA`LUMOT
2 BOB SARF O`LCHAGICHLAR VA ULARNING TURLARI.
Xulosa._______________________________________________________________________
Foydalanilgan adabiyotlar.______________________________________________________

3. Kurs ishi raxbari:Sh.S.Axmedov___________________________________________
(F.I.SH)
4. Foydalanadigan adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   N.R.Yusupbekov, B.I.Muhamedov, SH.M. G‘ulomov. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari: Texnika oliy o‘quv yurtlari uchun darslik, - T.: “O‘qituvchi”, 1997, 704 b.__________________________________________
   
2. 
   N.R.Yusupbekov, X.Z.Igamberdiev, A. Malikov. Texnologi jarayonlarni avtomatlashtirish asoslari, T.: ToshDTU, 2007,-237 b.___________
   

Topshiriqni oldim Abduhamidov Abdubannob____________ ___________

(F.I.SH) (imzo)

Energetika fakultetining ___________TJICHAB___guruh talabasi _______________Abduhamidov Abdubannob ____________________ning

___ Sarf o`lchagichlarning o`lchash sxemalari taxlili______
____________________________________________ mavzusida bajarilgan
Kurs ishiga
T A Q R I Z
1. Ishning dolzarbligi va mazmuni__________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Ishning ijobiy tomonlari_______________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
4. Ishning salbiy tomonlari________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Tushuntirish xatini rasmiylashtirish_________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Xulosalar___________________________________________________________________________________________________________________________
Taqrizchi ________________________________________________________ (imzo, familiyasi, ismi, sharifi)
Lavozimi__________________________________________________
Ish joyi__________________________________________________________
«______»_______________________ 2020 yil

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………………..5
I-BOB. O`ZGARUVCHAN VA O`ZGARMAS SARF O`LCHAGICHLAR HAQIDA UMUMIY MA`LUMOT………………………………………………….…6

1. 
   Bosimlar farqi va o`zgaruvchan sarf o`lchagichlar……………………………...6
   
2. 
   Bosimlar farqi va o`zgarmas sarf o`lchagichlar…………………………………….8
   
3. 
   O`zgaruvchan sathli sarf o`lchagichlar………………………………………………..13
   

II-BOB. SARF O`LCHAGICHLAR VA ULARNING TURLARI……..15
2.1 Elektromagnit sarf o`lchagichlar…………………………………………………………….15
2.2 Ultratovushli sarf o`lchagichlar ………………………………………………………………18
2.3 Issiqlik va Ionli sarf o`lchagichlar……………………………………………….............19
2.4 Moddalar sarfini o`lchashning zamonaviy usullari va vositalari………………22
XULOSA………………………………………………………………………………………………………..31
Foydalangan adabiyotlar………………………………………………………………………………31

KIRISH.
Ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini va TJABT samaradorligini oshirish
zarurligi turli moddalar sarfi va miqdorini aniq o‘lchash masalalarini muvaffaqiyatli hal etishni taqozo etadi. Sanoatda sarf o‘lchash tizimlarining qo‘llanishi sarflanayotgan energiya eltuvchilarini (suv, gaz, bug‘, yonilg‘i) hisobga olish va nazorat qilish bo‘yicha ko‘pgina texnik masalalarning hal qilinishini soddalashtiradi, jarayonning eng maqbul rejimini ishlab chiqarishning aniq shart-sharoitlariga bog‘liq holda tez aniqlashga imkon beradi.
Mahsulotni hisobga olish jarayonlarida moddalarning sarfi va miqdorini
o‘lchash vositalariga juda yuqori aniqlik jihatidan katta talablar qo‘yiladi.
Sarf o‘lchash uchun ishlatiladigan asboblar sarf o‘lchagichlar deb ataladi.
Moddaning berilgan kanal kesimi orqali vaqt birligi ichida o‘tgan miqdori modda
sarfi deyiladi. Sarf o‘lchaydigan asboblar oniy sarfni o‘lchaydi va texnologik rejimlar (ayniqsa uzluksiz jarayonlarda) ishining barqarorligini nazorat qilishga, texnologik jarayonning o‘tishini har bir onda avtomatik ravishda rostlashga va rejimni berilgan yo‘nalishda sozlashga imkon beradi.
Moddaning hajmiy sarfi l/s, m3/s, m3/soat, massa sarfi esa kg/s, kg/soat, t/soat
va hokazolarda o‘lchanadi. Asboblar hisoblagichlar (integratorlar) bilan ta’minlanishi mumkin, unda bu asboblar hisoblagichli sarf o‘lchagichlar deyiladi Modda miqdorini o‘lchaydigan asboblar hisoblagichlar deb ataladi.
Hisoblagichlar o‘zlaridan o‘tgan modda miqdorini istalgan vaqt (sutka, oy va hokazo) mobaynida o‘lchaydi. Uning miqdori hisoblagich ko‘rsatkichlari farqi bilan aniqlanadi. Modda miqdori hajmiy (litr, m3) yoki massa (kg, t) birliklarida
ifodalanadi. Hisoblagichlar bevosita o‘lchash asboblari bo‘lib, ularning shkalasi
bo‘yicha olingan ko‘rsatkichlar qo‘shimcha hisoblashni talab qilmaydi. Sanoatda keng tarqalgan sarf va miqdor o‘lchagichlar ishlash prinsipi va tuzilishlariga ko‘ra bir qancha guruhlarga bo‘linadi. Ishlab chiqarishda suyuqlik, bug‘
va gazlarning sarfini o‘lchaydigan asboblarning quyidagi turlaridan foydalaniladi:
1) bosim farqi o‘zgaruvchan sarf o‘lchagichlar; 2) bosim farqi o‘zgarmas sarf
o‘lchagichlar; 3) tezlik bosimi sarf o‘lchagichlari; 4) o‘zgaruvchan sathli sarf
o‘lchagichlar; 5) induksion sarf o‘lchagichlar; 6) ultratovush sarf o‘lchagichlar; 7)
kalorimetrik (issiqlik) sarf o‘lchagichlar; 8) ionli sarf o‘lchagichlar.
O‘lchanayotgan moddaning turiga ko‘ra sarf o‘lchagichlar suv, mazut ,bug‘,
gaz va hokazolarni o‘lchagichlariga bo‘linadi.
Suyuqlik va gazlarning miqdorini o‘lchaydigan hisoblagichlar quyidagi asosiy
guruhlarga bo‘linadi:
1) hajm hisoblagichlari; 2) tezlik hisoblagichlari; 3) vazn hisoblagichlari.
Quyida texnologik jarayonlarni nazorat qilishda keng tarqalgan usullar va asboblar ko‘rib chiqilgan.