Elektronika va asbobsozlik

6.2.2. Boshqarish, signallash, blokirovkalash va ta’minotning printsipial sxemalari (elektrik va pnevmatik).
Texnologik jarayonlarni nazorat qilish, boshqarish va avtomatik rostlashda turli elektr va pnevmatik asboblar, apparaturalar qo’llaniladi, ular orasidlagi o’zaro aloqalarni ko’rsatishda, shuningdek, ularni ishlash printsiplarini o’zlashtirishda printsipial sxemalardan foydalaniladi. Printsipial sxemalarda avtomatlashtirish sistemasining ayrim bir bo’lagiga kiruvchi element, modulь, yordamchi apparatlarniing tarkibi va ular orasidagi bog’lanishlarning to’la ko’rsatilishi lozim. Printsipial sxemalarni loyihalash uchun dastlabki material sifatida funktsional sxemani asos qilib olinadi.
Printsipial sxemalar Davlat Standartlari va tarmoq ko’rsatma xujjatlari talablariga rioya qilgan holda bajariladi.
Sxema elementlarining shartli grafik va harfiy ifodalanishi bir guruh Davlat Standartlari va ko’rsatma materiallar asosida belgilangan. Bu shartli belgilanishlar asosida avtomatlashtirishning har qanday murakkab printsipial sxemasini bajarish mumkin
Printsipial pnevmatik sxemalar, nazorat, signalizatsiya, avtomatik boshqaruv va boshqaruvning alohida qismlarinibajaradigan funktsiyalaridan va avtomatlashtirilgan ob’ektga qo’yiladigan umumiy texnik talabaldan kelib chiqib avtomatlashtirishning funktsional sxemalari asosida tuziladi.
Printsipial pnevmatik sxemalar, boshqaruv tizimida pnevmatik qurilmalar va avtomatlashtirish vositalari mavjud bo’lganda tuziladi. So’ngi yillarda pnevmatik qurilmalar va avtomatlashtirish vositalari, elektron avtomatika vositalari tomonidan almashtirilib kelinmoqda, ammo pnevmouzatmali boshqarish organlar ham keng qo’llanilib kelinmoqda.
Umumiy holatda printsipial pnevmatik sxemalarda quyidagi ma’lumotlar bo’lishi lozim:
1. Funktsional qismga (rostlash, nazorat va shu kabilar) tegishli bo’lgan barcha avtomatlashtirish vositalari;
2. Trubali aloqa yo’llari (ta’minot, buyrug’);
3. Avtomatlashtirish vositalarining shartli belgilash jadvali;
4. Barcha vositalar ro’yhati;
5. Tushuntirish yozuvlari;
6. SHu sxemaga tegishli bo’lgan chizmalar ro’yhati;
Sxema masshtabsiz chizilib, aloqa chiziqlarining qalinligi 0,2 dan to 0,6 mm va parallelь chiziqlar orasidagi masofa 3mm dan kam bo’lmasligi kerak.
Pnevmozanjirlar sohalari, elektr zanjirlar sohalariga o’xshash holda arab harlarni oldiga nol qo’shish bilan karkalanadi. Pnevmozanjilar sohalarini markalashda harfli indekslar qo’llanilmaydi. Qurilma va apparatura yonida joylashgan pnevmozanjirlarni qisqa sohalarini markalash ruhsat etilmaydi. Bajarish namunasi 5-ilovada keltirilgan.