Elektronika va asbobsozlik

8-Mavzu: Kondensatorlar va ularning asosiy kattaliklari.


Reja

1. 
   Kondensatorlar hakida umumiy ma’lumot
   
2. 
   Kondensatorlarning konstruksiyalari
   
3. 
   Kondensatorlarning asosiy parametrlari
   

Kondensatorlarning ishlash prinsipi koplamalariga potensiallar farki berilganda, ularda elektr zaryad tuplanish xususiyatiga asoslanadi.
Vazifasiga kura kondensatorlar konturli, blokirovka kiluvchi, ajratuvchi, filtrli, termokompensatsiyalovchi va sozlovchi; sigimining uzgarish xarakteriga karab esa, doimiy, uzgaruvchan va yarim uzgaruvchan buladi.
Dielektrigining materialiga kura kondensatorlar uch xil buladi, gazsimon, suyuk va kattik dielektrikli. Birinchi turiga uzgaruvchan va yarim uzgaruvchan xavo kondensatorlari va gaz tuldirilgan doimiy kondensatorlar, ikkinchi xiliga esa, radioapparaturada cheklangan xolda ishlatiluvchi moy tuldirilgan va sintetik suyukli kondensatorlar kiradi. Uchinchi xil kondensatorlar keng tarkalgan bulib, ularning turi juda kup. Dielektrigining materialiga karab ularni kaskartirilgan belgilar bilan guruxlarga ajratiladi: keramik, nominal ish kuyalanishi 160 V (K10) va 1600 V dan yukori (K15); shishadan ishlagan (K21), shisha-keramika (K22), shisha-emaldan ishlangan (K23); slyudadan ishlangan (K31); 2 kV gacha (K40) va undan yukori kuchlanishga (K41) muljallangan folga koplamali kogoz kondensator, shuningdek metall koplamali (K42) kogoz kodensator; aluminiydan ishlangan elektrolitik folgali (K50), tantalli yeki niobiyli (K51) va tantalli xajmiy govak (K52); oksid-yarim utkazgichli (K53) va oksid-metalli (K54); vakuumli (K61); polistirolli, folga va metall koplama bilan, plenkali (K70) va (K71); ftor-plastli plenkali (K72); polietilentereftalatli, metall koplangan va folga koplama bilan, plenkali (K73 va K74); kombinatsiyalangan, plenkali (K75) va lok plenkali (K76); polikarbonatli va polipropilenli, plenkali (K77 va K78); uzgaruvchan, vakuumli (KP1); sozlovchi, xavo tuldirilgan (KT2) va kattik dielektrikli (KT4). Yupka plenkali, gibrid va yarim utkazgichli IS kondensatorlari kattik dielektrika ega.
Kondensatorlar dielektriklarining materiali ularning elektrik, konstruktiv va texnologik kursatkichlari yukori bulishligini ta’minlashi kerak: nominal sigimlarining keng diapazoni, shuningdek chastota va temperatura jixatidan kullanish soxalari, elektrga chidamlik, massasi va ulchami kichik bulishi, yukori ishonchliligi, tayerlashda avtomatlashtirish imkoniyati va ommaviy ishlab chikarishda narxining past bulishi. Slyudali, shishali va shisha-keramik kondensatorlar ishonchsizrok va ularni tayerlashni avtomatlashtirish deyarli mumkin emas, kogozli va metall-kogozlilari plenkaliga karaganda pastrok chastotali bulib, ulchami va massasi elektrolitik va oksid-yarim utkazgichlikka karaganda katta. Shuning uchun xozirgi zamon ishlab chikarishida, asosan, keramik plenkali, elektrolitik va oksid-yarim utkazgichli kondensatorlar tayerlanadi. Kondensatorlar paketsimon, naychasimon, disk kurinishidagi, kuyma seksiyalarga bulingan, rulonsimon va kup plastinkali konstruksiyalarda bulishi mumkin.