Elektronika va asbobsozlik

Asosiy parametrlar.
Barcha turdagi kondensatorlarning asosiy parametrlari – nominal sigim, aniklik sinfi, sigimning temperatura koeffitsienti, nominal ish kuchlanishi, izolyatsiya karshiligi, chastota xarakteristikalari, uzgaruvchan va yarim uzgaruvchan kondensatorlar uchun esa, bundan tashkari sigimning aylanish burchagiga kura uzgarish konuni va uning diapazonidan iborat.
Kondensatorning sigimi (F) umumiy xolda S = Q · U, bu yerda Q – koplamalarda yigilgan elektr zaryadi, Kl;U – koplamalardagi kuchlanish, V.
Yassi elektrodli kondensatorlar sigimi (pF) S=0,0884 εS/d, bu yerda ε – dielektrikning nisbiy dielektrik singdiruvchanligi; S – koplamalar yuzasi, sm²; d - dielektrikning kalinligi, sm.
Kup plastinkali, paketsimon va kuyma seksiyalarga bulingan kondensatorlar sigimi (pF) S = 0,0884 εS(n – 1)/d, bu yerda n – plastinalar (koplamalar) soni.
Naychasimon kondensatorlar sigimi (pF) S=0,241 εl/[lg(D₂/D₁)], bu yerda l – koplamalarning silindr yasovchisi buyicha uzunligi, sm; D₁ va D₂ – naychaning tashki va ichki diametri sm.
Naychaning kalinligi ∆ = D₁ – D₂, bulsa u xolda S = 0,241· εl/[lg (1 - ∆/D₁)]
Rulon kurinishidagi kondensatorlar sigimi (pF) S=0,1768 εbl/d, bu yerda b va l – tasmaga surtilgan koplamalarning eni va uzunligi, sm.
Xajmiy govak anodli kondensatorlarning sigimini yassi elektrodli kondensatorlar sigimi kabi xisoblash mumkin. Bunda koplama yuzasi S deb yassi silindr sirti yuzasidan 40 – 50 marta kata bulgan govak anodning tula samarali maydoni tushuniladi, dielektrikning kalinligi d uchun esa, oksidlangan yupka tantal plenkasining kalinligi olinadi.
Kondensator sifatining muxim xarakteristikalaridan biri solishtirma sigim (kondensatorning xajmi V ga nisbatan olingan sigim, pF/(sm³)) S_sol = s/υ xisoblanadi.

Kichik ulchamli yeki jajji kondensatorlar yukori solishtirma sigimga ega bulsalar-da, ularning nominal ish kuchlanishlari, odatda, nisbatan past buladi. Kogozli va elektrolitik kondensatorlarning solishtirma sigimlari eng yukori bulib, sigimlarini dielektrik kalinligini kamaytirib (kogozlilarinikini 5 mkm gacha, elektrolitiklariniki mkm ning yuzdan bir bulaklarigacha) va urashda koplama yuzasini kattalashtirib yanada oshirish mumkin.
Kondensatorning 1 pF va undan yukori nominal sigimi GOST 2519-67 da keltirilgan kator kiymatlar bilan belgilanadi. Kondensatorning xakikiy sigimi nominalidan fark kiladi. Bu fark kondensatorlarning aniklik darajasi (sinfi) ni (GOST 9661-73), ya’ni sigimning nominalga nisbatan mumkin bulgan chetlanishini (foizlarda) belgilaydi. Kondensatorlarning kupchilik guruxining asosiy aniklik darajasi uchun nominal sigimlar katori mavjud: I sinf (±5%) – Ye24 katori; II-sinf (±10%) – Ye12 katori: III sinf (±20%) – Ye6 katori (xarfdan keyingi rakam sigim kiymatlari gradatsiyasi (izchilligi) sonini kursatadi. Bu kiymatlar 10ⁿ ga kupaytirilishi mumkin, bu yerda n butun musbat yeki manfiy son).
Elektrolitik kondensatorlarning nominal sigimlarini 0,5; 1; 2; 5; 10; 20; 30; 50; 100; 200; 300; 500; 1000; 2000; 5000 katoridan tanlanadi. Tugri burchakli korpuslardagi kogoz va yupka plenkali dielektrikli kondensatorlarning nominal sigimi (0,1 mkF va undan yukori) kuyidagi kiymatlar katoriga ega: 0,1; 0,25; 0,5; 1; 2; 4; 6; 8; 10; 20; 40; 60; 80; 100; 200; 400; 600; 800; 1000.
Blokirovka kiluvchi va ajratuvchi kondensatorlarni, odatda II va III sinflar buyicha, konturga oidlarini – 1,0 (±2%), 00 (±1%) va xatto yukori daraja (±05%) buyicha tanlanadi, filtrlovchilari esa, - 20 dan +80% gacha bulgan parametrlar tarkokligiga ega.