Elektronika va asbobsozlik

Maxsus ishlarga muljallangan rezistorlar

Rezistorlarning ishlash tarzi materiallarning utaetgan elektr tokiga karshilik kilish xususiyatiga asoslangan.

Rezistorlar vazifasiga kura umumiy, presizion, yukori chastotali, yukori megaomli, yukori voltli va maxsus, ishlatilish xususiyatlariga kura esa, termo - va namlikka bardoshligi, vibratsiya va zarbga chidamli, yukori darajada ishonchli, yukori «balandlilik» ka ega bulishi mumkin.
Osma rezistorlar tok utkazuvchi elementning kurinishiga karab guruxlarga ajratiladi va GOST 13453-68 buyicha aloxida belgilanadi. Birinchi xarfli indeks rezistorlarning turi (S – uzgarmas, SP – uzgaruvchan) ni, ikkinchi rakamlisi esa ularning kanday materialdan ishlanganligini (1-simsiz, sirtki, uglerodli va bor-uglerodli; 2-simsiz, sirtki, metall – plenkali, metall – oksidli; 3-simsiz, sirtki kompozitsion; 4-simsiz, xajmiy, kompozitsion, 5–simli; 6-UYuCh rezistorlar) kursatadi. Uchunchi rakamli indeks bir guruxdagi rezistorlarning konstruksiyasi jixatidan kanday variantda ishlanganini bildiradi (masalan, S5-5 uzgarmas simli rezistor, beshinchi variantga tegishli). Shunday belgilanish bilan bir katorda ilgani ishlab chikilgan ba’zi bir rezistorlar boshkacha alomatlariga kura xam belgilarga ega buladi (masalan, MLT–metall–plenkali, loklangan, issikbardosh).
Rezistorlar karshilikning uzgarish xarakteriga kura uzgarmas yeki uzgaruvchan, shu jumladan sozlanuvchi buladi. Doimiy rezistorlar apparaturani yigishda, sozlashda va ishlatishda uz karshiligii uzgartirmaydi, uzgaruvchan va sozlanuvchi karshilikli rezistorlarda esa shu maksadda maxsus moslama (buralma yeki chervyakli ukka maxkamlangan kontakt surilgich) lari buladi.

Gibrid IS rezistorlarni yasashda polosa ulchamlarining kichikligi sababli muljallangan karshilikni olishning iloji bulmaydi. Shuning uchun mexanik usullar bilan yoki lazer nuri yordamida polosa enini kiskartirib, rezistor karshiligi talab etilgan nominalga keltiriladi.
Turli guruxlarga mansub doimiy va uzgaruvchan rezistorlarning keng tarkalgan konstrkutsiyalarini kurib chikamiz.
S1, S2 va S3 guruxlariga mos bugan silindr shaklidagi doimiy simsiz sirtki rezistor tashki yuzasiga yupka tok utkazuvchi (bir mikrometrgacha) katlam surtilgan doiraviy keramik sterjen 3 dan iborat. Sterjenning ikki tarafiga aksial uchun uchlikli jez kalpokchalar 1 utkazilgan. Tashki muxitdan ximoyalash maksadida rezistorlarga suv yuktirmaydigan emal 4 surkalib, uning uchlari kalaylashadi. Emalning rangi, odatda, rezistorlarning guruxini belgilaydi (masalan, kizil rang – 12 guruxni bildiradi). Past omli (200-300 Om dan kichik) rezistorlarning tok utkazuvchi katlami yaxlit bulib, katta karshilikni rezistorlarda bu katlam yul-yul kilib surtiladi: karshilik kanchalik katta bulsa, yul-yul tasmalar kadami shunchalik mayda buladi.
S4 guruxiga mansub tugri burchak shaklidagi doimiy, simsiz xajmiy rezistor shisha emal, shisha (keramik) kobik 2 bilan presslangan aksial chikish simi 1 li, tok utkazuvchi kompozitsiyadan ishlangan sterjen 4 dan iborat. Bunday konstruksiya mexanik ta’sirlarga va namlikka ancha barkaror buladi.
S5 guruxiga mansub uzgarmas simli rezistor yukori solishtirma karshilikka ega bulgan sim (yeki shisha izolyatsiya ichiga joylashgan mikrosim) uralgan izolyatsion karkasdan iborat. Karkas keramika yeki kizishga chidamli plastmassadan ishlangan bulib, manganin, konstantan yeki nixrom sim urami bir katlamli, kup katlamli, oddiy va maxsus, seksiyalarga bulingan va seksiyalarga bulinmagan mumkin. Rezistorning sirtiga issikka chidamli emal surtiladi, plastmassa bilan presslanadi yeki ikki yen tomoni keramika shayba bilan berkitiladigan metall korpus bilan germetiklanadi. Rezistor silindrik yeki tugriburchakli shaklda bulishi mumkin.

Uzgarmas tolali rezistor S2-12 va S3-3 mikromodul rezistorlari guruxiga mansub bulib, sirtiga yupka kalay kotishmalari yeki tok utkazuvchi kompozitsiya katlami surtilgan, shisha-toladan ishlangan sterjendan iborat. Tolali rezistorlar taglikning kontakt maydonchasiga tok utkazuvchi yelim – kontaktol yerdamida yepishtiriladi. Bunday rezistorlar GIS larni konstruksiyalashda kullaniladi.

Uzgarmas yupka plenkali GIS rezistori sitall yeki polikor taglikka maxsus trafaret (maska) orkali purkalgan yupka (kupi bilan 1 mkm) tugriburchakli polosa yeki «meandra» kurinishidagi yarim utkazgich material katlamidan iborat. Bunday rezistorlarni oksidlanishdan saklash uchun ularni kupincha kremniy monooksidi katlami bilan koplanadi yeki sirtiga suv yuktirmaydigan lok surkaladi.



Uzgarmas kalin plenkali GIS rezistori nodir metallar asosida tayerlangan maxsus rastalarni trafaret orkali koplash yuli bilan tayerlanadi. Pastani maxsus asbob (rakel) yerdamida keramik taglikka (22XS) keramikasi surtib singdiriladi, sungra kuydiriladi. Rezistorlar tugri burchak shaklida bulib, polosasining eni yupka plenkali rezistorlarnikidan bir daraja kattadir.

SP3 rezistorlarining katta guruxiga mansub bulgan, doira shaklidagi uzgaruvchan simsiz rezistor takasimon getinaks plastina utkazilgan yupka katlam kurinishidagi tok utkazuvchi element 3 dan iborat. Burilma uk 7 ning kuzgaladigan tekstolit kismiga bostirish yuli bilan maxkamlangan surilma kontakt 1 shu element buylab suriladi. «Taka» ning uchlarida va surilma kaontakda yapalok chikish uchlari 4 buladi. Rezistor pula teki jezdan ishlangan metall ekran bilan berkitiluvchi plastmassa yeki keramik korpus 2 ga joylashtiriladi. Doira shaklidagi sozlanuvchi simsiz rezistorlar ekranlanmagan bulishi mumkin.
Uzgaruvchi SPO va SPCh rezistorlar SPZ rezistorlardan fakrli ularok, keramik asosga organik boglamda xajmiy kompozitsion «takalar»ga presslangan va aksial turkumli chikish uchlari asosida mustaxkamlangan.
Katta tokli uzgaruvchan, simli rezistorlar materiallari va urnatilish yullariga karab doiraviy yeki tugriburchakli bulmagan kuchsiz tokli va sozlanuvchi rezistorlardan fark kiladi. Plastmassa korpus 7 da kiskich vtulka 3 yerdamida xalka surilgich 4 li burilma uk 2 maxkamlangan. Xalka surilgich uk burilganda yeysimon getinaks (yeki oksidlangan metall) plastinaga maxkamlangan uram 9 ning ustki kismi «tozalangan» simi buylab suriladi.