Elektronika va sxemalar fanidan laboratoriya mashg’ulotlari 1-laboratoriya ishi: Universal laboratoriya stenti bilan tanishish

Bap. t.r.	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
12
Ye,V	5	10	15	20	25	30	35	40	45	50	55	60
Rich, Om	5	10	15	20	25	30	35	40	45	50	55	60

Hisobni quyidagi qiymatlarida bajaring: 0,1 R_ich; 0,5 R_ich; R_ich; 1,5 R_ich ; 2 R_ich; 4 R_ich ; 10 R_ich . Boshlang‘ich hisob natijalarini 2.3-jadvalga kiriting.

2.3 —jadval

Berilgan
	Ryuk	Ryuk, Om	Dastlabki hisob			O‘lchov natijalari
			I,A	Uyuk, V		I,A	Uyuk, V	Ryuk, Vt
1	0,1 Ryuk
2	0,5 Ryuk
3	Ryuk
4	1,5 Ryuk
5	2 Ryuk
6	4 Ryuk
7	10 Ryuk

Dastlabki hisob natijalari bo‘yicha (2.3 - jadvalga qarang) I , (R_yuk), U
_yuk (R_yuk). R_yuk(R_yuk), (R_yuk) bog‘lanish grafiklarini chizing.

3. Ishni bajarish tartibi

3.1. Ideal o‘zgarmas kuchlanish manbaini tekshirish.
EWB dasturi ochiladi; Lab_TEC papkasining fayllar katalogi ochiladi, Lab_l fayli ochiladi, shu vaqtda monitor displeyida 2.4 - rasmda keltirilgan sxema paydo bo‘ladi.

2.4 rasm. Ideal o‘zgarmas kuchlanish manbaini tekshirish.
Topshiriq varianti bo‘yicha (2.1-jadvalga qarang) ideal kuchlanish manbaining EYuKsi katgaligi o‘rnatiladi, Rezistor dvijogining holatini o‘zgartirish yo‘li bilan rezistor qarshiligani 20% oralig‘ida o‘zgartarib, M₁ ampermetr ko‘rsatishini va Mg voltmetr ko‘rsatishini yozib oling. O‘lchov iatijalarini 2.4 - jadvalga qiriting.
2.4 - jadval
Ideal kuchlanish manbaini tekshirish.

N	R,Om	U,B	I,mA
1	200
2	400
3	600
4	800
5	1000

O‘lchov natijalari bo‘yicha (2.4 - jadvalga qarang) ideal kuchlanish manbaining tashqi tavsifi u(I) ni chizing.
1.2. O‘zgarmas tok ideal manbaini tekshirish
Lbl_3 faylini kiriting, bu holda monitor displeyida 2.5 - rasmda keltirilgan sxema paydo bo‘ladi.

2.5 - rasm. O‘zgarmas tok ideal manbaini tekshirish
Rezistor dvijogining holatini o‘zgartirish yo‘li bilan R rezistiv qarshilikni 20% oraligada o‘zgartirib, M₁ ampermetrning ko‘rsatishlarini va M₂ voltmetrining ko‘rsatishini 2.5 - jadvalga yozing.
2.5 - jadval

N	R, Om	U, B	I,mA	Rupr, Om
1	200
2	400
3	600
4	800
5	1000

O‘lchov natijalari bo‘yicha (2,5 - jadvalga qarang) ideal tok manbaining tashqi tavsifini chizing U(I).
2.3. TBBKMni tekshirish


Lbl_3, faylni oching, bu holda monitor displeyida 2.6 — rasmda keltirilgan sxema paydo bo‘ladi.

2.6 — rasm. TBBKMni tekshirish

Rezistor dvijokining holatini o‘zgartirish yo‘li bilan R rezistiv qarshilikni o‘zgartirib Ml ampermetrnnng ko‘rsatishlarini va M2 vol’tmetrning ko‘rsatishlarini 1.5 —jadvalga yozing.

2.6 — jadval

n	R,Om	U,v	I,mA	Rvpp,Om
1	200
2	400
3	600
4	800
5	1000

O‘lchov natijalari bo‘yicha (2.6 —jadvalga qarang) KBBTM ning tashqi tavsifini chizing U(I).
Boshqaruvchi qarshilikni aniqlang R_6osh= U/I₂.
2.4 Haqiqiy nomustaqil manbani tekshirish
Lbl_4, faylni oching, bu holda monitor displeyida 1.10 rasmda keltirilgan sxema paydo bo‘ladi: R_n=R_yuk R_ich=R_bh



2.6-rasm. Haqiqiy manbani tekshirish.
Topshiriq varianti bo‘yicha (2.1 - jadvalga qarang) R_ich rezistor qarshiligining qiymatini o‘rnating. Dastlabki hisob (2.2-jadvalga qarang)dagi qiymatlar bo‘yicha R_yuk ni o‘zgartirib, M₁ ampermetrning ko‘rsatishlarini va M₂ voltmetrning ko‘rsatishlarini 2.2 —jadvalga knriting. I va i_yuk ni o‘lchash natijalari bo‘yicha

P_yuk=IU_yuk va (2.1)

larni hisoblab natijani 2.1 - jadvalga kiriting va I(R_yuk ), U_yuk (R_yuk), P_yuk (R_yuk), (R_yuk) bog‘lanishlarning grafiklarini ularning dastlabki hisobdagi grafiklari bilan birga chizing.
3.5. Qo‘shimcha topshiriq
E₁, E₂ manbalarni mos (2.7—rasm) ulashda o‘zgarmas tok tarmoqlangan zanjirini tekshirish.

2.7— rasm. E₁ va E₂ ikkita kuchlanish manbai bo‘lgan o‘zgarmas tok tarmoqlangan ChEZini tekshirish.

2.7, (a) rasmda keltirilgan sxemani olish uchun Lbl_5 faylini ochib, M₁ampermetr orqali tok va M₂voltmetr orqali kuchlanish o‘lchanadi. Birinchi va ikkinchi sxemalarda tok quyidagi ifoda bo‘yicha hisoblanadi:
U_R3=I₃R₃ (2.2)
musbat ishora birinchi sxema uchun (2.7-a rasm), manfiy ishora esa, ikkinchi R₂ sxema uchun (2.7- b rasm).
4. Hisobot mazmuni
Laboratoriya ishi bo‘yicha hisobot quyidagilardan tuziladi:
4.1. Ishning nomi va maqsadi.
4.2. Tekshirilayotgan zanjirlarning elektr sxemalari.
4.3. Hisob formulalari.
4.4. Dastlabki xisob va tajriba natijalari.
4.5. Yuk tavsiflari I (R_YuK), U_YuK (R_YuK), P_YuK(R_YuK),
(R_YuK) va real manbaning tashqi tavsifi grafiklari.
4.6. Tadqiqot natijalari bo‘yicha xulosalar.
4. Mustaqil tayyorlanish uchun savollar
4.1. electronic workbench dasturiga tegishli bo‘lgan hamma turdagi kuchlanish manbalarini (EYuK) sanab o‘ting. Ularning shartli belgilari va xossalari va xossalari qanday?
4.2. Electronic Workbench dasturiga tegishli bo‘lgan hamma turdagi tok manbalarini sanab o‘ting. Ularning shartli belgilari va qanday?
4.3. Tok manbai va kuchlanish manbaining ichki qarshiligi nimaga teng?
4.4. Real elektr energaya manbalari ideal elektr energiya manbalaridan nimasi bilan farq qiladi?
4.5. Real kuchlanish manbaini real tok manbaiga ekvivalent almashtirish yoki teskari almashtirish qanday amalga oshiriladi ?
4.6. Ideal manbaning ish holatlaridan qaysilarini bilasiz?
4.7. Real manbaning qisqa tutashuv va salt ishi holatlari qaysilar?
4.8. Real manbaning moslashgan holati nima?
4.9. Yuk qarshiliginint qaysi qiymatida unda maksimal quvvat ajraladi ?
4.10. Nomustaqil manbalarning qaysi turlarini bilasiz?
4.11. Nomustaqil manbalar nima maqsadda qo‘llaniladi?
4.12. EWB dasturida rezistor parametrlarining o‘zgarishi qanday amalga oshiriladi?
4.13. EWB dasturida potensiometr qarshiligining o‘zgarishi qanday bajariladi?
4.14. EWB dasturida sxemani hisob uchun (modellashtirish) ishga tushirish qanday bajariladi?
4.15. EWB dasturida modellashtirish jarayonini qanday qilib sekinlashtirish va to‘xtatish mumkin?
4.16. EWB dasturida mustaqil elektr energiya manbalarining parametrlarini sozlash qanday bajariladi?
4.17. Nomustaqil elektr energiya manbalari parametrlarini o‘zgartarish qanday amalga oshiriladi?