Elеktrоstаtikaliq mаydan haim onin’ qa’siyetleri Jobası

2. Elektr maydanı. Tochkalíq zaryad elektr maydanı kernewliligi

Zaryadlar arasındaǵı óz-ara tásir elektr maydanı arqalı ámelge asırıladı. Hár qanday zaryad dógeregindegi keńislikte elektr maydanın payda etedi. Bunday maydandı oǵan basqa bir oń zaryadtı jaylastırıw arqalı anıqlaw mumkin. Bul oń zaryadtı ádette “sınaw” zaryadı dep ataydı. “Sınaw” zaryadı q₀ ǵa maydan tárepinen tásir etetuǵın kúshtiń shamasına qarap usı maydanınıń intensivligi haqqında pikir júritiledi. q zaryad payda etken maydandı teksereyik. Bunıń uchun q zaryadına salıstırǵanda aralíqqa q₀ zaryadın jaylastıramız (1.á-suwret), ol jaǵdayda q zaryad tárepinen q₀ ǵa

(1.10)
kúsh tásir etedi. Bul formuladan kórinip tur kúsh q hám r dan basqa q₀ ǵa hám baylanıslı. Eger turli muǵdardaǵı zaryadlardı alsaq, yaǵnıy q₀, q₀, . . ., larǵa sáykes jaǵdayda '_á, "_á, . . . kúshlar tásir etedi. Biraq, /q₀ qatnas berilgan q hám lar ushın ózgermes bolıp, usı tochkadaǵı maydan shamasın anıqlaydı. Bul shama
(1.áá)
q₀ zaryad turgan tochkadaǵı elektr maydanınıń kernewliligi dep ataladí. Elektr maydanınıń kernewliligi maydannıń kúsh hárakteristikasi bolıp, ol maydannıń berilgen tochkasına kiritilgen birlik oń q₀ zaryadına tásir etiwshi kúshti sıpatlaydı. Eger elektr maydanın tochkalíq q zaryad payda qılǵan bolsa, onnan aralíqta jaylasqan tochkadaǵı maydannıń kernewliligi tómendegishe boladı:
. (1.12)
Kernewlilik birligi (1.áá) formulası boyínsha [E] = á N/Kl boladı hám onnan “sınaw” zaryadı q₀ ǵa tásir etetuǵın kúsh =q₀ tabıladı. Bul formula maydanǵa kiritilgen ıqtıyarıy zaryad uchun hám orınlı:


=q . (1.áq)
Eger q zaryad oń bolsa, kúshtiń baǵıti vektor baǵıtına sáykes keledi, eger q teris belgide bolsa hám vektorlar óz-ara qarama- qarsı baǵıtlanǵan boladı.
Elekrostatik maydandı maydannıń turli tochkalarındaǵı kernewlilik vektori járdeminde suwretlew júdá naqolay. Bunda kernewlilik vektorları bir-birlarine ustpe-ust túsip júdá quramalı kórinisti payda etedi.


M.Faradey tárepinen elektrostatik maydandı kúsh sızıqlari járdeminde suwretlew usınılǵan. Kernewlilik sızıqları (kúsh sızıqları) sonday sızıqlar, onıń bir tochkasına ótkerilgen urınba maydannıń usı tochkasındaǵı kernewlilik vektorınıń baǵıtına sáykes túsedi (suwret 1.ǵ). Kernewliliktiń mánisi bolsa usı tochkaǵa kúsh sızıqlarına perpendikulyar etip jaylastırılǵan birlik betten ótip atırǵan kúsh sızıqlarınıń sanına te4. Kernewlilik sızıqları bir-birleri menen kesilispeydi, sebebi vektor tek bir anıq baǵıtǵa iye boladı.