Elektrotehnika va elektronika

Faza rotorli asinxron motorni ishga tushirish. 
Turli mashina va mexanizmlarni harakatga 
keltirish uchun, iloji boricha, qisqa tutashtirilgan rotorli motorlar tanlash tavsiya qilinadi. Faza rotorli 

---

149 
motorlarning esa tuzilishi murakkabroq, narxi qimmatroq bo‘lgani uchun ularni faqat chastotasi 
rostlanadigan ba’zi kranlarda, prokat stanlarida, press va maxovikli qurilmalarda qo‘llash maqsadga 
muvofiqdir. 
Bunday motorlarning maksimal momenti 
bo‘lib, ularning ishga 
tushirish toki maxsus rezistor bilan chegaralanadi. Bu rezistor bir necha pog‘ona aktiv qarshiliklardan 
iborat bo‘lib, motorni ishga tushirishda bu qarshiliklar rotor zanjiriga kiritilgan bo‘lishi lozim. Motor 
aylanish chastotasining ortib borishi bilan qarshilik pog‘onalari rotor zanjiridan chiqarib boriladi. Rotor 
zanjiriga kiritiladigan tashqi aktiv qarshilikni ko‘paytirish bilan 
ning qiymati ortib boradi. Bundan 
ning qiymati o‘zgarmay, 
ning ko‘payishi tomon surila boshlaydi. Rotor zanjiridagi aktiv 
qarshilikni 
gacha ko‘paytirib borilsa, ishga tushirish toki 
gacha 
kamayib, ishga tushirish momentining qiymati esa aylantiruvchi momentning maksimal qiymatigacha ortib 
boradi. 
Demak, 
bo‘lganda 
bo‘lib, 
bo‘ladi. Agar 
qiymatini 
qilib, uni yana ko‘paytirib borils, u holda 
qiymatining kamayishi bilan 
ham kamayib boradi (11.1-rasm). 11.1-rasmda ko‘rsatilgan rezistor tavsiflarning soni rotor 
zanjiridagi ishga tushirish rezistorining pog‘onalar soniga teng qilib olingan. Shunday qilib, rotor 
zanjiridagi aktiv qarshilikni o‘zgartirish bilan ishga tushirish toki va momentini osongina o‘zgartirsh hamda 
turli rezistorli mexanik tavsiflarga ega bo‘lish imkoni faza rotorli motorning asosiy afzalliklaridan 
hisoblanadi. Faza rotorli motorning ishi rezistorli tavsifdan tabiiy tavsifga o‘tkazilganda, u xuddi qisqa 
tutashtirilgan rotorli motor singari ishlay boshlaydi. -rasmda keltirilgan mexanik tavsiflaring ish qismi 
to‘g‘ri chiziqqa yaqin bo‘lgani uchun rotor zanjiriga kiritilgan rezistor pog‘onalari qarshiligini parallel 
qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motorniki singari grafik usulda aniqlash mumkin. koordinatalari, masalan, 
bo‘lgan ikki nuqtani tutashtirish bilan asinxron motorning tabiiy 
tavsifi olinadi.

---

150 
11.8-rasm. Asinxron motorning resistor tavsifi. 
Faza rotorli motorni ishga tushirishda, ya’ni 
bo‘lganda 
bo‘lsa, rotor zanjiridagi aktiv qarshilik o‘zining nominal qiymati 
ga teng bo‘ladi. Bunda quyidagi 
proporsiyani tuzish mumkin, ya’ni 
. Agar 
bo‘lsa 
bo‘ladi. 
Demak, rotor zanjiridagi aktiv qarshilikning nisbiy birlikdagi miqdorini sirpanish bilan aniqlash mumkin. 
Motorning nominal qarshiligi esa quyidagicha aniqlanadi:
, (11.17) 
bunda
– uzuq chulg‘amining ikki fazasi orasidagi EYuK; 
– rotorning nominal toki. Motorning 
va 
qiymatlari katalogda berilgan 
bo‘ladi. 
Ishga tushirish tokini nominal tok qiymati 
gacha chegaralovchi rotor zanjirining to‘la aktiv 
qarshiligi faza rotorli motorning nominal qarshiligi deb ataladi va 
bilan belgilanadi.

---

151 
Demak, rotor chulg‘amining har bir fazasidagi aktiv qarshilikning qiymati 
bo‘ladi. 
Rezistor pog‘onalarining qarshiliklari ham ishga tushirish grafigidan foydalanib, yuqoridagi ifoda asosida 
aniqlanadi.