48
Nuqtalar zichligini elektron buluti deb faraz qilinsa, uning shaklini aniqroq
tasavvur qilish mumkin.
Elektron yadro atrofida harakatlanadigan hajm orbital deb ataladi. Agar
elektron buluti yumaloq (sfera) shaklida bo’lsa S- orbital, «sakkiz» (gantel)
shaklida bo’lsa p- orbital, yanada murakkabroq bo’lsa d va f orbitallar deb ataladi.
Ularning shakli 13- rasmda berilgan. Orbitallarning markazi hamma vaqt yadroga
to’g`ry keladi. Har bir pog`onachada joylashgan elektronlar energiyasi va elektron
bulutlarining shakli bir xil bo’lsa ham, fazoviy o’qlar bo’yicha yo’nalishi bylan
farqlanadi (14-rasm).
Elektronlar tashqi sharoitga bog`liq holda egallab turgan elektron qavatlaridan
(tinch holatdan) boshqa, yadrodan uzoqroq orbitalarga «sakrab» («qo’zg`algan
holatga») o’tishi, hatto yadrodan butunlay uzoqlashib ketishi mumkin. Bunday
jarayon energiya yutilishi bilan sodir bo’ladi. Aksincha, elektronlar «qo’zg`algan
holat» dan dastlabki orbitaga qaytishi ham mumkin. Bu jarayon energiya ajralishi
bilan sodir bo’ladi. Elektr lampalaridagi metallar qotishmasining nur chiqarishi ana
shunga asoslangan.
14-rasm. s va p elektron orbitallardagi elekrtonlarning fazoda
Dostları ilə paylaş: 
