Elmi rəhbər – b/m Cəfərova Solmaz

Genetik immun sistemi, təbii immun sistemi
Təbii immun sisteminə daxil olan maddələrə sitokin- lar, interleykinlar, interferonlar koloniyastimulǝedici faktor- lar (hepopoetinlar), şiş nekrozu faktorları (SNF), B-trans- formasiyaedici böyümə faktoru (B-TBF), hemokinlər, kas- kin mərhələ zülalları deyilən molekulyar maddələr aiddir. Sitokinlər kiçik molekullu zülal təbiətli immunoloji media- tordur. Molekul kütlələri 8-80 Kda hüdudundadır və müasir tədqiqatlarda on geniş öyrənilən maddələr kimi demək olar ki, onların sayı 100-dən artıqdır. Onları bioloji xüsusiyyətlərinə görə qruplaşdırırlar. Məsələn, hemotoksiki sitokinlər, yaxud mieloid sırası sitokinləri, limfositlərinkinə isə limfokinlər deyilir. Sitokin- lərin produsentlərini şərti olaraq üç qrupa bölürlər: stromal hüceyrələr (fibroblast va endotelial hüceyrələr), monosit makrofaqlar və limofsitlər. Interleykinlar (JI) immun sistemin aktivləşdirilmiş hüceyrələri tərəfindən sintez olunan və müxtəlif tipli leykositlər arasında qarşılıqlı əlaqənin mediatorları (vasitəçi maddələrdir).
Hal-hazırda interleykinlərin 20-dən artıq növü müəyyənləşdirilmişdir. Bu mediator tipli maddənin - JI-1 forması 4 cür qruplaşdırılır və geniş təsir spektrinə malikdir JI-1 helperlarin (Thy-2) immunoloji cavab reaksiyalarının başlanğıc mərhələsinin həyata keçirilməsində iştirak edir. T limfositləri tərəfindən J1-2 və J1-4 böyümə faktor- larının və onların reseptorlarının sintezini həyata keçirir. Çünki reseptor özü da submolekulyar səviyyədə zülali molekullar kimi başa düşülür. Interleykin 3 va interleykin 4 1981-ci ildə kəşf olunmuşdur. Onların əsas hədəf hüceyrələri B limofsitlərdir.

H-5 dǝ B limfositlərinin böyümə və differensasiya faktoru kimi müəyyənləşdirilmişdir. anhe unflec miso J1-6 immunoloji cavab və iltihab reaksiyasının ən aktiv mediatorlarından sayılır. H-6-nın təsir göstərdiyi hüceyrələrə birləşdirici toxuma, qan, immun, neyrokrin və qara ciyər hüceyrələri daxildir. clank J1-7 1988-ci ildə, J1-12 isə 1994-cü ildə kəşf olunmuş- lar. J1-12 makrofaqlar va limfositlər arasında vasitəçi rolu oynamaqla Thy-1 istiqamət yönəldir, y interferonların sintezini, T-killerlərin differensasiyasını fəallaşdırır. 1980-ci il təsnifatına görə interforanlara sitokinlərin ayrıca bir qrupu kimi baxılır və a (makrofaqal) və B (fibroblast), eləcə də y (limfositar) interferonlara ayrılırlar.alpilso İnsanda a vo B interferonların genlərinin 9-cu xromosomda olduğu müəyyənləşdirilmişdir, molekul kütlǝ- ləri 16-20 KDA təsadüf edir. vǝ 12-ci y-interferon (7-iF) insanda 10-cu reseptorunun olmasına baxmayaraq, onun da antivirus ve antiproliferativ effektlərinin mexanizmi a xromosomlarda yerləşir. y-interferonun özünəməxsus interferonlarınkına oxşayır. Yəni interferonlar antivirus xassəli faktorlardır. Onlar həmçinin immunoloji reaksiyala- rın tənzimlənməsində mühüm rol oynayırlar. Makrofaqal Hemopoetinlǝrǝ (KSF), granulyar və koloniyastimulaedici faktorlar daxildir Beləliklə, hemopoetinlar qanyaradıcı və limfoid orqanların stromal hüceyrələri və T-limfositlər tərəfindən sintez olunur. Meclo vo monositopoezin tabii faktorları sayılır. B-transformasiyaedici böyümə faktoru (B-TBF) immun sisteminin fəaliyyətində, məsələn proteazaların

hidrolitik təsirindən aktivləşərək hüceyrǝarası matriksin fəallığını artırır. B-TBF hüceyrəarası matriks zülallarının sintezini, yaraların sağalmasını va anabolik sintez proseslərinin intensivliyini yüksəldir. Hemokinlərin produsentləri sırasına hamçinin. endoteliae vǝ fibroblast hüceyrələri, neytrofillər və T- limfositləri, trombositlər də aiddir. Hemokinlərin sintezi bakterial yoluxma və fiziki zədələnmələrin cavab reaksiyası kimi onu fəallaşdırır, eləcə do anabolik proseslərin intensivliyini artırmaqla zədələnmiş toxumaların sağalmasında da fəal iştirak edir. Hemokinlər amin turşusu ardıcıllığının, sistein qalıqlarının yerləşmə xüsusiyyətinə görə dörd qrupa bölünür:
1) iki sistein qalınları ardıcıl yerlaşan CC(B) hemotokinlar;
2) iki sistein qalığı bir amin turşusu ile ayrılmış quruluşlu cxc (a) hemokinlar;
3) bir sistein qalığına malik C(y) hemokinlǝr;
4) iki sistein qalığı üç amin turşusu ilə ayrılmış CXC
(8) hemokinlər. Kəskin mərhələ zülallarına C-reaktiv zülal (CRZ), qan zərdaba amiloid A zülalı mannozabirləşdirici zülal (MBB), metalbirləşdirici zülallar (MeBZ), komplementin kompo- nentlari, fibronogen vo proteaza ingibitorları aiddir.