Əlyazması hüququnda Bağırlı Nərmin Akif qızı

1.3.Modanın dəyişməsindən asılı olaraq dizayn elementlərinin analizi

Ümumiyyətlə,müxtəlif növ geyimlərin formalaşmasında və inkişaf etməsində moda əsas rol oynayır.

Hələ keçmiş vaxtlarda hərbiçilər başqa ölkələrin xalqları ilə döyüşdən qayıdanda özləri ilə müxtəlif əşyalar,mədəni materiallar o cümlədən geyim növlərini də gətirirdilər.Bunların sayəsində geyim modası inkişaf etməyə başlandı.
Moda jurnalının vətəni Fransada Lion şəhəri hesab edilir.İlk moda jurnalı 1679-cu ildə Mariya-Luiza Orleanski şəhzadəsi ilə II Ispan karolu arasındakı toy mərasimi dövrü buraxılmışdır.Bu ilk jurnal adlanırdı.Bundan 100 il sonra Rusiyada 1779-cu ildə IIYekaterina tərəfindən çap edildi.
Moda probleminə başlamazdan əvvəl mütləq öyrənmək lazımdır ki,moda nədir?
Moda iki anlayışda izah olunur.
Birincidə-Moda rəssamın əli ilə tərtib olunan günün tələblərinə uyğun bir varlıqdır.
İkinci-Moda uzun sürməyən bir dəb anlayışıdır.Burada rəssamın diziki əməyi əsas rol oynayır.
İlin tələbi ilə moda digərini əvəz edir.
Modanın yaranmasında xalqın geyimə olan marağından çox asılıdır.Modanın yaranmasına əsas əmək sərf edən rəssam–modelyerdir.
İstənilən hər hansı sahə olursa olsun məmulat istehsal edirsə,mütləq həmin məmulatın modeli işlənməlidir.Ona görə də geyimin əsas bədii layihələndirilməsi başqa sənaye sahələri kimi əvvəl forma əmələ gətirmə daha doörusu məmulatın forma və funksiyasından,konstruksiyasından,material və texnologiyasından asılı olaraq yerinə yetirilir.
Moda nədir? Dəb deməkdir,eyni zamanda rəssamın əli ilə tərtib olunan ilk başlanğıc varlığıdır.Model əşyanın yaşaması üçün əsas meyardır.
Geyim sahəsində də moda tərtib olunur.Moda insan zövqü ilə əlaqədar olaraq,bütün cizgi üslublarını ğözündə əks etdirir.Hər bir etap özünü geyim stilini moda vasitəsilə əldə edir.
Həyat tərzində bir çox təyin olunmuş modalar mövcuddur.Modalar daima bir stildə qalmır,çünki bir ölkədən o biri ölkəyə insanlar vasitəsilə götürülə bilər.Bizim müasir ölkəmizin tələblərindən biri odur ki,yaradılan moda yaxşı estetik zövqdə olsun,məqsəd isə kütləvi xidmətdə olsun.Keçmiş vaxtlarda geyim modası çox kortəbii bir halda yaradıldı.Modanı yaratmaq üçün anatomiyaya da müraciət etmək tələb olunur,çünki anatomiyaya da müraciət etmək tələb olunur,çünki anatomiya yunan sözüdür,insan bədən fiqurlarının üzvlərinə ayrılması deməkdir.Moda ilə əlaqədar olaraq biçimdə kortəbii aparılırdı.
XI əsrdə yunanlar ilk dəfə olaraq biçim modasını yarartmışlar.Həyat inkişaf başladıqca yeni fikirlər meydana çıxmağa başladı. XVI əsrdə ilk konstruksiya etmə nəzəriyyəsi irəli sürüldü.
İllər keçdikcə elmi inkişaf ilə əlaqədar olaraq yeni-yeni modalar tərtib olunmağa başlandı.Modaların yaranması milli ənənələrə xas olan geyimlər buraxılmağa başladı.
Modanın strukturunu sxem şəklində təqdim etmək mümkündür.


Sxem 3. Modanın strukturu

Hər hansı bir əsərin forma və məzmunun birinci dərəcəli əhəmiyyəti vardır.İstənilən bədii əsərin estetik cəhətdən dəyəri onun ideya–emosional məzmununun inandırıcı formada ifadəsi ilə bağlıdır.

Parça məmulatlarının ən müxtəlif motivlərlə tərtib edirlər,bunla;peyzaj, memarlıq fraqmentlərindən və hətta janrlı səhnələrdən,səthi həndəsi predmetsiz elementlərdən ibarət olur.Bununla belə məqsədə uyğun olaraq bütün ornament rəsmlərinini təsviri imkanlarına görə bunları üç görünüşə böımək olar:
-insanın,heyvanların,bitkilərin,peyzaj və ya memarlıq motivləri,təbiətin qeyri-canlı predmetlərinin rəsmləri və ya sujetli emblemanın təsviri ornamentləri;
-uyğunlaşdırılmış motivlər və bunların ayrı-ayrı elementləri ilə abstrakt formalı motivləri kombina edilmiş ornamentlər;
-həndəsi elementlərdən,abstrakt formalarından təşkil olunmuş ,konkret predmet məzmunundan məhrum olunmuş qeyri-təsviri ornamentlər.Belə ornamentləri olan parça məmulatlarının bədii tərtibatından xüsusi ilə istifadə edilir.
Geyimin həll etməli olduğu vəzifələr içərisində onun estetik funksiyası birinci dərəcəli əhəmiyyət kəsb edir.
Geyim,sadəcə,insana bütün təzahürlərində ən yaxın,vacib predmet deyildir.İnsanlar kostyumun köməkliyi ilə həmişə çalışmışlar ki,özlərini,onları əhatə edən və özlərinin yaratdıqları predmet aləmini bəzəsinlər.
Qadın geyimlərində eyni siluet, formada olan geyimlərdə yalnız dekorativ xətlər dəyişib,dizayn elementləri verməklə yeni modellər yaratmaq olur. Məsələn aşağı şəkildə göstərilən model A və B kimi.Onlar eyni konstruksiya üzrə tikilib lakin model A-da müxtəlif rənglərdən istifadə olunuşdur.Qolları uzun və düyməli pencəkdir.
Lakin,model B-də isə geyimin özü rəngli parçadan tikilib.Ön hissədə olan bəzək elementləri onu digər modeldən fərqləndirir.