Əlyazması hüququnda Əliyeva Fidan Bəhram qızı
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
39
İNFORMASİYA İQTİSADİYYATI VƏ İQTİSADİ İDARƏETMƏ 2.1 İnformasiya iqtisadiyyatı və cəmiyyəti Hazırda insan kapitalı və informasiya resursu müasir cəmiyyətin və ümumilikdə dünya iqtisadiyyatının inkişafının əsas amillər olmuşdur. İnformasiya resursu və ona daxil olan bilik və məlumatlar toplanmış və hazırkı insan kapitalının tərkibinə daxildir, onun bazası və təməli vardır. Eyni zamanda informasiya resursu baxımından təmin olunması, vətəndaş cəmiyyətinin qurulması, iqtisadiyyatın inkişafı, ümumi, iqtisadi və informasiya təhlükəsizlikləri və s. artım nəzəriyyəsi və təcrübəsinin də öyrənilməsi və təhlil edilməli, müstəqil inkişaf amildir. Hərtərəfli tədqiqatlar cəmiyyətdə və iqtisadiyyatda, o cümlədən iqtisadi kateqoriya kimi, buradan yaranıb. Mütəxəssislər ilk olaraq məişət terminləri informatika və "informasiya iqtisadiyyatı" " informasiya cəmiyyəti" barəsində dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri tətbiq edib [1]. Və bu termin "innovasiya iqtisadiyyatı", "yeni iqtisadiyyat", "açıq cəmiyyət", "açıq iqtisadiyyat", "bilik", "cəmiyyət bilik", "bilik iqtisadiyyatı" terminləri sinonimlərlə olub. Bu qərardad və onların mahiyyəti olan iki məsələdən irəli gəlir: 1) informasiya resursu ən məhsuldar, ictimai və sosial inkişaf [2] olub; 2) məlumat və biliklərin təqribən sinonimi var. Və ya, başqa sözlə, biliklər, informasiya özəyi onun mühüm bir hissəsini təşkil edir. Bilik və məlumatlar və qabaqcıl dünya ölkələrinin müasir iqtisadiyyatın ümumi adlarını müəyyən edir, iqtisadiyyatı üçün əhəmiyyətini vurğulayaraq məlumat və informasiya texnologiyaları və müasir cəmiyyətin inkişafı prosesləri üçün; 3) müasir informasiya sistemləri və texnologiyaları və onların qloballaşma, mədəniyyətlərin qloballaşması, təhsil, bilik və qismən iqtisadiyyatların vahid informasiya məkanına gətirib çıxardı.
40
İnformasiya və texnologiyalar, onunla bağlı, - ÜDM-in illik artım templəri iqtisadiyyatın artım tempini müəyyən edir.Həmçinin vətəndaş cəmiyyətinin təşəkkülü və inkişafı, yetkinlik dərəcəsini ki, öz növbəsində iqtisadiyyatın artım tempi və sosial sahələri müəyyən edir. Təsir bir sıra iqtisadi artım indikatorları, o cümlədən informasiya və informasiya texnologiyaları (İT), Dünya bankı və Dünya iqtisadi forumu [3] tərəfindən.Araşdırmalar göstərib ki, İT-nin təsiri üçün ÜDM-in artım sürəti aşağı düşübdür ekspertlər, nə gözləyirdi.Təhlil təsir artım tempi 1999-ci ildə 59 ölkə üçün onu göstərir ki, İT bazar mühitinin keyfiyyəti ilə 3-4-ci yerləri bölüşür.Bu qonşuluq, lakin yalnız ÜDM artımı İT güclü təsir göstərir.Çünki bazar mühitinin keyfiyyəti ən iqtisadiyyat deyil, İT fəaliyyətinin effektivliyini müəyyən edir.Özü də elmi-texniki tərəqqi və yeni iqtisadiyyat ilk yerləri tutublar. Oxşar vəziyyət Azərbaycan üçün də, və ona yaxın ölkələrin inkişafı üzrə müşahidə olunur.2-ci yerdə dövlət və biznesin əmanətləri ölkənin ümumi texnoloji inkişaf səviyyəsi, İT və s gedir.Səviyyəsi də sonuncu İT keyfiyyəti və səviyyəsi ilə müəyyən edilir. Ümumilikdə, İT üzrə İƏİT ölkələrində ÜDM-in 7-8% aşağı düşür.Bu, nisbətən azdır.Və eyni zamanda, məhz İT artımı ÜDM-in artımı xeyli dərəcədə müəyyən edir ki, analitiklər aşkar etmişlər. Səbəbi odur ki, o güclü nəticələridir, İT aparan belə bir güclü təsir İT artım var. Yəni İT - iqtisadiyyatın sahələrinin və digər sahələrin güclü katalizatoru səmərəliliyinin artırılması. İT dolayı verdiyi məlumata görə [4], ÜDM-in artımı üzrə xeyli yüksəkdir ÜDM-də onların payı.ABŞ, Kanada və İrlandiya o, müxtəlif hesablamalara görə, orta hesabla isə 15-20% (bəzi digər məlumatlara görə, ABŞ-da - 27-28%) -ə çatır, 15-20% -dən 10-12% -dək təşkil edir. Tarixi bir cədvələ baxaq: [5] Həmin 1990-1998-ci illərdə göstərən istifadə edən kompyuterlər verilmişdir ki, firmalar, ikiqat, daha yüksək artım sürəti əmək məhsuldarlığının istifadə etməyən, nə var. İnformasiya texnologiyaları müəssisələrində istifadə olunan, göründüyü kimi, bu
41
yüksək artım tempinə və rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına, əmək məhsuldarlığının, müvafiq olaraq, qorunması və ya gəlirlərinin artmasına gətirib çıxarır. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|