Əlyazması hüququnda Əliyeva Fidan Bəhram qızı
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
51
perspekivlər Müasir iqtisadi münasibətə cəlb etmədən müasir rabitə vasitələrinin təsəvvür etilməyənlərdir. Bu mexanizmlərə və ətraflı olaraq təklif olunan maddələrə baxaq. Bütün tarix ərzində bəşər sivilizasiyasının inkişafının maddi obyektləri əməyin əsas predmeti olub. Dövlətin iqtisadi gücü onun maddi sərvətləri ilə ölçülürdü. Hazırda vəziyyət dəyişir, informasiya resursları əlavə olunur. Fəal informasiya resurslarının avtomatlaşdırılmış axtarışı, saxlanılması və emalı üçün qurduğu olan məlumatlar, o hissəsi milli sərvətlərindən biridir. Qeyd edək ki, aktuallığı, dolğunluğu, adekvatlığı, mümkünlük, gerçəklik yaxşı informasiya əsas xüsusiyyətləri bunlardır. İnformasiya texnologiyaları sahəsində iqtisadiyyatı üçün necə dəfə istifadə olunur ki, aparat və proqram vasitələrinin köməyi ilə nail olmaq məqsədilə obyektin bazar parametrlərinin optimal idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi üçün düzgün və operativ məlumat daxil olsaydı, məlumatları emal etmək olardı. Yaranması ilə fərdi kompyuter və İnternet şəbəkəsi yayımı - sürət və həcmiinformasiya alınan kəskin artıb. Bununla əlaqədar müasir ofisinin sərhədləri simsiz texnologiyaların inkişafında uğurlar sayəsində xeyli genişlənmişdir. Belə ki, Wi-Fi simsiz texnologiyaların inkişafı nəticəsində, demək olar ki, hər yerdə İnternetə qoşulmaq olar, 4g 3g, eləcə də, perspektiv nəsil mobil rabitədir. İnternet isə öz növbəsində bu anbar və bir çox digər bilik, təlim vasitəsi, aləti biznesin aparılması reallaşır. İstehlakçıların fəal qoşulması İnternet şəbəkəsinə qoşulmuş elektron biznesin inkişafına səbəb olub. Elektron biznesin tətbiqi sahələri kimi əhəmiyyətlidir: Sığorta əməliyyatları, alqi-satqı, elektron ticarət, bank əməliyyatları və s. fond birjasında əməliyyatlar, müxtəlif məhsulların satışı, IP-телефония. Onların bəzilərinin üzərində qısaca dayanaq. Banklar və ödənişləri real vaxt rejimində günün istənilən vaxtı onu yaratmışdır, hesab idarəsinin xidmətləri təklif edir. İnternet mağazalar gecə-gündüz işləyirlər. Əqdlər şəbəkəsində ibarət olub. İnternet təchizatçısı 52
və istehlakçısı (B2c) arasında əlaqə də sahibkarlar arasında (B2b) əlaqələri sadə və rahat vasitə oldu. Customer (B2c) və ya biznes-istehlakçı, istehsal müəssisəsi və istehlakçılar arasında elektron kommersiya əməliyyatları ilə bağlı elektron kommersiya növüdür. Business-to-business (B2b) sahibkarlar arasında özündə elektron kommersiya, elektron kommersiya növünün əsas xüsusiyyəti avtomatik qarşılıqlı müəssisənin idarəetmə sistemlərinin elektron formada deyil. Elektron kommersiya istifadəsinin üstünlükləri aşağıdakı adlandırmaq olar: Sadəlik əlavələrin və onların idarə edilməsi Web istifadə etmək çox asandır. Alıcılara yalnız baxmaq üçün proqramını mənimsəmək lazımdır, onlar da elektron ticarətin vasitələrinə qarşı dərhal əldə edirlər. Zamanın azalması - mal haqqında istehlakçıya çatdırılması üçün uğurlu ticarətin aparılması zəruri şərtlərdən biridir. Zəruri malların alınmasına xərclərin azaldılması vaxt azalmasına gətirib çıxarmışdır. Potensial sifarişçilər qeyri- məhdud sayının artmasıdır. İnternetdən istifadə zamanı xarici alıcılar üçün satış bazarını genişləndirmək olar. Mal haqqında məlumatı İnternetdə müxtəlif şəkildə təqdim etmək olar. Mətn, qrafik web deyil, həmçinin video və səs vermək imkanı verir. Alıcının eyniləşdirmək imkanı. Xərclərin minimuma endirilməsi üçün personal və binaların icarəyə verilməsidir. Gecə-gündüz istifadə imkanı. Elektron biznes istənilən digər fərqli olaraq minimum qoyuluşu tələb edir. İnformasiya texnologiyaları sayəsində səviyyəsi iqtisadi imkanlar, həm də istehsal fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində sənaye istehsalı sahəsində kəskin artıb. Amma elə silahlı qüvvələri ilə bağlı vəziyyət kifayət qədər mürəkkəb qalır. İqtisadi kommersiya bu, bizim əhalinin işgüzar fəallığının azlığı üzündən baş verir. İnternet-mağazaları elektron kommersiyanın təzahürləri, eləcə də digər növləri 21-ci əsrdə öz yerini tutmalıdır. Və mən əminəm ki, bu texnologiya əvəz müasir növləri bir çox kommersiya gələcək. Odur ki, vaxtımın bir hissəsini televizor ekranın qarşısında keçiriblər ki, biz əvvəllər də, indi biz yeni nəsil monitorlarla kompüter qarşısında keçiririk. İnternetdə xəbərlər, proqramlar, teleserialların, futbol matçının yayımı baxışdan mümkün və s. olur. Bununla əlaqədar qarşıdakı konvergensiya TV və İnternet haqqında danışmaq olar.
53
Reklam bannerlərinin şəklində İnternetdə televiziya ekranlarında reklam informasiya yerləşdirilməsi ən çox ziyarət olunan serverlərdə üçün anlaşıqlı olur. Əgər siz İnternetdə yoxsuzsa, siz biznesdə yoxsunuzdur. Bill Qeytsin bu sözləri artıq çoxdan heç bir etiraz doğurmur. Həqiqətən, bu gün uğurlu biznes İnternetdə saytın olmadan mümkün olub. Şirkət şəxsi şəbəkə gündəlikləri olmaması ölkədə nonsensolur, həm də şəxsi bloqu var ki, birinci şəxslər var. Bütün bu informasiya vəsaitə haqqında danışmaq və həyat şirkətinin məhsulları şirkətinin imkan verir. Korporativ bloq satışının artırılması güclü vasitə ola bilər və deməli nailiyyət maksimum mənfəət firmasıdır. Yeni proqram təminatının inkişafına, iri məlumat bazalarının fəaliyyət göstərən kompüter sayəsində danışmaq olar. Bütün bunların sayəsində xeyli vaxta qənaət etməyə, bununla da, hesablamaq modeli hesabataparmaq asan oldu. Menecerlər və sahibkarlara deyil, həm də bütün insanlara bilik kompüter və proqram təminatı tələb olunur. Xüsusilə qrafik redaktorlar, elektron cədvəl, mətn redaktorları belə proqramların tətbiqi proqramlarının, məlumat bazalarının tətbiqi bu imkanı verdi. Lakin informasiya təhlükəsizliyi unutmaq olmaz. Termin kimi "həyati vacib maraqlar şəxsiyyətin, cəmiyyətin, dövlətin daxili və xarici təhlükələrdən müdafiəsi vəziyyəti" "təhlükəsizliyini" "təhlükəsizlik Haqqında" qanunda müəyyən edilir. İnformasiya təhlükəsizliyi sahibkarlıq fəaliyyəti iqtisadi təhlükəsizliyin tərkib hissəsi kimi özündə birləşdirir: A) müəssisənin informasiya ehtiyatlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi kompleks proqram; B) iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmış texnoloji müdafiə sisteminə hazırlığı, informasiya təhlükəsizliyi, informasiya sistemlərinin etibarlı və təhlükəsiz lazımi səviyyəsini təmin edən. kodlaşdırma ilə yanaşı aşağıdakı təhlükəsizlik mexanizmlərini tətbiq edilir: A) Rəqəmli (elektron imza); B) girişə nəzarət; Həmin ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına; D) yoxlama təmin edilməsi. Yerli İT BAZARI son bir neçə il ərzində sürətlə inkişaf edir, ekspertlərin qiymətləndirmələrinə görə onun artımı ildə 10% çoxdur. Bu zaman informasiya təhlükəsizliyi sektoru daha sürətlə inkişaf edir - ildə 25% -dən çox. Beləliklə, bütün mümkün vasitələrlə bu 54
informasiyanın keyfiyyətli müdafiəsini təmin etmək deyil, həm də mövcud olan məlumatları istifadə etməməyə əsas verməlidir. İqtisadiyyatın sürətli inkişafı qabaqcıl informasiya-kommunikasiya texnologiyaları vasitələri və metodlarının geniş tətbiqi əsasında istehsalı idarəsinin təşkili, optimal texnologiyaların təkmilləşdirilməsi ilə bağlıdır. Milli iqtisadiyyatın sahələrinin sahələrinin inkişafı və səmərəli formalarından biri kompüter şəbəkələrinin istifadəsi, çevik istehsal sistemləri, mürəkkəb kommunikasiya avadanlığı çoxprofilliqurumları, mürəkkəb enerji sistemləri idarəsi üçün rabitə sistemlərində, ölçmələrin avtomatlaşdırılması üçün və digər məqsədlərlə deyil. Bir çox təşkilatların və şirkətlərin uğurlu işi olan telekommunikasiya vasitələrindən bu gün birbaşa asılıdır. İşgüzar həyatında İnternet şəbəkəsi və multimedia böyük rol oynamağa başladı. İKT və informasiya infrastrukturu, yeni kəşflər və ixtiralar, yeni biznes mal və xidmətlərin yaradılmasına kömək edir, ümumiyyətlə, fundamental yenidənqurma təşkilatının biznes elmi-texnoloji açarı olan, ümumi iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinə bilavasitə artırır. İdarəetmə proseslərinin optimallaşdırılması üçün lokal, korporativ kompüter şəbəkəsinin həmçinin İnternet kompüter şəbəkəsi milli iqtisadiyyatın sahələri, demək olar, bütün sahələrində istifadə olunur. Genişzolaqlı İnternet və yayılması vasitəsilə təsir artım əmək məhsuldarlığının və rəqabət iqtisadiyyatda struktur irəliləyişlərin Sahəsində İkt iqtisadiyyatın bir çox sahələrindəki mühüm rol oynamış, xüsusilə xidmət sahəsində. İKT əsasında göstərilən xidmət qloballaşma şəraitində iqtisadi artımın sürətlənməsinə və əhəmiyyətli töhfə veriblər baxmayaraq, artıq bütün dünya üzrə optimal istifadə resursları bazarlarının genişləndirilməsi hesabına əmək məhsuldarlığının artırılmasına kömək edir, biznesin səmərəliliyinin artırılması, artan rəqabət təzyiqi altında. Xidmət sahəsində böyük hissəsi onların daşınması, yayılması və əlaqələndirmə şəbəkələrinin istifadəsi vasitəsilə istehsal olunur ki, ümumilikdə mənfəətinin artmasına səbəb olur, həmçinin 55
peşə funksiyalarının mövcud dəyişməsinə təsir göstərir. İKT-nin yayılmasına təsir müxtəlif aspektlərini ümumiləşdirərək, demək olar ki, təsir birbaşa asılılıq sürət ötürmə qabiliyyətinin iqtisadiyyatda struktur irəliləyişlər üçün genişzolaqlı şəbəkələrin inkişafı izlənilir və orada yeni sahələrinin yaranmasıdır. Birbaşa effekti investisiyaların texnologiyaları və infrastrukturun yaradılması alınır, dolayı - innovasiyalı inkişaf şirkəti olan və son olaraq, uğurlu inteqrasiya olunmuşiqtisadiyyat alınır.
Təcrübə göstərir ki, kompüter şəbəkələrinin kompleks tətbiqi, biznes proseslərinin yenidən təşkili və istehsalın idarə edilməsində İKT-nin istifadə etməklə gəlirin artmasında mühüm rol oynamışdır. Genişzolaqlı və simsiz şəbəkələrin inkişafı biznes proseslərin səmərəliliyinin artırılması deyil, həm də böyük çeviklik həyata keçirilməsini təmin edir. İnformasiya infrastrukturunun inkişafı daha çevik iş qrafiki şirkətinin əməkdaşları etməyə imkan verir. İnformasiya infrastrukturunun inkişafı daha çevik iş qrafiki şirkətinin əməkdaşları etməyə imkan verir, həmçinin istənilən yerdən (ofis, ev, avtomobil və ya istifadə edərək, simsiz rabitə, dünyanın istənilən nöqtəsindən) bu işi yerinə yetirmək onlara imkan verir ki, iri şəhərlərin sakinləri üçün iş imkanları yaxşılaşdırmağa imkan verir. Bütün bu effektləri olan əməkdaşlarının rifahını artırmağa imkan verir ki, İKT yayılmasından sinenegetik effektin yaranmasını təmin edir. Genişzolaqlı şəbəkənin istehlakçılar üçün lazımi mal haqqında informasiya axtarışı asanlaşdırmaq hesabına mal və axtarış optimal malgöndərəni сопоставительного təhlilinin aparılması, qiymətlərin müəyyən mənfəət yaradır ki, biznes-proseslər qondarma кастомизации (customisation) üçün zəmin yaradır - mal məhsulunun hazırlanması və keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması tənzimləmə və ya sifarişçinin tələblərinə görə (texniki şərtlərə). Bunlar hamısı birlikdə bu qiymətləndirməsi dinamikasına müsbət təsir göstərir. Bundan əlavə, genişzolaqlı şəbəkələr innovasiyalar sahəsində fərdi sahibkarların rolunu gücləndirir. Şəbəkəsinin iri korporasiyaları ilə birgə, kiçik və orta
56
biznesin firmalara imkan və ya onlarla rəqabət apararaq, diapazonlar bazarlarını genişləndirməyi təklif edir. Müasir dövrdə hər şey fərdi istifadəçi kompüter şəbəkələri və ev şəraitində daha da artır. Aydındır ki, hər bir firma öz istehsal xərclərinin struktur parametrləri, bu yol verərək, evdə (bu "çevik iş qrafiki" yaratmağa imkan verir və daha optimal istifadə iş saatları) işləməyə əməkdaşlarına fəal təsir göstərə bilər. Digər imkanlar onlayn təhsil, iş və mənzil on-line axtarışı daxildir. İnternet mağazasının on-layn baş idarəsi də daxil olmaqla öz hesabları evdən də banklarda yeni istehlak xidmətlərinin geniş diapazonu açır.Müraciəti "elektron mağaza" xidmətləri olan, indi asılıdır, genişzolaqlı şəbəkənin işgüzar fəallığı artırır ki, elektron satış həcmi də müsbət təsir göstərir. Qiymətləndirmə tədqiqatlarında iqtisadi effekti ümumilikdə İKT və şəbəkələrin istifadəsindən dəqiqliklə hesab etdiyindən, onların əmanətin yaranıb, birincisi, onların təsiri - effekt yeni, statistika da onun bütün dərinliyini əks etdirmir və ikincisi, bu texnologiya sürətlə inkişaf edir, buna görə də hesablamalar daha çox iqtisadi amil kimi texnologiyaların potensial töhfəsini nəzərə alırlar. Araşdırmalar göstərir ki, İKT (məsələn, avadanlığın və proqram təminatının yaradılması üzrə sektorlarda) (qlobal şəbəkəyə inteqrasiyası zamanı şirkətin proqram təminatının istifadəsi və imkanları öz biznes-modeli) istehsalında məhsuldarlığın artım daha çox səmərə verir. Bütün bu şərtləri barədə məlumat göstərir ki, "informasiya cəmiyyəti" tədricən formalaşır. "İnformasiya cəmiyyəti cəmiyyətdən ilkin və təkrar (aqrar) (sənaye) sektorunun üstünlük təşkil etdiyi fərqlənir, belə ki, informasiya, biliklər, informasiya xidmətləri və onların istehsalı ilə əlaqədar olan bütün sahələr, daha sürətlə artır, yeni işyerlərimənbəyidir,iqtisadiinkişafındadominant olur". Bu prosesi qiymətləndirmək üçün kəmiyyətcə, müvafiq statistik məlumatlar olmalıdır. Lakin ciddi çətinliklər burada yaranır, çünki statistik sistem inersiyadır, qaçılmaz gecikmələrdən ilə yeni göstəricilər ölçülər tətbiq edir.Təsir texnologiyası,
57
strukturu, bazarın xüsusiyyətlərini sənayesinin asılı olaraq İKT məşğulluğa dəyişir. Texnoloji tərəqqi iş yerlərinin azalmasına səbəb olur, çünki avadanlıqlar daha "intellektual" olur və daha az olan tələb edir. Analoji proseslər, mobil rabitə və informasiya xidmətlərinin yeni proqram məhsullarının hazırlanması, çoxlifli kommunikasiyaların tətbiqi ilə də baş verir. İKT kimi həyatımızın bütün böyük sahələri və lokal şəbəkələrin İnternet vasitəsilə təcrübə göstərir, hər yerdə yayılması, iqtisadiyyat sektorunun və biznes prosesləri onların yaxşılaşdırılması və keyfiyyətinə təkan verərək, onun dinamikliyini artırmaqla onların öz iqtisadiyyatını, bununla da ölkə iqtisadiyyatının inkişafında struktur dəyişikliklərə və tərəqqiyə kömək edir.
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|