Əlyazması hüququnda Əliyeva Fidan Bəhram qızı
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
33
Hakimiyyət orqanları özəl sektor da dünyanın müxtəlif regionlarında İKT-nin istifadəsinə eyni səbəblərə görə edirlər ki,: İstifadəçilərinin daha geniş tərkibdə, daha keyfiyyətli xidmətlərin göstərilməsi proseslərinin optimallaşdırılması və səmərəliliyin artırılması üçün lazımdır. Lakin İKT tətbiqi dövlət təşkilatları belə əlavə fayda daşıya bilər ki, dövlət vəzifəli şəxslərin idarəetmə və hesabatlılığın və şəffaflığın gücləndirilməsi vətəndaş iştirakının (dirgenişlənməsi prosesləri. Bundan əlavə, elektron hökumət layihələri, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə mühüm "liderlik" rolunu oynaya bilər, konkret nümunəsi olmaqla yanaşı, İKT iqtisadiyyatının inkişafına və səmərəliliyinin artırılmasına kömək edə bilər. Elektron hökumət sahəsində tətbiq olunması, rəhbər xadimləri aşağıdakı prinsiplərə riayət etməlidir: - Kommersiya məhsullarını reallaşdırmaq; - Elektron hökumət sahəsində onların funksional imkanlarının və dəyərinə əsaslanaraq qərarlar qəbul etmək. İnsanlara sərmayə sosial-iqtisadi inkişafında əsaslı rol oynayır, ona görə də sərmayə informasiya texnologiyaları yalnız bilərlər və ya cüzi yoxsulluğun azaldılması cəmiyyətin aztəminatlı təbəqələrinin həyatını yaxşılaşdırmaq, əgər onlar həmin qrupların vətəndaşların İKT verir ki, onun imkanlarından istifadə bacarıqlarının genişləndirilməsi ilə müşayiət olunur deyil.Təhsil və ixtisaslarının artırılmasına yardım edən ayrı-ayrı insanlara, qruplara vətəndaşlarının qlobal informasiya iqtisadiyyatında uğur qazanmaq və hətta bütöv ölkələr bunlardır - informasiya texnologiyaları sahəsində iki mühüm elementi. Məhz buna görə də onlar sosial- iqtisadi inkişafı istənilən layihənin tərkib hissəsi ola bilərlər. Bu bölmədə bir sıra əsas prinsip və qaydaların köməyi ilə insan potensialının inkişafına təsir edən təhsildir. İnformasiya texnologiyaları sahəsində iki mühüm elementi ayrı-ayrı insanlara, qruplara və hətta qlobal informasiya iqtisadiyyatında uğur qazanmaq bir çox ölkələrə yardım, təhsil və ixtisasartırmadır. Məhz buna görə də onlar sosial-iqtisadi inkişafı istənilən layihənin tərkib hissəsi ola bilərlər.
34
Savadlılıq və elektron təhsil imkanlarının genişləndirilməsi, cəmiyyətin aztəminatlı təbəqələrinə verilən vətəndaşların elektron inteqrasiya yolunda maneələrin aradan qaldırılması və iqtisadi potensialının artması üçün çox vacibdir.Belə ki, bəzi növ İKT (məsələn, telefonlar) biləcək səmərəli istifadə və ümumi elektron bilikləri olmadıqda da istifadə olunur.Lakin aydındır ki, elektron savad çox vacibdir istifadəçilər üçün tam həcmdə istifadə olan bütün İKT resurslarından istifadə etmək bacarığını formalaşdırmalıdır.Eyni zamanda burada İKT mühüm rol oynaya bilər, müəllimlərə tədris prosesinin imkanlarını genişləndirməyə kömək edir.Microsoft korporasiyası insan potensialının inkişafında təhsilin əhəmiyyətini dərk edir, habelə bu sahədə İKT verə biləcəyi töhfə inkişaf etməkdə olan ölkələrin konkret təhsil tələbatları istiqamətində bir sıra təşəbbüslər dəstəkləyir, eləcə də sosial-iqtisadi inkişaf məsələləri ilə məşğul olan bir çox hökumətləri və təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir. İKT-nin rolu haqqında daha dolğun və Microsoft səyləri təhsildə bölməsində bu sahədə daha sonra məlumat veriləcəkdir "təcrübədə İKT: Microsoft korporasiyasının yanaşma sosial-iqtisadi inkişafı məsələləri gətirib". 11
iqtisadi inkişaf məsələləri öz fəaliyyətinə görə layiq vətəndaş savadlılığının artırılmasına yönəlmiş ən yüksək tərifə, bu problemin həllində, həmçinin özəl sektorla əməkdaşlığa görə. Bununla belə bu sahədə bir sıra ardıcıl tədbirlər görülməsi tələb olunur:
- İcbari ibtidai təhsil; - Ucuz qiymətə orta təhsil; - Ali təhsil almaq imkanları. Avropa birliyinə daxil olmağa çalışaraq, Bolqarıstan hökuməti 2005-ci ildə dövlət xidmətlərinin İnternet şəbəkəsi üzrə 20% verməyi qarşısına məqsəd qoymuşdur. 12 Bu gün ölkə vətəndaşları sosial təminatları haqqında və şirkətlərin 11 http://www.unctad.org/en/docs//c3em18d3_en.pdf 12 http://www.microsoft. com/rus/government/newsletters/issue17) 35
qeydiyyatı barədə məlumatların vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı, məlumatların onlayn axtarış aparmaq imkanına malikdirlər. Bu, dövlət orqanlarının işinin səmərəliliyinin artırılması və korrupsiyanın azaldılmasına kömək edib, bununla da yaxınlaşdıraraq Bolqarıstan üzvlüyə can atmışdir. İnformasiya texnologiyaları sahəsində ixtisaslarının artırılması çox vacib məsələlərdəndir. İxtisas İKT sahəsində çox əhəmiyyətli ayrı-ayrı vətəndaşlar və təşkilatlar üçün müasir texnologiyaların bütün potensialını tam şəkildə istifadə edə bilsinlər.Buna baxmayaraq bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yalnız istifadəçilərin nisbətən kiçik hissəsi İKT-nin səmərəli tətbiqi üçün lazımi bacarıqlara malikdir. Daha az edənlərin sayı mühüm İT-xidmətlərin göstərilməsi və ya İT-məhsullara hazırlanması üçün bilik və bacarıqlarını müvafiq səviyyəsinə malikdir. İxtisaslı İKT-işçilərinin çatışmazlığı olur. Həm də ki, təşkilatın yeni texnologiyalar könülsüz yatırır ki, İT-məhsullara və İT-xidmətlər ölkədə tələbatı azaldır və sahibkarlar üçün və milli İKT şirkətlərinin imkanlarını azaldır.Bu da ölkənin, özü də nəinki qlobal iqtisadiyyatın ən tez inkişaf edən sahələrindən biri də ikt sektorunda, həm də bir çox digər, daha ənənəvi sektorlarda rəqabət qabiliyyətinə zərər vurur. Bu problemləri həll etmək üçün qanunvericilərə və sosial-iqtisadi inkişaf məsələləri ilə məşğul
olan təşkilatlara, həmçinin İT-mütəxəssislərinin nümayəndələrinə aşağıdakı təşəbbüslər üzərində birgə işdə iştirak etmək lazımdır: - Bütün səviyyələrdə İKT sahəsində işləmək üçün stimul verəntəhsil almaq və praktiki təlim keçmək; - İxtisaslaşdırılmış təlim proqramları təşkil etmək üçün informasiya texnologiyalari mütəxəssisləri hazırlayan və sertifikatlaşdırılması ilə;
İKT istifadəsi daxil olmaqla, biznes sahəsində təhsil və praktiki təlimlər təkmilləşdirmək. 36
İxtisaslı İKT-işçilərinin çatışmazlığı ona gətirib çıxarır ki, təşkilatın yeni texnologiyalar könülsüz yatırır ki, İT-məhsullara və İT-xidmətlər ölkədə tələbatı azaldır və sahibkarlar üçün və milli İKT şirkətlərinin imkanlarını azaldır. Bu da qlobal iqtisadiyyatın ən tez inkişaf edən sahələrindən biri də İKT sahəsində deyil, həm də bir çox digər, daha ənənəvi sektorlarda, - ölkənin rəqabət qabiliyyətinə zərər vurur. Artıq qeyd olunduğu kimi, normaları dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş sosial- iqtisadi inkişaf üçün İKT-nin istifadə olunmasına həlledici təsir göstərə bilər.Bununla yanaşı özəl sektor da yəqin ki, innovasiyalar sahəsində investisiyaların, müasir texnologiyaların tətbiqi və İKT sahəsində lider olmaq həmişə olacaq. Hakimiyyət orqanları onun üstünlüklərindən istifadə edə bilər, kapitala çıxışını yaxşılaşdırmaqla, biz sisteminin şəffaflığının və hesabatlılığının investisiya, asanlaşdıraraq internetə yerli və dünya bazarlarına və İKT sahəsinə sərmayə stimullaşdırmaqla, elmi araşdırmalar və işlənmə vacibdir. Özəl sektor isə, yəqin ki, investisiyaların və müasir texnologiyaların tətbiqi İKT.lideri və innovasiyalar sahəsində həmişə lider olacaq.Hakimiyyət orqanları onun üstünlüklərdən istifadə edə bilərlər, kapitala çıxışını yaxşılaşdırmaqla, biz sisteminin şəffaflığının və hesabatlılığının investisiya, asanlaşdıraraq internetə yerli və dünya bazarlarına və İKT sahəsinə sərmayə stimullaşdırmaqla, elmi araşdırmalar və işlənməsi lazımdır. İKT-dən istifadəni başqa arasında sosial-iqtisadi inkişafı məqsədilə kapitala geniş giriş olmasını tələb edir.Bütün üstünlüklərdən istifadə etmək üçün İKT və təhrik milli İT-mütəxəssislərinin artım, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün əlverişli şəraitdə ayrı-ayrı vətəndaşlara və
şirkətlərə maliyyə
almaq üçün
onlara yüngülləşdirməlidir.Rəqabət, güclü kapital bazarları İKT kredit alınmasını asanlaşdırır, istehsal və marketinq yeni məhsulların hazırlanması üçün zəruri vəsaitin alınması üçün də yeni İT şirkətlərinin xərclərini azaldır. Sərmayə almaq üçün münasib mühitin yaradılması məqsədi ilə əlverişli şərtlərlə ölkə rəhbərliyi aşağıdakı hərəkətləri həyata keçirməlidir: 37
- Özəl mənbələrə investisiyasının yolunda maneələri aradan qaldırmaq; - Mikromaliyyələşdirmə üçün dəstəyini təmin etmək. Dövlət İKT sahəsində özəl investisiya istiqamətləri diktə edə bilməz, lakin o bu sahələrdə iqtisadi artıma kömək edə bilər təmin etmək, onları müvafiq vergi və digər belə stimul verilməsi yolu ilə.Bundan başqa, dövlət xarici investisiyaları təşviq bilər, lazımi hüquqi və normativ bazanı gücləndirən proqnozlaşdırıla bilməsi iqtisadi siyasət və maliyyə riskini azaldır, təmin edir. Dövlət ehtiyatlarından məhdud şəraitdə özəl sektoru da, heç vaxt ki, İKT əsasında sənaye inkişaf və artım əsas mühərriki olaraq qalır.Əlbəttə, dövlət İKT sahəsində özəl investisiya istiqamətləri diktə edə bilməz olsa da, o, bu sahələrdə iqtisadi artıma kömək edə bilər təmin etmək, onları müvafiq vergi və digər belə stimul verilməsi yolu ilə.Bundan başqa, dövlət xarici investisiyaları təşviq bilər, lazımi hüquqi və normativ bazanı gücləndirən proqnozlaşdırıla bilməsi iqtisadi siyasət və maliyyə riskini azaldır, təmin edir. Ölkə rəhbərliyinə bu məqsədlə aşağıdakı tədbirlər görülməsinin mümkünlüyü nəzərdən keçirmək lazımdır: - НИР və İKT üzrə özəl sektorun xərclərin stimullaşdırılması; - Hesabatın şəffaf qaydaların tətbiqi. Onlayn şəbəkələr və digər internet qabiliyyəti olan baza infrastrukturunun keyfiyyətini xeyli dərəcədə effektli mexanizm kommunikasiya və informasiyanın yayılmasına xidmət informasiya- telekommunikasiya və onun əhatəsi dərəcədə asılıdır.Ona görə də istifadəçilər yalnız o halda tam şəkildə İKT tətbiqi üstünlüklərini qiymətləndirə biləcəklər ki, telekommunikasiya infrastrukturu geniş şaxələnmiş və ucuz qiymətə olacaq. 1998-ci ildən başlayaraq beş ölkə Təşkilata üzv olan dövlətlərin (Organization of Eastern Caribbean States) восточнокарибских - Dominika, Qrenada, Sent-Vinsent və Sent-Kids və Nevis, Sent-Lusiya - telekommunikasiya öz bazarlarının liberallaşdırılması sayəsində böyük üstünlüklər əldə etmişik. Bu ölkələrdə ləğvi ilə tənzimlənməyən regional telekommunikasiya inhisarı iki dəfə tariflərinin azalması
38
telefon danışıqları və internetə baş verib. Bu da öz növbəsində transsərhəd biznesin artımını stimullaşdırıb ki, internet, faks, telefon səmərəli tədbirlərə imkanlarına çıxışın genişləndirilməsi Qabiliyyəti internet və digər onlayn şəbəkələrdən səmərəli mexanizm kommunikasiya və informasiyanın yayılmasına xidmət - bir sözlə, qabiliyyəti olan baza infrastrukturunun keyfiyyətini xeyli dərəcədə öz potensialını reallaşdırmaq və sosial
inkişafının iqtisadi artım katalizator kimi İNFORMASİYA - telekommunikasiya və onun əhatəsi dərəcədə asılıdır.Ona görə də istifadəçilər yalnız o halda tam şəkildə İKT tətbiqi üstünlüklərini qiymətləndirə biləcəklər ki, telekommunikasiya infrastrukturu geniş şaxələnmiş və ucuz qiymətə olacaq. Bundan əlavə, dövlət və İKT-sənayesi təşəbbüslərin həyata keçirilməsi üçün gərək, ucuz kompüterlərin kütləvi yayılması istiqamətində birgə iş aparmaq, bazar stimullara innovasiyalara və məhsulların işlənməsi maniyə deyil.
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|