Endokrinologiya

Masala №2

Sizga o’rta yoshdagi ayol arterial bosim ko’tarilganda kuchayuvchi doimiy bosh og’rig’i,chanqash va poliuriyaga shikoyat qildi.Bu belgilar bemorda 2 yildan beri kuzatiladi.Ospomenoreya va oligomenoreya tufayli ginekolog ko’rigiga brogan va u yerda gipertoniya aniqlangandan so’ng ginekolog kardiolog yoki uchastka terapevtiga uchrashishiga maslaxat bergan.Ko’ruvda-qizil oysimon yuz,yog’ to’qimasining tanada to’planishi va uning dumba sohasi va oyoqlarda yo’qligi aniqlandi.Teri qoplamlarida ugri bilan qoplangan,ko’krak qafasining yon tomonlari,qorinda,yelka va sonning ichki yuzasida qip-qizil striyalar mavjud.

1. Markaziy semirish qaysi kasallik uchun hos?

2. Bu bemorni ixtisoslashgan markazda tekshirish zarurmi agar zarur bo’lsa bu markaz qanday nomlanadi?

З.Yuqorida qayd qilingan simptomlarning rivojlanish mexanizmlarini tushuntirib bering.(bosh og’rig’I,AQB ning ko’tarilishi,menstrual tsiklning buzilishi,chanqash,poliuruiya,teriosti yo’g klechatkasining qayta taqsimlanishi,striaylarning paydo bo’lishi)

4. Shu kasallikni tashxislash algoritmini tuzib bering.

Masala №3

Terapevtik bo’limga poliklinkadan yo’llanma bilan bemor tana vazning ortishi,hamma yirik va mayda bo’g’imlarning bukilishining qiyinligiga,bo’yindagi,beldagi “radikulyar” og’riqlarga,soch to’kilishi,tirnoqlarning sinuvchanligiga shikoyat qiladi.Manfiy revmoprobalar,ASLO,EChT ning normal ko’rsatkichlari bo’g’imlarda yallig’lasnih jarayonlarning yo’qliga asos bo’ldi.Rengenda bo’g’imlarda biroz osteoartroz aniqlandi va bu harakatning qiyinlashganligini tushuntirib bera olmadi.Anamnezida tana vaznining 6 yil davomida oz-oz ortib brogan,qarindoshlarining so’zlariga qaraganda bemorda kuchli shtaxa va ko’p yeyish kuzatilmagan,lekin u ancha erinchoqva oxirgi 2 yil davomida uyquchan bo’lib qolgan.Ko’ruvda-quruq va tarang teri qoplamlari,yuzlari shishgan,lablari qalin,kattalashgan til,hirillagan ovoz,tushunarsiz nutq,harakatning sekinlashishi,bradikardiya.Butun yil davomida menstruatsiya kuzatilmagan.Endokrinolog chaqirilgan.

1. Bu simptomokompleks qaysi kasallik uchun harakterli?

2. Bu semirish alimentarmi yoki endokringenezli?

3. Motivatsiyalanmagan semirishning rivojlanish mexanizmini tushuntirib bering.

4. Bemorni tekshirish rejasini ko’rsating?

5. Gormonal tekshirishlarsiz ham tashxis qo’yish mumkinmi?
6.3 Amaliy qism

Mashg’ulotni poliknikada olib borilgan vaqtda talabani tez,aniq so’rov va ko’rik o’tkazishga ,ambulatory kartani to’g’ri to’ldirishga o’rgatish lozim.

Talabalr antrometrik ko’rsatkichlarni to’g’I olchashga va tana vazni indeksini to’g’ri hisoblashni o’rganadilar.
1. Ideal tana vaznini aniqlash

Maqsad: Ideal tana vaznini aniqlash

Kerakli asboblar: rostomer, tarozi

Bosqichlar

№ Bosqich	Bajariladigan ish	Bajara olmadi (0 балов)	To’liq bajardi
1.	Bemorning bo’yini o’lchash,metrda	0	25
2.	Bemorning tana vaznini tibbiy tarozida o’lchash,kg da	0	25
3.	Quyidagi formulada hisoblash:bo’y (sm) -100 = ideal tana vazni	0	50
	Jami:		100

2.Semirish darajasini Kettle formulasi bo’yisha hisoblash

Maqsad:Semirish darajasini Kettle formulasi bo’yicha hisoblash

Kerakli asboblar: rostomer,tibbiy tarozi

Bosqichlar

№ Bosqich	Qadamlar	Bajara olmadi (0 балов)	To’liq bajardi
1.	Bemorning bo’yini o’lchash,metrda	0	30
2.	Bemorning tana vaznini tibbiy tarozida o’lchash,kg da	0	30
3.	Quyidagi formulada hisoblash: рост (см) -100 = идеальная масса тела	0	40
	Jami:		100

3. Abdominal indeksni aniqlash

Maqsad: Abdominal indeksni aniqlash

Kerakli asboblar: santimetr

Bosqichlar

№ Bosqichlar	Qadamlar	Bajara olmadi (0 балов)	To’liq bajarildi
1.	BEl aylanasini o’lchash-bel hajmi	0	30
2.	Son aylanasini o’lchash-son hajmi	0	30
3.	BH/SH : erkaklarda: 0,9 ayollarda: 0,85	0	40
	Jami:		100

Mavzu:Arterial gipotenziya bilan kechuvchi kasalliklar:Buyrak usti bbezi po’stolog’ining o’tkir va surunkali yetishmovchiligi,gipotireoz,SHizan sindromi,Simmonds kaxeksiyasi.Addisonik kriz va gipofizar koma.Tashxis,qiyosiy-tashxis.UASh tasktikasi.
1. Mashg’ulot o’tkaziladigan joy va uning jixozlanishi

- кафедра подготовки ВОП с эндокринологией

- Banerlar,jadvallar,vaziyatli masalalar,tonometr,Shixan va Addison kasalligi bilan kasallanga bemorlar

- Jadvallar,tematik kasallar,analiz to’plamlari,turli qiyinlik darajadagi vaziyatli masalalar,o’rgatuvchi-kontrol testlar.

2. Mashg’ulotga ajratilgan vaqt

Vaqt - 6 soat

3.Mashg’ulot maqsadi

-Arterial gipotenziya bilan kechuvchi endokrin kasalliklar bo’yicha bilim va amaliy ko’nikmalarni egallash.

Vazifalar

Arterial gipotenziya bilan kechuvchi endokrin kasalliklarni ko’rib chiqish,shu kasallik bilan bemorlarni namoyish qilsih,Shixan va Addison kasalligi simptomlarini muxokama qilish,shu kasalliklardagi labarotor analiz natijalarini taxlil qilsih va davo usullarini ko’rib chiqish.

4. Motivatsiya

Bu mashg’ultni o’tkazish arterial gipotenziya bilan kechuvchi kasalliklarni vaqtida va to’g’ri tashxis qo’yishga,tez yordam ko’satsihga imkon beradi.

Talaba bilishi lozim:

Arterial gipotoniyaning sabalarini bilish,Shixan,Addison kasalligi simptomlarini aniqlay bilish,o’rinbosar gormonal terapiya qoidalarini bilsih,labarator va instrumental tekshiruvlar natijasini taxlil qila olishi lozim.

Talaba qila olishi lozim:

-birlamchi va ikkilamchi giperkortitsizmni farqlay olishi.

-gipotoniya bilan kechuvchi kasalliklarni bir-biri bilan qiysiy tashxis qila olishi

Talaba bajara olsihi lozim:

- Arterial gipotoniyaning sababiga ko’ra dori vositalarini buyura olishi kerak..

5. Fanlar ichi va fanlar aro bogliqlik

Bu mavzuni o’rgatish talabalarning 4 kursda endokrinologiya tsiklida olgan bilimlariga va boshqa poliuriya va polidisiya bilan kechuvchi kasalliklarni qiyosiy tashhisini o’tkazishda terapiyadan olgan bilimlariga tayaniladi.Mashg’ulot davomida olingan bilimlar 6 va 7 kurslarda terapiyada as qotadi.

6.Mashg’ulot mazmuni

6.1 Nazariy qism.

Ko’rib chiqiladigan savollar:

1. Simmons-Shixan sindromi

а) asosiy klinik ko’rinishlarining patogenezi,shakllari,og’irigi

б) o’rinbosar gormonal terapiya

в) profilaktika va prognoz

2. Surunkali va o’tkir buyrak usti bezi po’stlog’i yetishmovchiligi

а) sabablari,gipotoniya patogenezi va boshqa klinik simptomlari

б)NSD,gemoxromatoz,skleroodermiya,enterit,malabsorbsiya,pellagra bilan qiyosiy tashxis o’tkazish.

Simmonds-Shixan sindromi

Gipotalamo-gipofizar yetishmovchilik(pangipopituitarizm)-destruksiya hisobiga trop gormonlarning kamayishi oqibatida periferik endokrin bezlarning funksiyasining buzilishi bilan yuzaga chiqadigan klinik sindrom.Gipotolama-gipofizar yetishmovchilikning bir ko’rinishi Simmons kasalligi bo’lib,tug’ruqdan song septikoembolik adenogipofizning nekrozi oqibatida rivojlanadi,og’ir kaxeksiya va organ va to’qimalarning involyutsiyasi bilan kechadi.Simmonds sindromida tana vaznining progresiranuvchi kamayishi dominantlik qiladi.Kaxeksiya va gipokortitsizm simptomlari ustunlik qilgan bemorlarda tez orada letal oqibatlarga olib keladi.

Ahixan sindromi-ko’p uchraydigan, yaxshi kechuvchi va sekin-asta rivojlanuvchi tug’ruqdan keyingi pangipopituitarizmning bir variant hisoblanadi.Agar faqat bitta trop gormonning yetishmovchiligi kuzatilsa bu izoryatsiyalsngan yetishmovchilik deyiladi.Gipofizning 10% hujayralari ishlagan holatda,pangipopituitarizm rivojlanadi.

Etiologiyasi.Gipopituitarizmning asosiy va ko’p uchraydigan sababi tug’ruqdan keyin,massiv qon yo’qotilishi(1 l ko’p),tromboemboliya va sepsis oqibatida rivojlanuvchi gipotalmo-gipofizar sohada qon aylanishi yetishmovchiligida kuzatiladi(qon quyilsihi,ishemiya).Tez-tez homilador bo’lish va tug’ish jarayonida gipofizning zo’riqishi gipopituitarizmga moyillik tug’diradi.Kam holatlarda gipofiz ishemiyasi oshqozon-ichak trakti va burundan qon ketishi xisobiga rivojlanadi.Judayam kam hollarda:Gipofiz adenomasi qon quyilishi va infarktdan so’ng,metastazlar(o’pka raki,sut bezi raki),granulyamatoz kasalliklar,yallig’lanishli kasalliklar(entsefalit,meningit,tuberkulyoz,abtsess),bosh miyajaroxati,gipofizektomiya,tug’ma aplaziya va gipoplaziya.

Patogenez.Pangipopituitarizm asosida trop gormonlarning va osish gormoni defitsiti yotadi.Buning natijasida buyrak usti bezlari,qalqonsimon va jinsiy bezlarning ikkilamchi gipofunksiyasi rivojlanadi.Ba’zi holatlarda gipofizning orqa bo’lagi yoki oyoqchalarining patologiaysi hisobiga vasopressin gormonining pasayishi va buning natijasida qandsiz diabet kelib chiqishi mumkin.O’sish gormonining kamayishi oqsil sinteziga ta’sir qiladi va skelet va silliq mushaklar,ichki organlarning progressirlanuchi atrofiyasiga olib keladi.Prolaktinnning ishlab chiqarislishi yo’qolsishi bilan agalaktiya rivojlandi.

Klinik kartinasi.Pangipopituitarizmning klinikasi adenogipofizning destruktsiyasi tezligi va hajmi bilan belgilanadi.Ko’pincha yosh va o’rta yoshli ayollar (20-40 yosh) aziyat chekishadi.Kasallik sekin rivojlanadi,bir necha yillar o’tishi mumkin.Avvaliga ko’pincha somatotrop va gonodatrop gormonlarning aktivligi pasayadi,keyinchalik tireotrop va adrenokortikotrop gormonlar funksiyalar pasayadi. BIr teksida ozish,mushaklar atrofiyasi,ichki organlarning hajmi kichrayishi kuzatiladi.Tana vazninining kamayishi unchalik yaqqol namoyon bo’lmagan,2-6 kg oyiga,og’ir holatlarda 25-30 kg oyiga.SHishlar kuzatilmaydi.Teri qoplamlarining o’zgarishi xarakterli:yupqalashish,quruqlik,bujmayish,oqimtir-sariq mumsimon rangda kepaklanishi kuzatiladi.Qo’ltiqost va qov soxasidagi tuklar yo’qoladi.Umumiy ko’rinish o’ziga hos.Melanin sintezining kamayishi hisobiga(MSG defitsiti) so’rg’ichlardagi,oraliqdagi teri depigmentatsiyaga uchraydi, ter ajralishi va yog’ bezlarining sekretsiyasi kamayadi.Soch to’kilishi va sinishi,erta oqarishi,suyaklarning dekaltsinatsiyasi,tishlarning tushishi kuzatiladi.Tez orada marazm va qarilik involyutsiyasi rivojlanadi,.

Yaqqol holsizlik,apatiya,butunlay harakatsizlikkachabo’lgan adinamiya,gipotermiya,kollaps(ortostatik),maxsus terapiya korsatilmasa o’limga lib keluvchi komatoz holat harakterlidir.TTG ning kamayishi tezda yoki sekin-asta gipotireozga olib keladi.Uyquchanlik,sovuq qotish,lanjlik,adinamiya,bradikardiya,meda-ichak trakti atoniyasi va qabziyat rivojlanadi.Yaqqol namoyon bo’lgan gipotireoz va gipogonadizmda shishlar kuzatilsihi mumkin.Klinik kartinada asosiy o’rin tutadigan bu jinsiy sferadagi buzilishlardir.Jinsiy buzilishlar boshqa hamma simptomlardan oldin kelishi mumkin.JInsiy moyillikning kamayishi,potentsiyaning kamayishi,tashqi va ishki jinsiy azolarning atrofiyasi kuzatiladi.Ayollarda menstruatsiya to’xtaydi,sut bezlari hajmi kichiklashadi.Bu kasallik tug’ruqdan keyin rivojlansa-agalaktiya va amenoreya kuzatiladi.Erkaklarda ikkilamchi jinsiy belgilar yo’qoladi(qovdagi,qo’ltiq ostidagi tuklar,mo’ylov va soqol);moyaklar,prostataning,urug’ tizimchasining,jinsiy olatning atrofiyasi,testesteron miqdorining kamayishi kuzatiladi.

Tashxis.Pangipopituitarizmning tipik holatlari tashxisda qiyinchilik tug’dirmaydi.Kasallikning tug’ruqdan keyin rivojlanganligi yoki boshqa sabablarga ko’ra buyrak usti bezi po’stlogg’ining yetishmovchiligi, qalqonsimon,jinsiy bezlar yetishmovchiligi simptomokompleksi buni isbotlaydi.Simmonds-Shixan kasalligi uchun hos bo’lgan labarator o’zgarishlardan,gipoxrom va normoxrom anemiya(ayniqsa yaqol namoyon bo’lgan gipotireozda),leykopeniya eozinofiliya bilan,limfotsitoz.Qonda glyukozaning miqdori kam,xolesterin miqdori ortadi.Gormonal tekshiruvlar periferik gormonlarning miqdorining (T4,testesteron,siydikdagi erkin kortizolning sutkalik miqdori) trop gormonlar va o’sish gormonining kamayganligini ko’rsatadi.GIpofizar gormonlarning rezervini aniqlashtirish uchun rilizing gormonlar bilan test o’tkaziladi.(tireliberin,gonodatropin-rizling gormonlari bilan)

Qiyosiy tashxis.Simmonds-Shixan kasalligi bir qancha ozish bilan kechuvchi kasalliklar bilan qilyosiy tashxis o’tkazsiladi(yomon sifatli o’smalar,tuberkulyoz,enterokolit va b).Ko’rsatilgan kasalliklarda ozish sekin-asta ro’y beradi,anemiya dominant belgi hisoblanadi.Anemiyasning yaqolligi boshqa qon kasalliklari bilan qiyosiy tashxis o’tkazilishiga asos bo’ladi.Gipokalemik holat gipopituitarizmda organic giperinsulinizm bilan simulyatsiya qilsihinishi mumkin(insulinoma).Amaliyotda ko’pincha gipofizar kaxeksiyani yosh qizlarning ozishni kuchli hohlashlari oqibatida kelib chiqadigan- psixogen(nevrogen) anoreksiya bilan qiyosiy tashxis o’tkazilishiga to’g’ri keladi.Qiyosiy tashxisda anamnez,jismoniy,aqliy aktivlikning saqlanganligi,jinsiy organlarning atrofiyasi bilan birga ikkilamchi jinsiy belgilar saqlanganligi,gipertrixozga moyillik borligi hal qiluvchi ahamiyatga ega.Trop gormonlar miqdorinormal,ba’zan esa ortgan yoki kamaygan ham bo’lsihi mumkin.Ularning normal ajralishi gormon stimulyatsiya qiluvchi testlar orqali aniqlanadi(funksional buzilsih yoki psixogen anoreksiya)

Davolash.Gipopituitarizmning davosi asosan gormonal yetishmovchilikning o’rnini bosishga qaratiladi,agar imkoni bo’lsa bu yetishmovchilikning sabablari yo’q qilinadi.Asosan periferik endokrin bezlar gormonlariva kam miqdorda adenofipofizning yetishmagan trop gormonlari qo’llaniladi.

O’rinbosar gormonal terapiya odatda buyrak usti bezi po’stlog’i,tireoid va jinsiy gormonlar pereparatlaridan boshlanadi.Glyukokortikoidlar:gidrokortizon,(50-200 mg/sutka),giperkortitsizm belgilari kamaygandan so’ng prednizalonga(5-15 mg/sutka) yoki kortizonga(25-75 mg/sutka) o’tkaziladi.Mineralkortikosteroid yetishmovchilik 0.5 % li dezoksikortikosteron atsetat(DOKSA)-0.5-1 ml m/i har kuni,kunora yoki 1-2 marta haftasiga,keyinchalik esa sublingval tabletkalarga o’tkaziladi:5 mg kuniga 1-2 mahal.

Kortikosteroidlarli o’rin bosar terapiya fonida(boshlangandan keyin 10-15 kundan keyin),qisaq yoki uzaytirilgan ta’sirli AKTG(kortikotropin) qo’shiladi.Kurslar kichik dozali-0.3-0.5 ml/7-10 ED dan to 20 ED/sutka cha bilan boshlanib,6-12 oydan so’ng 400-1000 ED gacah yetkaziladi.

Jinsiy gormonlarning yetishmovchiligi ayollarda esterogen va progestinlar bilan,erkaklarda esa androgenlar bilan kompensatsiya qilinadi. Estrogen(masalan:mikrofollin 0.05 kuniga) 15-20 kun yuboriladi va keyingi 6 kun esa gestagenlar(pregnin 10 mg dan 3 mahal kuniga,yoki1-2.5% li progesterone eritmasi 1.0 dan har kuni,turinal 1 tab. 3 mahal),jinsiy gormonlar bilan dastlabki davo olib borilgandan so’ng,XG lar buyuriladi,bu ham tsiklik tarzda- birinchi 2 haftada menopausal follikulyar gonodatropin 300-400 ED kuniga,keyingi 2 hafta esa lyutinlovchi(xorionik)gormon -1000-1500 ED yuboriladi,qisman yoki fnksional yetishmovchilikni stimulyatsiya qilsih uchun klostilbegit 50-100 mg dan tsiklning 5-9 yoki 5-11 kuni qo’llaniladi.

Erkaklarda o’rinbosar terapiya sifatida metiltestesteron 5 mg dan 3 mahal til ostiga,testesteron propionate 25 mg dan 3 mahal/hafta m/I yoki sustanon 1.0 m/I 3-4 hafatda 1 marta.

Tireoid yetishmovchilik tireoid gormonlar bilan kompensatsiya qilinadi,davo L-tiroksin 100-150 mkg dozada yoki tireokomb 1-1,5 tabletka/sutka(Yurak urishi chastotatasi va EKG kontroli ostida sekin-asta dozasi ko’paytirib borilgan holda) bilan boshlanadi.Gipopituitar komada katta dozada kortikosteroidlar parenteral yuboriladi,vena ichiga yoki teri ostiga 5% -500.0-1000.0 glyukoza/sutka quyiladi,tomir va yurakka ta’sir qiluvchi vositalar qo’llaniladi.

Pangipopituitarizm bilan og’rigan bemorlar uchun vitaminlar,anabolic gormonlar,yuqori kaloriyali oqsilli mahsulotlar zarurdir.Maqsadli gormonal terapiya-tsiklik yoki doimiy ravishda butun umr davom ettiriladi.Bemorlarning mexnatga layoqatligi pasayadi.
Buyrak usti bezi po’stlog’i yetishmovchiligi

Surunkali burak usti bezi po’stlog’i yetishmovchiligi-buyrak usti bezi po’stlog’ininig birlamchi shikatlanishi va buning natijasida goromonlarning aktivligining pasayishi yoki uning ikkilamchi shikastlanishi bilan bo’gliq.

Etiologiyasi

- Buyrak usti bezi po’stlog’ining autoimmun shikastlanishi (80-85%)

- Buyrak usti bezi sili (5-10%)

- adrenoleykodistrofiya (5%)

- buyrak usti bezining metastatik shikastlanishi

- buyrak usti bezining disseminatsiyalangan zamburug’li shikastlanishi

- VICH assotsiyatsiyalangan kompleks

- yatrogen birlamchi giperkortitsizm(ikki tomonlama adrenal ektomiyadan so’ng) va b. kam uchraydigan sabablar

Autoimmun genezli buyrak usti bezi po’stlog’ining surunkali yetishmovchiligi bilan og’rigan bemorlar zardobida buyrak usti bezi po’stlog’iga organosoetsifik autoantitela topilgan.Buyrak usti bezi stroidgenez fermentlariga nisbatan maxsus autoantitelalar P-450 c 21,P-450 c 17 va P 450 scc hisoblanadi.

-tuberkulyoz mikobakteriyalarning gematogen tarqalishi oqibatida rivojlanadi.Bemorning o’pkasi tekshirilganda sil o’tkazganligi yoki aktiv sil jarayonini aniqlash mumkin.Tuberkulyozli shikastlanishda autouimmun jarayondan farqli o’laroq buyrak usti bezining miya qismi ham shikastlanadi.

-Adrenoleykodistrofiya(ALD) X-bog’liq ressetsiv kasallik bo’lib,bosh va orqa miyaning oq moddasi va buyrak usti bezining po’stoq qismi shikastlanishi bilan yuzaga chiqadi.Kasallikning asosida X-xromosomaning uzun yelkasidagi genning mutatsiyasi yotadi(Xq28)
Patogenez.Buyrak usti bezi yetishmovchiligining har qanday turida po’sloq gormonlarining,birinchi navbatda kortizol va aldesteronning noadekvat ishlab chiqarilishi yotadi,bu esa moddalar almashinuvining hamma turini buzilishiga olib keladi.Katexolamin sintezining yo’qolishi(sil,metastatik shikastlanish) patogenetik jihatdan ahamiyatga ega emas.

Tashxis:

3 bosqichdan iborat:

1. klinik bosqich

2. gormonal tekshiruv

3. topik diagnostika

Anamneidagi ma’lumotlar hal qiluvchi rolni o’ynaydi:giperkaliemiya,yuqori gematokrit,gipokaliemiya,giponatriemiya,eozinofiliya,limfotsitoz,giperkaltsiyemiya va metobolik atsidoz.Labarotor tashxis qo’yishda siydikdagi erkin kortizolning sutkalik eksretsiyasini aniqlash muhimdir.Klinikasi ko’rininshi butunlay namoyon bo’lgan Addison kasalligida siydikdagi erkin kortizolning past miqdori tashxisini tasdiqlaydi.Qo’shimcha tarzda qindagi-Na,K,Cl.Ca,H ionlarini tekshirish mumkin.Bundan tashqari AKTG,insulin va ortostatik sinamalar o’tkaziladi.AKTG sinamasi birlamchi buyrak usti bezi po’stlog’i yetishmovchiligi tashxisida “oltin standart” hisoblanadi.Qon olingandan so’ng v/i ga 250 mkg AKTG kirgiziladi,60 min dan so’ng yana qon olinadi.

Interpretatsiya:Kortizolning maksimal ishlab chiqarishi sog’lom odamlarda AKTG kirgizilgandan so’ng 10 mkg dan oshmaydi.Kortizolning miqdori 20 mkg(550 nmol/l) gacha oshishi kuztilsa,bu buyrak usti bezi po’stlog’i yetishmovchiligidan darak beradi.Agar extiyoj tug’iladigan bo’lsa,KT va MRT,ko’krak qafasi rentgenografiyasi,maxsus tuberkulinli sinamalar bajariladi..

Qiyosiy tashxis.

Addison kasaligini melanodermiya,gipotoniya va boshqa klinik o’xshashligi bor kasalliklar bilan qiyosiy tashxis qilinasi.Addison kasaligidagi melanodermiyani ko’pincha bronzali diabetd(gemoxromatoz),tizimli sklerodermiyadagi pellagradagi va boshqa kasalliklarda uchraydigan meladermiya bilan farqlash lozim.Gipotoniya,boshqa dispeptik simptomlarni me’da-ichak trakti patologiyasidan va neyrotsirkulyator distoniyadan farqlash lozim.Gemoxromotoz uchun Addison kasalligiddan farqli o’laroq quyidagi simptomlar ham hos:gematomegaliya,splenomegaliya,me’da osti bezi va ichki organlar tsirrozi va qand diabet,tridad temir tutgan pigment(gemosiderin) va uni tutmagan (gemofustsin) to’planishi oqibatida teri grafitsimon-kulrang rangga kiradi.

Pellagra uchun Addison kasalligian farqli o’laroq quyidagi triada hos:Dermatit pigmentatsiya bilan bohsanadigan,ortirilgan aqlizaiflik(dementsiya) va diareya.Pellagrada pigmentatsiya tananing faqat ochiq qismlarida ro’y beradi.(barmoqlarda,qo’llarda,yuzda,bo’yinda)

Tizimli sklerodermiyada adddison kasalligidan farqli o’laroq terida shish,yoki uning zichlashishi va atrofiyasi kuzatiladi.Terida yiringchalar,yaralar va trofik o’zgarishlar slerodermiya uchun xarakterlidir.Pigmentatsiya depigmentatsiyaga uchragan maydonchalar bilan ro’y berishi kuzatiladi.Bundan tashqari slerodermiya uchun o’ziga hos labarotor tekshirishlar natijalari mavjud(revmoproba,teri biopsiyasi va boshqalar).

Ko’pincha Addison kasalligini neyrotsirkulyator distoniyaning gipotoniya bilan kechadigan turi bilan qiyosiy tashxis qilinadi.NSD da Addison kasalligidan farqli o’laroq,asosan emotsional qo’zg’alishlarda ko’tariladigan birlamchi yoki ikkilamchi arterial gipertenziya kuzatiladi,shu bilan birga elektrolitlar miqdori(K,Na va xloridlar),gormonlar(kortizol,aldesteron,AKTG) miqdori normada bo’ladi.Dispepsiya va adinamiya kabi belgilariga ko’ra me’da-ichak trakti patologiyasiadn farqlash lozim(pankreatit,enterit,gastrit va b.).Addison kasaligidan farqli o’laroq bu patologiyada xarakterli bo’lgan anamnez,mavsumiyligi,og’riqning aniq lokalizatsiyasi va og’riqning ovqat I’stemol qilish bilan bog’iqligi,bundan tashqari gastrofibroskopik va rentgenologik tekshiruvlarda oziga hos o’zgarishlarga egaligi, normal gormonlar miqdori bilan farqlanadi.