Energetika

2.4. Asinxron dvigatelning ishchi xarakteristikasi xisobi
i qarshiliklarini quyidagi formula orqali xisoblanadi








; ; ; ; ; ; ;
; ; ; ;

_{III. 250 KVT QUVVATGA VA AYLANISHLAR CHASTOTASI 1000 AYL/MIN GA TENG BO‘LGAN ASINXRON DVIGATELNI TEZLIGINI CHASTOTA O‘ZGARTIRGICH ORQALI ROSTLAB ENERGETIK KO‘RSATGICHLARINI YAXSHILASH}


3.1. Asinxron dvigatellarni chastota o‘zgartgichlar bilan tezligini rostlash

CHastota bilan rostlanadigan tizimlarda ishlaydigan, normal va optimal (energiya tejamkorligini ta’minlaydigan) oqimlarda o‘zgarmas statik moment M₀=M_m=sop51 bilan xarakterlanadigan yuklama uchun asinxron motorning tavsiflari tahlilini ko‘rib chiqamiz. YUqorida taklif qilingan usul asosida chastota bilan rostlanadigan elektryuritmalarida ishlaydigan, quvvatlar dia- pazoni 0,6-15 kVt li quvvati 250 kVt bo‘lgan asinxron dvigatel seriyali asinxron motor uchun, k=1 garmonikasi uchun ishchi va rostlash tavsiflari hisoblanib chiqildi. Turli quvvatlar uchun natijalarning deyarli bir xilligini e’tiborga olib, quyida nisbiy birliklarda qurilgan asinxron motorning bitta markasi (quvvati 250 kVt bo‘lgan asinxron dvigatel 80V4UZ) uchun tavsiflarni keltiramiz. Bunda bazaviy kattalik- lar sifatida stator va rotorning nominal tokari, magnitlovchi tok, sirpanish, elektromagnit va yig‘indi nobudgarchiliklar, quvvat va f.i.k.la- ri va ularning f=1 va i= 1 ga to‘g‘ri keladigan ko‘paytmasi qabul qilindi.

4.1-rasmda chastota bilan rostlanadigan elektryuritma tizimida chastota nominal F=1 bo‘lganda asinxron motorning oqim funksiyasida ishchi tavsiflari keltirilgan. Stator toki 1_s magnitlovchi tok va rotorning keltirilgan toki 1'_rning geometrik yig‘indisigateng; rotorning keltirilgan toki oqim- ga teskari mutanosib va demak, f ning kattalashuvi bilan kamayib boradi. SHuning uchun1_S ning oqimga bog‘lanishi parallel ko‘rinishda bo‘ladi. Nobudgarchiliklar, elek- tromagnit DR_E va yig‘indi EDR, shuningdek, talab qilinadigan quvvat P_e ham f funksiyasida shunga o‘xshash shaklga ega bo‘ladi. Qo‘zg‘atish nobud-garchiligi va o‘zgaruvchan Oqim kattalashganda asinxronmotorning tezligi bir oz ortadi, natijada sirpanish 5 kamayadi.


3.1-rasm. CHastotani o‘zgartirib tezligi rostlanadiganelektryuritma quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumidagi asinxron motor magnitoqimining nominal va optimal qiymatlarida yuklanishgabog‘liqlik tavsiflari.



SHuning uchun talab qilinadigan quvvatning eng kichik qiymati elektromagnit nobudgarchilikning eng kichik qiymatiga nisbatan oqimning kichkina qiymatiga to‘g‘ri keladi.
Elektromagnit ko‘rsatkichlarning egri chizikdari f.i.k. quvvat
koeffitsienti sos ρ va ularning ko‘paytmasi cos φ oqimning ma’lum qiymatida maksimal nobudgarchiliklarning oqim bo‘yicha orttirmasi teng bo‘lganda nobudgar- chiliklar ekstremal qiymatga ega bo‘ladilar. Bosh- qarish chastotasi o‘zgarganda stator toki o‘zgarmas bo‘lishini qayd qilish lozim, bir vaqtda nobudgarchiliklarning ekstremal qiymati nominal chastotaga to‘g‘ri keladigan qiymatiga nisbatan o‘zgaradi (chastota kamayganda yoki kattalashganda o‘ng yoki chap tomonga og‘adi),
esa maksimumga erishadilar. O‘zgaruvchan nobudgarchilik va qo‘zg‘atish nobudgarchiligi teng bo‘lganda f.i.k. o‘zining eng katta qiymatiga erishadi. Quvvat koeffi- sienti kattalashib boradi va oqimning kichik qiymatlarida o‘zining eng kagga qiymatiga erishadi va oqim kattalashganda stator toki aktiv tashkil etuvchisining kamayishi va magnitlovchi tokning kattalashuvi natijasida anchagyna kamayadi.
Energetika ko‘rsatkichi (t|S05f)ninG eng katta qiymati, f.i.k.ning maksimum qiymati g] ga (sosφ=0,93) qaraganda oqimning nisbatan kamroq qiymatiga to‘g‘ri keladi: chastota bilan rostlanadi- gan elektryuritma tizimida asinxron motornint oqim nominal 9 =1 bo‘lganda (chiziqlar I) va opgi - mal F⁼F,_)PT bo‘lganda (punktir chiziqlar 2) rostlash tavsiflari 5.2-rasmda keltirilgan. Bunda oqimning optimal qiymatiga ushbu dvigatelda nobudgarchilik- ning minimad bo‘lishi mos keladi.
3.2-rasmda stator toki 1,. ning kattalashuvi bi- lan, asosan asinxron motorning po‘latida nobudgarchilikning kattalashuvi hisobiga, G‘ ning kattalashuvi bilan asinxron motorning tezligi kattalashadi, unda shu yo‘nalishda P_: va P_p quvvatlari o‘zgaradi, sirpanish esa giperbolik qonun bo‘yicha kamayadi. f =1 va f = f _sh]t bo‘lganda R va R_p quvvatlari uncha o‘zgarmaydi. CHastota o‘zgarishining ko‘rilayotgan barcha diapazonida (F=0,2-1,4) quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumidagi asinxron motor uchun bu kattaliklar 9 = 1 rejimga qaraganda optimal rejimda kichkina. Birin- chidan, f kattalashuvi bilan quvvatlar o‘sib boradi, ikkinchidan, bu motorlar uchun asosan f_opt<1,0.
CHastota katgalashuvi bilan quvvat koeffitsienti kamayadi, chunki amalda kuchlanish chastotaga mutanosib o‘zgaradi, ta.iab qilinadigan quvvat uncha o‘zgarmaydi. Optimal rejimda chastota pa- sayganda quvvat koeffitsisnti sokf oldiniga optimal oqim qiymatining kattalashuvi hamda R_r kamayishi hisobiga kamayadi, so‘ngra kuchlanishning kagtaroq pasayishi natijasida kattalashadi. Chastota ortishi bilan f.i.k. kattalashadi, chunki asinxron motorning foydali quvvati R_p dan farq- li o‘laroq M_s=M_n=sop51 bo‘lganda, amalda G‘ ning o‘zgarishiga mutanosib bo‘ladi. Quvvat koeffi- sienti kattalashib boradi va oqimning kichik qiymatlarida o‘zining eng kagga qiymatiga erisha- di va oqim kattalashganda stator toki aktiv tashkil etuvchisining kamayishi va magnitlovchi tokning kattalashuvi natijasida anchagyna kamayadi.

3.2-rasm. CHastotani o‘zgartirib tezligi rostlanadigan elektr-yuritma tizimlaridagi quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumli asinxron motorning magnitoqimi nominal optimal bo‘lganda rostlash tavsiflari.

CHastotabilan rostlanadigan elektryuritma tizimlarida ishlaydigan asinxron motorning nobudgarchiligi eng kam bo‘lgan optimal f—F_opt rejimida dvigatelning f.i.k. f=1 bo‘lgan holdagi f.i.k. dan katta. quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumidagi asinxron motorlarda chastota diapazoni G‘= 1,0-1,4 bo‘lganda optimal rejimda f.i.k. f=1 bo‘lgandagi f.i.k.dan 0,25-0,56% katta. CHastotaning kamayishi bilan quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumidagi asinxron motorlar uchun f_(np. ning qiymati birga yaqinlashadi. SHuning uchun chastota kichkina (past) bo‘lgan chegarada f_ot. bo‘lganda, f.i.k. f=1 bo‘lgandagiga qaraganda bir oz kichkina. Masalan, G‘=0,6-0,2 bo‘lgan ora- likda g]=0,04-0,15% kichkina.quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumidagi motorlar uchun f=f_o1GG va chastota diapazoni G‘=0,2-1,4 bo‘lganda, quyidagilar f=1 dagiga qaraganda katta : quvvat koeffitsisnti 0,7-7,9%; energetik ko‘rsatkichi g|SO5f-0,1-6,6%; demak, chastota bilan rostlanadigan elektryuritma tizimlaridagi quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumli asinxron motorlar uchun energetik ko‘rsatkich G‘ kattalashuvi bilan katgalashar ekan.
Boshqarish chastotasiga qarab f=1 va f=f_optqiymatlari ham 5.2-rasmda keltirilgan. Bunda chastota bilan rostlanadigan elektryuritma tizimlarida asinxron motorning opgimal oqimi G‘ning qiymatiga qarab kamayish tomonga o‘zgaradi.
3.3-rasmda quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumli asinxron motor magnit oqimiga qarab qurilgan ishchi tavsiflari (mos holda tutash va punktir chiziqlar) berilgan.
YUklamaning ortishi bilan rotorning keltirilgan toki amalda to‘g‘ri chiziqli o‘sib boradi. Bunda o‘ziningtashkil etuvchisining o‘sishi natijasida stator toki kattalashadi. Rotor va stator toklarining kattalashgani sababli talab qilinadigan k,uvvat R_p va yig‘indi nobudgarchilik EAR ning kattalashuvi kuzatiladi, yuklama kattalashuvi bilan motor tokining aktiv tashkil etuvchisi va aktiv quvvatining kattalashuvi sababli quvvat koeffitsienti ham kattalashadi. YUklama kichkina bo‘lganda foydali quvvat R. amalda to‘g‘ri chizikdi o‘zgaradi, talab qilinadigan quvvat esa sekin o‘sib boradi. SHuning uchun ma’lum yuklamada f.i.k. o‘zining eng katta qiymatiga erishadi, yuklamaning undan keyingi oshuvida uning kaptalashuvi pasayadi.
4.3-rasmda optimal rejimda f=f„_1Pf=1 rejimga qaraganda tadqiq qilinayotgan kattaliklarning o‘zgarishi keltirilgan. Masalan, quvvati 250 kVt bo‘lganasinxron dvigatel rusumi uchun yuk- lama s 0,3 dan 1,2 gacha o‘zgarganda stator toki 2,1- 2,9% kamayadi; yig‘indi nobudgarchilik -26,5-2,9; ta- lab qilipadigan quvvat 7,7-2,0 gacha kamayadi; g‘ok- lama o‘zgarishining shu diapazonida quyidagilar kattalashadi: 1'_r - 24,6-6,1% ga; 11 -17,3-0,4; soyaf- 57,3-6,6; t]S05f-66,7-7,7. Quvvat koeffi- sienti kattalashib boradi va oqimning kichik qiymatlarida o‘zining eng kagga qiymatiga erisha- di va oqim kattalashganda stator toki aktiv tashkil etuvchisining kamayishi va magnitlovchi tokning kattalashuvi natijasida anchagyna kamayadi.