English-Azerbaijani Explanatory

Matting
 Remove Black
 
Mate
—
 
nəşr. Qrafiki 
proqramlarda obyektin 
kənarlanndakı qara haşiyəni 
silmək.
Matting
 Remo 
e White Matte
—
 nəşr.
 
Qrafiki 
‘
ا
 
proqramlarda
 obyektin 
kənarlarındakı ağ haşiyəni 
silmək.
Matting
 
Threshold — nəşr.
Bu alət 
qrafiki proqramlarda 
obyektin 
sərhədindəki 
piksellərin 
açılıb-bağlanması 
üçün 
kandar qoyur. 
١
 
Maze 
—
 
kibem. Labirint.
MB — Bax: Megabyte 
Mb, Mbit — Bax: Megabit 
Mbit/s
 =
 Mbps (Megabits
 per 
Second)
 
— 
Mbit/s, saniyədə 
meqabit. 1024
 Kbit/s. ' 
Məlumatların
 
ötürülmə 
sürəti
 
vahidi. 
■
 h
MBps (Megabytes per Second) 
— 
Saniyədə meqabayt, 
Mbayt/s,
 
məlumatların 
ötürülmə
 
sürəti vahidi, 
məsələn
 sistehi $itii
٠٦
b ya’ 7؛ 
şəbəkə
 
naqilləri ilə, 1024 
Kbayt/s.
MBR
 (Master Boot Record) — 
Əsas yüklənən yazı, sərt 
diskin əsas hissdSi/
؛
 
؛
 
٠
 
■ 
١
 
؛ 
’
٤
؛
 
'
١
z
Mc
 —
 Bax: 
Megacycle
Mc/s (Megacycle per Second)
— Sä
٠
dd؛mfe
٠
he«;
' 
٦
؟■  
Mhs.
M-Commerce
 
(Mobile
Commerce) — M- 
kommersiya,
 mobil 
-244-
ن
 
245
 
-

rabitədən
 
istifadə etməklə 
kommersiya
 (ticarət).
Mean — 1) Orta (qiymət); 
orta 
kəmiyyət 
2) 
Deməli. 
Demək, qiyməti belədir, 
mənası 
belədir.
Mean
 
Removal — Orta 
qiymətin
 
silinməsi 
(rəqəmsal
 filtrasiya
 
əməliyyatı).
Mean
 Value 
— 
Orta qiymət. 
Meaning
 — Məna, qiymət. 
Means
 
— Üsul; 
vasitələr; 
vasitə.
Measure
 — 1) Ölçü;
 ölçü 
vahidi
 2)
 
Miqdari göstərici 
3)
 
Bölən 
4) 
Ölçmək, 
qiymətləndirmək, 
təyin
 
etmək
Measurement 
— 1) 
Ölçmə; 
ölçü
 2) 
Ölçüsü.
mech (Mechanical) — 1) 
Mexaniki, maşın 2) 
Avtomatik.
Mechanical
 
— Orijinal 
maket; 
montaj, reproduksiya üçün 
hazır; fotoforma.
Mechanical
 Calculator —
Mexaniki
 
hesablama 
qurğusu; 
mexaniki 
hesablama
 cihazı; mexaniki 
kalkulyator.
Mechanism
 — 1)
 
Mexanizm; 
qurğu; cihaz; aparat 2) 
İnformasiyanın
 işlənməsi 
mexanizmi;
 
alqoritm.
Mechatronic
 — Elektron- 
mexaniki,
 mexatron.
med (I 
Median) — 1) Median, 
seçmənin
 orta qiyməti
 
2) 
Orta, 
ortalıq.
med
 
(II Medium) — 1) Orta 
rəqəm 
2) Mühit; daşıyıcı 3) 
Vasitələr;
 üsul.
Media
 
—
 1)
 Daşıyıcı 
(məlumatların)
 (Medium 
sözündən), 
hər hansı bir 
formada
 
saxlanan və sərt 
disk,
 Magnetic Tape 
vasitəsi ilə ötürülə bilən 
məlumatlar 2) 
İstənilən 
forma
 
multimedia 
məlumatları
 3) Sahə üzrə 
mətbuat,
 məsələn, kompüter 
jurnalı
 və həftəlik icmallar.
Media Data — Daşıyıcıda 
şaxlanan
 
məlumatlar.
Media
 Eraser
 — Məlumatları 
məhv
 
edən, məlumatları 
xarici yaddaş
 qurğusundan 
bərpaolunmadan
 silən 
qurğu,
 
məsələn informasiya 
təhlükəsizliyi üçün.
Media
 
Kit — Multimedia 
vasitələri
 komplekti.
Media
 Player-— 
Medİapleyer, 
multimedia məlumatlarını 
oxudan proqram.
Media Stream— Video- və ya 
audioməlumatlann axını.
Medialess
— Multimedia 
vasitələri
 
olmayan, qeyri- 
multimedia.
Median
— 
nəşr. Median. 
Qrafiki proqramlarda 
təsvirin
 çatışmayan 
cəhətlərini aradan qaldıran 
alətlərdən
 biri. Ətraf 
piksellərin 
parlaqlığı
 ilə 
«xarab» 
piksellərin 
parlaqlığını
 
orta
 həddə 
gətirir.
Medical
 Imaging—
Rentgenoqrafık
 və 
tomoqrafik təsvirlərlə iş.
Medium
— 1) Orta ədəd 
|| 
orta 
2)
 
Mühit (məlumatların 
ötürülməsi
 
kanalı
 
üçün fiziki 
mühitin
 təşkili).
Medium
 
Computer
— 
Orta 
hesablama maşını.
Meet-me
 Conference—
Cədvəl üzrə
 əlaqə konfransı. 
Megabit
 
(220 bit) — Meqabit, 
Mbit.
Megabit Chip— Meqabit 
mikrosxem 
(çip). Yaddaş 
tutumu 1
 meqabit və ya 
ondan artıq olan mikrosxem.
Megabit Memory
— 
Meqabit 
yaddaş,
 Meqabit yadda 
saxlayan qurğu,
 tutumu 
bir 
neçə meqabit olan
 
yaddaş 
[yadda
 saxlayan qurğu].
Megabyte(?20 byte) — 
Merabayt, 
Mbayt.
Megacomputer
—
Meqamaşın, 
böyük
 
hesablama maşını.
Megacycle — 1) Meqatsikl, 
milyon 
dövr 
2) Meqahers, 
Mhs.
Megacycle
 Computer— 
Meqahers
 diapazonda 
hesablama maşını.
Megahertz
 
= MHz—
Meqahers,
 Mhs. Tezlik ölçü 
vahidi.
 1000 
kHs, və ya 106 
Hs.
Megapixel 
٥
MP
— 
Meqapiksel. 
Tutumun 
(həcm)
 
ölçü 
vahidi. 
Rəqəmsal
 foto-
 və 
videokameralarda 
işığahəssas 
matrisa 1 mln. 
pikselə bərabərdir.
Megohm
 =
 MOhm — 
Meqom, mOm. Elektrik 
müqavimətinin ölçü 
-246-
-247-

vahidi, 1 mOm = 1000 
kOm.
Member
 
— 
Üzv (sinif).
Member Server — Sıravi 
server
 (konkret domendə 
kontroller
 
statusu olmayan 
server).
Membership 
— 
Üzvlük, 
məxsusluq.
Membrane Keyboard —
Membran
 klaviatur.
 Baha 
olmayan, 
düz, 
toza və çirkə 
davamlı
 plastikdən 
hazırlanmış
 
mexaniki 
klavişləri 
olmayan klaviatur. 
Memo
 — 
Xəbərdarlıq; yaddaş;
xidməti yaddaş.
Memorial— 
1) Yaddaş; yazı;
qeyd 
2) Faktın ətraflı izahı.
Memory Access 
— Yaddaşdan
seçmə 
[yaddaş 
qurğularında];
 
yaddaşa 
giriş 
[yaddaş qurğularında].
Memory
 
Bandwidth—
Yaddaşın
 
buraxma 
qabiliyyəti.
Memory Bank
— Yaddaş 
bankı. 
Konstruktiv və ya 
məntiqi seçilmiş qurğu. 
Əsas
 yaddaş.
Memory
 Caching
— Yaddaşın 
keş olunması.
Memory
 Card —
 Yaddaş 
kartı. Operativ və ya 
enerjidən
 asılı
 olmayan 
yaddaş. Mobil
 qurğular 
üçün 
(fərdi
 kompüter, 
orqanayzerlər, mobil 
telefonlar 
və ya rəqəmsal 
fotokameralar və
 s.).
Memory
 Image
— 1) 
Yaddaşda
 əksi
 
2) Yaddaşda 
olanlar.
Memory
 
Jogger— Yaddaş 
sürətləndiricisi.
Memory Leak
—Yaddaş 
axını.
Memory
 Location— Yaddaş 
özəyi [yaddaş 
qurğularında].
Memory 
Lockout— Yaddaşın 
blok
 (qıfıllanma) 
olunması; 
yaddaşı
 qoruma.
Memory 
Management— 
Yaddaşın idarə edilməsi. 
Yaddaşdan
 
istifadə və 
defraqmentasiyasına
 aid 
ümumi
 termin.
Memory Protection— 
Yaddaşın
 qorunması. 
Yaddaşa
 
icazəsiz girişi 
əngəlləyən 
aparat
 vasitəsi.
Memory
 Purge—
 
Yaddaş 
təmizlənməsi, məsələn 
operativ
 yaddaş qurğusunda 
icra
 olunur. 
Syn: Memory 
Cleaning
Memory Reset— Yaddaşın 
ilkin
 
vəziyyətinin bərpası.
Memory Size— Yaddaş 
[yaddaş
 
qurğularında] 
tutumu.
Memory Speed 
— Y
addaş 
[yaddaş qurğularında] sürəti.
Memory
 Stick— 
Yäddaş 
kartı, 
fləş-yaddaş,
 Sony 
korporasiyası
 tərəfindən 
1999-cu
 ildə
 
yaradılıb.
Memory 
Stick 
Duo— Yaddaş 
kartı. Qabariti - 50 x 21,45 
x
 
2,8 mm. Bax: Flash 
memory,
 Memory 
Card
Memory
 
Test — Yaddaş testi. 
Kompüterin
 diaqnostikası 
proseduru.
Memory Upgrade— Yaddaşa 
əlavə
 
plataların qoyulması. 
Yaddaşın artırılması.
Memory,
 mem
— 
Yaddaş, 
yadda
 saxlayan qurğu. 
Operativ yaddaş üçün 
elektron
 
qurğu. 
Məlumatların
 operativ 
(müvəqqəti)
 
saxlanması 
üçün ümumi termin.
Memory-Hungry
— 
Böyük 
xərclər tələb edən yaddaş,
Memoryless
— Yaddaşsız, 
yadda
 saxlamadan.
Memory-Mapped
— 
Yaddaşın
 
bölüşdürülməsi; 
yaddaşda
 əks 
olunan.
Mental Experiment— Xəyalı 
eksperiment.
Menu
— 
Əmrlər menüsü 
və ya 
proqram tərəfindən ekrana 
çıxarılan
 cavablar
 variantı.
Menu
 
Bar = Menubar— 
Menü çubuğu, adətən, 
pəncərənin
 
yuxarısında 
yerləşən üfüqi menü xətti, 
kursorla
 və
 ya mausun 
tıklaması 
ilə
 element 
(punktlar) seçimləri 
olan 
menü.
Menu 
Item—Menü punktu.
Menuitis
—«Menüqit»
 
(proqram
 təminatı
 xəstəliyi, 
interfeysin düymələr 
əvəzinə 
həddən artıq menü 
punktları
 ilə 
ağırlaşdırılması).
Mercury
 
Storage— Civəli 
yadda
 saxlayan
 qurğu, civə 
ləngitmə
 
xəttli yaddaş 
qurğusu.
Merge— 1)
 Qarışdırma, 
birləşdirmə
 2) 
Qarışdırmaq, 
birləşdirmək, bir etmək 
-248-
-249-

məsələn,
 siyahı
 və ya 
faylları.
Merging— Qarışdırılma, 
birləşdirilmə.
Merit
— 
Qabiliyyət, 
sahə 
xüsusiyyəti.
Mesh
— 1) 
Tor 2) 
Özək 
(torun) 3)
 Birləşmə, 
birləşdirilmə 4) Nömrə 
işarəsi, dies.
Mesh Warp—
 nəşr. Təsvir 
üzərinə tor qoyma zamanı 
deformasiya. 
Deformasiyanın
 
qovşaqlarını
 hərəkət 
etdirməklə təsvirin 
müstəvisini təhrif 
etmək 
olar.
Message—
 İsmanş, 
mesaj. 
Başqa
 
bir istifadəçinin 
yolladığı
 
məktub, həmçinin 
-
 proqram
 mesajı.
Message 
Attachment— 
İsmanşa 
əlavə olunmuş 
(qoşma) 
informasiya
 (foto 
və
 ya
 
video 
da ola 
bilər).
Message 
Block— 
ismanş 
qrupu. 
Bir qrup mesaj.
Message
 Digit—
 
1) Ismanşda 
yer
 [razryad]
 2) 
İsmarışın 
simvolu.
Message
 Header—
 
İsmarışın 
strukturunda
 olan
 
ünvanlı 
başlıq.
Message
 Processing
—
İsmanşlan
 
işləyən 
proqram.
Message
 
Source— İsmarışın 
mənbəyi.
Message
 Switch— İsmarışın 
kommutatoru.
Message System— Mesaj 
mübadiləsi
 
(təşkilat) sistemi.
Message Text
— İsmarışın 
mətni.
Message
 Transfer
— 
İsmarışın
 
ötürülməsi; Mesaj 
göndərilməsi.
Messaging
—
 İsmarışlarla 
iş, 
mesaj
 mübadiləsi.
Mess-Dos
—
 MS-DOS 
sisteminə
 onun 
tənqidçilərinin
 lağla 
qoyduğu
 ad, 
guya sistemin 
primitivliyini
 
bildirir və «bir 
şeyə yaramayan DOS» 
mənasını
 
verir.
Messenger
 Service
—
 İsmanş 
xidməti (administrator 
tərəfindən göndərilmiş 
xəbərdarlıqları çatdırır).
Meta 
Bit— Metabit (8 bitlik 
simvolların
 128-255 
kod 
diapazonunda böyük biti).
Meta
 Tag
 
— Meta-teq
(identifikasiya əlamətləri 
olan
 yuxarı
 səviyyə 
teqi).
Metafile
 
—
 
Metafayl - fayllar 
haqqında
 məlumat daşıyan 
ayrıca
 
fayl.
Metalevel
 Knowledge
 
—
Metabiliklər
 (biliklər sistemi 
haqqında
 bilik).
Metallization
 
— Metallizasiya. 
Mikrosxem
 
istehsalında 
çap 
platası 
hazırlanmasının bir 
mərhələsi.
Metanet
 
— 
Metaşəbəkə 
(kiçikmiqyaslı şəbəkələrdən 
qurulmuş
 böyükmiqyaslı 
şəbəkə).
Metaphor
 
— Metafor, model.
Metarule
 — 
Metaqayda.
Başqa
 qaydaların
 tətbiqi 
haqqında qayda.
Meter
 
— 
ölçü cihazı; sayğac.
Metering — Miqdari 
göstəricilərin ölçülməsi.
Method
 — Metod. Obyekt- 
oriyentasiya 
proqramlaşdınlmasında
 
sinfin
 
(obyektin) 
adlandırılmış
 qurulu 
proseduru.
Methodology 
—
Metodologiya. 
Hər 
hansı bir 
fəaliyyətin
 formalaşdırılmış 
və
 
sənədləşdirilmiş pillələr 
ardıcıllığı və onların icrası 
yolları.
Metric
 — Ölçü, göstərici, 
göstəricilər
 
sistemi, metrik.
Métropolitain
 
Network —
Bələdiyyə 
[regional] 
şəbəkəsi.
MF
 (Medium Frequency) 
— 
Orta dalğalar, 300-3000 kHs 
diapazonda orta 
radiotezliklər.
MFDU (Minifloppy Disk Unit) 
— Minidisk yaddaş tutumu.
MFLOPS
 (Million Floating 
Point
 Operations per 
Second)—
 
Mikroprosessorlann
 
məhsuldarlığını 
göstərən 
vahid, üzən nöqtənin 
saniyədə
 milyon əməliyyat 
sayı.
MG
 (Machine Glazed) 
— 
Parıltılı
 kağız; 
bir tərəfi 
parıltılı kağız.
M-game — Normativli (həddi 
olan)
 
oyun; m-hissəli 
oyun.
MHz (Megahertz) — Müxtəlif 
mikroprosessor qurğularının 
iş 
tezliyinin ölçü vahidi.
MXi 
—
 
Yüksək inteqrasiya 
dərəcəli
 prosessor
 
- Cyrix 
firmasının
 prosessoru.
-250-
-251-

MIC 
(Memory
 in Cassette) — 
MIC Mikrosxemi. AIT 
kassetlərinə 
qurulan 16 
Kbayt 
tutumlu fləş-yaddaş. 
mic (Microphone) — 
Mikrofon.
 «Mayk» kimi 
tələffüz
 olunur. 
Akustik 
siqnalları elektrik 
siqnallarına çevirən qurğu, 
mic 
Jack 
— Mikrofon qoşmaq 
üçün
 
yuva
 - dəlik.
Mickey
 — Miki (mausun 
həssaslığını 
ölçmək üçün 
onun
 addımının 
böyüklüyünü
 göstərən 
vahid).
Microampere
 =
 Microamp, 
٥ 
pA
 — Mikroamper, mkA - 
çox aşağı güclü elektrik 
cərəyanının
 gücünü 
göstərən 
vahid, 10-6A.
Microarchitecture, Micro- 
Architecture 
— Mikro- 
arxitektura. 
Mikroprosessorun
 
daxili 
strukturu və ya 
qeydiyyat 
faylını, keş-yaddaşı, buferi, 
həmçinin
 
planlaşdırma 
məntiqini
 və onun icrasını 
özündə
 saxlayan 
mikrosxem.
Microbiiling —
 Mikro-billinq, 
mikro-ödəniş. 
Web- 
səhifələrin məzmununu 
nəzarət elməyə və 
s. Xirda 
xidmətlərə
 görə 
mikro-nagd 
yığım
 (Microcash).
Microchip
 —
 Mikrosxem.
Bax: Chip 
Microcode
 = 
Micro-Code — 
Mikro-kod ardıcıllığı. 
Mikro-komanda.
Microcomputer-
Mikrokompüter, mikro-
EHM. 
Mikroprosessor 
bazali 
kompüter. Termin 
1980-Cİ İllərdə geniş istifadə 
olunurdu, 
indi 
mikroprosessorlar
 bütün 
kompüterlərdə istifadə 
olunur.
Microdisk
 
— Mikro-disk 
(diametri
 
3,5 olan 
disket).
Microelectronics —
Mikroelektronika.
 
Mikrosxemlərin
 İşlənib 
hazırlanması və tətbiqi 
ilə 
məşğul
 
olan elektronika 
sahəsi.
Microengine
 
- Mikro- 
mühərrik.
Microfilm
 —
Mikroplyonka, 
mikrofilm,
 otoplyonka.' 
Kağız sənədlərin surətini 
çox zaman bu 
mikroplyonkaya
 çıxarılar.
Microinch — Mikrodüyüm. 
Düyümün
 
milyonda 
biri 
(mikronun
 təxminən
 
40-da 
biri).
Microkernel — Mikronüvə 
yanaşması. 1979-cu ildə 
işlənib
 
hazırlanıb və 
əməliyyat
 sistemlərinin 
yazılmasında
 
istifadə 
olunur.
Micrometer
 = 
jım 
— 
Mikrometr,
 
mikron. Metrin 
milyonda
 
bir hissəsi.
Micron — Mikron. Metrin 
milyonda
 bir hissəsi. 
Mikrosxemlər
 adətən bu 
göstərici
 ilə
 
fərqləndirilir.
Microphone
 
— Bax: mic 
Microphone-in
 
Connector 
— 
Mikrofon qoşmaq üçün 
giriş.
Microprocessor
 
(MP,
 MPU) 
—
 Mikroprosessor. 
Bir 
mikrosxem 
üzərində 
mərkəzi
 prosessor. İlk 
kommersiya
 
mikroprosessorunu
 Intel
؛ 
korporasiyası 
1972-ci ildə 
işləyib
 hazırlayıb.
Microprogram
 —
 
Mikroproqram. Prosessorun 
ardıcıl
 
mikroəmrlərdən 
ibarət olan
 
daxili proqramı.
Microsecond 
—
 Mikrosaniyə, 
mks. Saniyənin milyonda bir 
hissəsi (0,000001,
 və 
ya 10- 
6). 
Operativ Yaddaş 
Qurğusuna
 müraciəti
 
mks-lə 
ölçürlər.
Microsensor — Mikrosensorlu 
miniatür
 qurğu.
Microsoft
 
— Microsoft 
korporasiyası. 
Dünyanın
 ən 
iri proqram təminatı 
istehsalçısı. 5 sentyabr 
1975-ci
 ildə
 
Bill Gates və 
Paul
 Allen
 tərəfindən 
yaradılıb. 2005-çi
 
ilə qədər 
bütün dünya
 üzrə
 80.000 
əməkdaşı
 çalışırdı. 
Microsoft adı 
MICROcomputer 
SOFTware
 
sözlərindən 
yaradılıb. Əvvəllər Micro­
soft
 kimi yazılırdı, sonra 
defisi ortadan çıxarıldı.
Microsoft
 
Access — 
Microsoft 
firmasının tanınmış 
məlumatlar
 bazası 
idarəetmə 
sistemi 
proqramıdır.
Microsoft
 BackOffice
—
Müəssisələr
 miqyasında 
idarəetmə şəbəkə 
sistemi.
Microsoft
 dbWeb 
— 
Windows NT Server
-252-
-253-

Resource Kit-in məlumatlar 
bazasının 
şlüzü.
Microsoft
 Developer Studio
— 
Microsoft 
korporasiyasının
 məhsulu
 - 
proqramlaşdırma,
 test
 
və 
proqramların 
təkmilləşdirilməsi üçün 
inteqrasiya olunmuş 
mühit. 
Microsoft Excel — Microsoft 
korporasiyasının
 məhsulu. 
Elektron cədvəllərlə iş 
proqramı.
Microsoft
 internet 
Information
 
Server — 
Windows NT 
Server-ə 
inteqrasiya olunmuş 
və 
xidmətləri himayə
 edən 
Web-server.
Microsoft Word
 — 
Mətni 
prosessor,
 
mətni redaktor 
proqramı.
 
Microsoft 
korporasiyasının
 məhsulu.
Microware Flip-Flop —
Yuxan
 tezlikli tritter. 
Middle
 
—
Orta.