English-Azerbaijani Explanatory

[Bbl
səh.
 
24-58
- 38-
-39-

Babbles —
 Doldurulmuş 
qovuqlar.
 Qrafik
 
proqramlarda
 təsvirin 
üzərində
 yaradıb, ölçüsünü, 
işıqhlığmı və sıxlığını 
artırıb-azaltmaq
 
mümkündür.
Baby
 at — Ana platanın və 
kompüter
 korpusunun form- 
faktoru.
 Bax: ATX
Bax:
 Form-Faktor
Baby
 
Case — Kiçik fərdi 
kompüter
 korpusu.
Back
 
— Geriyə 
addım (adətən 
-
 
bir gediş). Bir çox ofis 
proqramlarında
 
standart 
komanda.
Back Eııd, back-end
 —
Verilənlər
 bazası
 üçün 
server 
sistemi.
Back
 Quote —'Əks apostrof, 
sol (açılan) 
dırnaq, 
(١) 
simvolu
 - 
ASCII 96-da kod. 
C)
 - tək 
dırnaq simvolundan 
fərqlənir.
Back 
Panel — Arxa panel 
(kompüterin 
korpusunda).
B
Back Slash = Backslaslı —
Əks
 
(çəp) 
kəsr. Əks (sağ) 
maili xətt. Tərs kəsr xətti (\) 
simvolu.
Backarrow Key — Əks ox 
formasında
 klaviş.
Backboııe —
 Magistral. 
Şəbəkə
 
(kompüter) 
magistralı. Yüksəksürətli
 
xətt
 və 
ya bir 
neçə xətt.
Backboııe 
Iııterfacc —
Magistral 
xəttin interfeysi.
Backboııe Port — Magistral 
(əsas) 
qovşağı. Şəbəkə 
magistralı 
ilə birləşmə
 
portu.
Backboııe Switch — Magistral 
kommutatoru. Magistral 
ayırıcısı
 (çeviricisi) 
(şəbəkədə)
Back-Eııd Computer
 —
Server
 kompüteri; Verilənlər 
bazası
 
ilə işləmək üçün 
maşın.
Back-Eııd Pıocessor —
Köməkçi
 
(əlavə) prosessor. 
Kompüter
 sisteminin fon və 
ya
 
xüsusi tapşırıqlarını 
yerinə
 
yetirən və bu 
zaman 
baş 
prosessoru bunlardan 
azad
 edən
 ikinci
 - 
xüsusi 
prosessor.
Backfıle — Təkrar (ehtiyat) 
fayl.
Background
 
—
 
Hərfi mənada 
arxa plan, dal tərəf, arxa 
tərəf.
 
Bu terminlə proqramın 
fon 
rejimində işlədiyini 
bildirirlər. 
Bu 
zaman 
istifadəçi üzdə başqa 
proqramla
 çalışır. 
Həmçinin 
- «divar
 
kağızı», Microsoft 
Windows-da
 işçi sahəsinin 
arxa
 divarı mənasında 
işlədilir.
Background 
Inıage — 
Arxa 
fonda 
təsvir.
Background
 Sound —
 Səs 
müşayiəti,
 səs fonu.
Backing
 — Dəstəkləmə.
Back-link
 
Pointcr — Əks 
işarə.
Backlit
 
= Back-Lit — Mayc- 
kristal-ckramn arxa 
işıqlandırması (Notcbook 
tipli
 kompüterlərdə), mətnin 
və
 təsvirin 
kontrastını artırır.
Backlog
 —
 Bitməmiş, 
görülməmiş
 iş, 
tapşırıq.
Backoff
 — Geriyə hərəkət,
 
geri 
çəkilmə, məsələn, əvvəlki 
vəziyyətə qayıtma
 (adətən 
xətanı tapmaq üçün).
BackOffice
 
— Microsoft 
korporasiyasının
 yerli 
və 
korporativ 
şəbəkələrin
 idarə 
edilməsi üçün məhsulu. 
Backout —
 Geriyə qaytarma 
(proqramı 
restart nöqtəsinə 
gətirmək).
Backplane =
 B/P
 —
 Sistem 
plata 
(fərdi 
kompüterlər 
üçün).
Backslaslı
 
— 
Bax: 
Back Slash 
Backspace — Bir simvol 
geriyə gətirir.
Backup = Back 
ııp —
Məlumatların 
ehtiyat 
sürətlərinin
 
çıxarılması. 
Faylın,
 
sistemin,
 
diskin 
ehtiyat sürətinin çıxarılması. 
Məlumatlar (verilənlər) 
bazasını
 xarab 
olmamışdan 
əvvəlki
 
vəziyyətinə
 gətirmə. 
Back
١
vard —
 Geri. Əksinə. 
Bacteriuııı
 — 
Bakteriya, 
mikrob - kompüter virus 
tipi. Öz-özünə artan və 
bütün
 
sistemi tutaraq onun 
resurslarını 
yeyən
 
virus. 
Bad 
Clusters — Sərt diskin 
mexaniki
 zədəli sahəsi. Bu
 
sahələrə
 məlumatların 
yazılması
 
və oxunması 
mümkün deyil. 
Bax: Lost 
Clusters
-40-
-41
 
-

Bad 
Command —Yanlış əmr. 
Bad Conımaııd Error — 
Yanlış
 
əmrlə əlaqədar 
yaranmış
 xəta.
Bad 
Record Length — 
Səhv 
yazılışın uzunluğu.
Bad 
Rcgister 
— Zədəli registr.
Bad Sector
 
— Xarab (qüsurlu) 
sektor.
 Əməliyyat 
sistemi 
belə sektorları diskin 
formatlaşması 
zamanı 
müəyyən
 edir. FAr
٢ 
(bax)
 
bu 
yerin 
disk
 yaddaşını 
nişanlayır və bura 
məlumatlar yazılmır.
BAK (Back 
At Keyboard)
 — 
(Digispeak) 
Mən 
qayıtdım.
Balance
 
— Balans. Tarazlıq.
Ball Printer — Şar şəklində 
çap başlığı olan printer. IBM 
tərəfindən
 buraxılıb.
Ball-Poiııt Pen — Diyircəkli 
qələmucu,
 diyircəkli yazı 
elementi.
Ban — Qadağan etmək, 
qanundan kənar elan etmək. 
Üzvlükdən çıxarmaq, 
internetdə qəbul olunmuş - 
istifadəçilərin hərəkətlərinə 
nəzarət edən üsullardan biri.
Band
 
— 
Zolaq, diapazon.
Bandpass
 Component —
Komponentin
 zolaq-zolaq 
hissəsi
 
(təsvirin 
işlənməsində).
Bandsvidth
 
— 
Diapazonun 
eni. 
Keçid zolağı, tezlik 
diapazonunun
 keçicilik 
zolağının eni
 - verici 
kanalın diapazonunda ən 
aşağı və 
yuxarı 
tezliklər 
fərqi - herslə.
Bandwidth 
Allocation
 
—
Keçid
 
zolağının bölgüsü.
Bandwidth
 
Limitation —
Keçid
 zolağında (İnternetdə) 
məhdudiyyət.
Bank — Verilənlərin 
(məlumatların) bazası, 
informasiya bankı, 
məlumatların saxlanma yeri.
Bank of 
Switches — 
١'
andırıb- 
söndürən 
açar bloku, 
kommutasiya
 bloku.
Banking
—
 Bank 
işi. Bank 
əməliyyatları,
 bank 
xidməti, 
bankinq.
Banncr—
 
Kiçik 
ölçülü reklam 
tablosu
 - 
banner. İnternetdə 
yayılır - 
çox vaxt 
animasiyalı olur, 
istifadəçilər
 banneri 
tıklayanda
 
reklam olunan 
səhifə
 yüklənir.
Baııııer Advertising—
 
Banner 
reklamı
 
(wcb-səhifələrin
 
reklam
 üsulu - reklam 
olunan saytın
 banneri
 daha 
çox
 seyrçisi olan saytlara 
qoyulur).
Banııer Exchange — Banncr 
mübadiləsi (saytlar
 arasında 
bannerlərin
 qarşılıqlı 
mübadiləsi).
Bar— 
1) Xətkeş
 2) Sətir, 
panel 3) Çubuq.
Bar 
Chart — Sütunlu diaqram.
Bar Code— 
Ştrix
 
kod. 
Hər bir 
işarə
 şaquli qara və ağ 
müxtəlif
 enli
 
zolaqlardan 
ibarət
 olub,
 əmtəə
 və
 kitab 
üzərinə
 vurulur.
Bar
 Code Reader— 
Ştrix 
kodu
 
oxuyan qurğu.
Bar Graplı— Sütun 
diaqramı 
Barfic
 
ASCII
 
— ASCII 
simvollarından 
düzəldilmiş 
(çəkilmiş)
 primitiv təsvirlər.
Barrel Printer— Baraban 
tipli çap
 qurğusu.
Barrier— Maneə. Ekran.
Barring— Qadağan
 eləmək, 
qadağa.
Base — Əsas hesablama 
sistemi,
 
məsələn, 
base 2 
- 
ikirəqəmli
 əsası olan hesab 
sistemi.
Base
 64 
= Base-64 = base64
— Base-64 kodu, elektron
poçtun
 kodlaşdırma üsulu,
MIME standarta 
uyğunlaşdırılıb. Mətn 
altıbitli (O-dan 63-ə qədər) 
cədvəl koduna
 çevrilir. 
Base
 
Font — 
Əsas şrift,
standart şrift, başqa şrift 
olmadıqda
 
çap üçün istifadə 
olunan şrift.
Base Memory
 Address —
Yaddaşın baza ünvanı. 
Based
 —
 Əsaslanmış. 
Baseline
— 
Baza xətti, baza 
sətri. Sətirdə olan hərflərin 
aşağı
 nöqtələrinin xətti 
(altsətirdəki
 elementlər 
xaric).
 Bax: Capline 
BASIC (Beginner's
 All-
Purpose Symbolic 
Instruction
 
Code) — 
Ilkin 
çıxan
 
və 
indiyədək ən 
populyar
 
proqramlaşdırma 
dili.
Batch— 
Paket, paket rejimi. 
Batch
 File— Əmr faylı.
Tərkibində
 
əmrlər
 olan 
mətni fayl. Klaviaturla daxil 
edilmiş
 operator 
əmrlərini 
əvəz edir.
Batclı
 
Process
 — Makros 
fayllarının
 təsvir qruplarına 
tətbiq 
edilməsi üçün
 
yüklənməsi
 
və ya əksinə, 
-42-
-43-

makros qrupunun bir təsvirə 
tətbiq
 olunması.
Battcrv Life 
— Batareya ilə 
işləmə müddəti, məsələn 
notcbook və ya fərdi cib 
kompüterinin.
Battery-Less Motherboard
 — 
Xüsusi
 batareyası olmayan 
ana plata (bunun əvəzinə 
mikrosxem işlədilir).
Battle — 
(«bətl» kimi tələffüz 
olunur) 
Dalaşma, vuruşma. 
Çox
 zaman 2 subyektin 
dalaşması tipli kompüter 
oyunlarıdır.
Ba
 ud — 
Bod, məlumatların 
ötürülmə 
sürəti vahidi. 
Saniyə
 
ərzində ötürülən 
bitlərlə ölçülür. J.M.E 
Baudot-un
 (1903-cü ildə 
vəfat
 edib) 
şərəfinə 
adlandırılıb. Bodla ölçülən 
texniki
 
sürət siqnalın halının 
saniyədə
 dəyişməsinə 
(açılıb-bağlanması)
 
bərabərdir
 (modem 
vasitəsilə 
telefon
 
xəttinə 
yollanan). Ona görə bodlarla 
sürət
 
o zaman
 bit/saniyəyə 
bərabər olur ki, 
məlumat 
ötürülən
 zaman sıxılmasın.
Baud
 Rate — Ötürülmə sürəti 
(ardıcıl kanal üzrə).
Bay— Hissə. 
Sistem blokunun 
disk oxuducusunun 
(məsələn, CD-ROM) 
bərkidilən
 
hissəsi.
BB
 (Be Back)
 — 
(Digispeak) 
Qayıdıram.
BBF.N 
(Bye-Bye
 For 
Now) — 
(Digispeak)
 Xudahafiz, 
mümkündürsə.
BBL 
([I’ll] Be Back Later) — 
(Digispeak)
 Bir az gec 
qayıdacağam.
BBS
 
(Be 
Back Soon) — 
(Digispeak)
 
Bu dəqiqə 
qayıdıram.
BBS
 
(Bulletin 
Board System) 
— Elektron elanlar lövhəsi 
(İnternetdə),
 
fayl arxivi 
(Fidonet
 şəbəkəsində).
BC (Binary
 Code) 
— İkilik 
kod.
BCC
 (Blind Carbon Copy) — 
«Kor
 sürət». Elektron 
məktubun
 sürətinin 
göndərildiyi
 
anonim 
ünvanlar. Bu
 zaman o biri 
adrcsatlar 
(həmçinin «kor 
sürətwlə 
yollanmış ünvanlar 
da) BCC 
ilə göndərilmiş 
ünvanları görmürlər.
BCD 
(Binary-Coded Decimal) 
—
 Ikilik-onluq kod.
BCU 
(Bus 
Control Unit) — 
Prosessor
 blok
 şininin 
kontrolleri. Məlumatları 
prosessorun nüvəsi ilə o biri 
bloklara ötürür.
BDOS
 (Basic Disc Operating 
System)
 —
 Baza disk 
əməliyyat
 sistemi.
BD-R
 (Blu-Ray 
Disk- 
Recordable)
 — Blu-Ray 
formatında 
disklər
 
(daşıyıcı). Bu disklərin 
tutumu
 25 Gbt-a çatır.
BD-ROM— Blu-Ray disk 
oxuducusu.
BDU
 (Basic Display 
Unit) — 
Baza
 
displeyi; 
əsas displey.
Bed-iıı
 —
 Tam sazlamaq.
Beidou
 
—Çinin peyk 
naviqasiya
 sistemi. 2012-ci 
ildə artıq
 16 peyki əhatə 
edirdi.
Below
 — Aşağıda;
 aşağıda 
göstərilən.
Bench — Stend.
Benchmark = Bench Mark — 
Etalon test. Kompüterin
 
və 
ya proqram təminatının 
məhsuldarlığını müəyyən
 
etmək
 
üçün test 
proqramı və 
ya paketi.
Benefits — Fayda. 
Effekt. 
Uduş.
Bcnign 
Virus — Təhlükəli 
olmayan
 virus.
BcOS
 — «Be» firması 
tərəfindən
 işlənib 
hazırlanmış əməliyyat 
sistemi. Əvvəl PowerPC 
bazalı 
maşınlarda,
 sonra 
fərdi
 kompüterlərdə də 
istifadə
 
olunurdu.
Best 
Effort — Maksimal 
təminat
 (çatdırılma).
Best-Match
 
Search — Ən 
yaxşı təsadüfetmə ilə 
axtarış.
Beta Release — Beta versiya 
(təcrübəli
 istifadəçilərin
 test 
istifadəsi 
üçün nəzərdə 
tutulub).
Beta Tcsting 
— Beta test, real 
şəraitdə test, proqram
 
məhsulunun təcrübədən
 
keçirilməsi.
Beta 
Version — Əvvəlinci, 
proqramın test versiyası. Bu 
versiyada xətalar olması 
mümkündür.
 Ondan 
sonra 
proqramın 
alfa versiyası 
gəlir, bu, təbii ki, beta 
versiyanın 
işlənmiş
 
variantıdır.
Betacanı
 
— 
Betakam formatı 
(Sony
 firması 
tərəfindən 
təklif olunmuş yarım
-44-
-45-

düyümlük
 
maqnit
 lent 
yazılışlı format, keyfiyyəti 
düyümlük formata
 yaxındır). 
Betamaniac — Test
versiyaların
 
fanatı.
Bet
١
veen Limits
 Search —
Məhdud çərçivədə axtarış. 
Bevel 
— Eniş, yoxuş (qrafik 
vasitələrlə 
ekran 
klavişlərinin,
 düymələrin və 
s. kənarlarında yaradılan 
həcmi
 effekt).
Bezel
 —
 
Kosmetik panel (disk 
oxuducusuııu (məsələn, CD- 
ROM-u)
 
örtən üzlük).
Bezier
 Spline 
— nəşr. Splayn
Bezye (qrafik proqramlarda 
xəttçəkmə aləti).
BFF (Best Friend Forever) — 
(Digispeak) Dostluğumuz 
əbədidir.
Bias — Yerini dəyişmə.
Bibliography Method —
Biblioqrafik
 metod
(informasiya
 axtarışı 
zamanı).
BIDEC (Binary-to-Dccimal
Conversion) — İkilik 
sistemdən 
onluq sistemə 
keçmə.
Bidirection
 (Bi-directioıı)
Flow
 —
 iki
 istiqamətli axın
(məlumatların 
ötürülməsində).
Bidirectional
 
(Bi-diı ectional) 
Bus — İki istiqamətli 
şin. 
Data
 
Bus 
tipli iki istiqamətə 
də 
məlumatları ötürə bilən 
şin.
Bifuıcation 
— Bifurkasiya, 
ikiyə 
ayrılma, ikiyə 
şaxələnmə.
Big
 
Blue — si. «Mavi nəhəng» 
-
 
IBM korporasiyasının 
ironiyalı
 adı. 
Həmişə mavi 
meynfreymlər
 
buraxdığı 
üçün belə adlanıb.
Big
 Grin
 — 
(Digispeak) 
Ürəkdən
 gülmək (Chat və 
forumlarda
 emosiya 
göstəricisi).
Big-Byte Storage — Böyük 
tutumlu
 yaddaş.
Big-Eııdien
 Format —
Baytların
 (bitlərin) ardıcıl 
hərəkət
 
edən formatı 
(böyükdən
 
balacaya). 
Termin
 
«kütbaşlı»lar 
sözündən 
götürülüb 
(Jonathan Swiftin
 
«Qulliverin 
səyahəti» 
əsərinin
 
obrazları).
Biquiııary
 
— İkilik-beşlik. 
Bilateral Network
 —
Simmetrik şəbəkə.
Bilateral Switch — 
İkiistiqamətli 
açar.
Bilevel Printing —
İkisəviyyəli
 
(«ikilik») çap. 
Yarımtonları verə 
bilməyən 
rəngli
 
çap.
Bilingua—
 Bilinqva 
(ikidilli). 
Kompüter
 tərcüməsi
 
zamanı 
sənədin
 iki dildə 
(orijinal və 
tərcümə dillərində) 
verilməsi.
Billibit —
 Milyard 
bit.
Billing Rates —
Qiymətləndirmə.
Bilogical—
 Bioloji
 (binar 
məntiqə
 əsaslanan).
Bimodal
— Bimodal,
 
ikitəpəli.
Bimorph Memory 
Cell —
Bimorf
 
yaddaş özəyi.
Bin— Zənbil, (zibil) 
yeşik.
Binary—
 İkilik.
Binary 
Cell — İkilik
 özək. 
İkilik
 
element.
Binary Digit—- 
İkilik 
rəqəm, 
bit.
Binary-Decimal
 — 
İkilik- 
onluq.
Bind— 
Bağlamaq.
BIND
 
(Berkley Intemet 
Name 
Domain)
 
— İnternetdə 
domen 
adlar xidməti (domen 
adları serverini himayə 
edən 
proqram).
Binder— 
Kombinasiya edən.
Bağlayıcı.
BINHEX
 (Binary 
Hexadecimal)
 — 
Elektron 
poçtlarda
 qeyri-mətni 
faylların
 ASCII sisteminə 
konvertasiya metodu. Bax: 
Base 64, MIME
Biocomputing
 —
Biokomputinq. Bioloji 
elementlərin 
köməyi ilə 
hesablama.
Bioinformatics—
Bioinformatika.
 Biologiya,
 
biokimya, 
kompüter
 elmləri, 
riyaziyyatı və 
s. birləşdirən 
yeni 
elmi mövzu, predmet.
Biomeclıanics—
Biomcxanika. Canlı 
məxluqların hərəkətlərinin 
anatomik prinsiplərini 
öyrənən elm. Bunun üçün 
kompüter
 
modelləri geniş 
istifadə olunur.
Bioınctric
 
Data—
 Biometrik 
məlumatlar. 
Biometrik 
identifıkasiya
 üçün istifadə 
olunan məlumatlar.
Biomctrics— Biometriya.
İstifadəçinin 
vcrifıkasiya və 
identifıkasiyası üçün 
(icazəsiz girişlərin 
qarşısını 
almaq
 üçün)
 metodlar 
-46-
-47-

işləyib 
hazırlayan
 
elmlərin 
tətbiq 
sahəsi.
Bioııet —
 
Bionik şəbəkə.
Bionics —
 
Bionika 
elmi.
Bioloji obyektlərin - onların 
mexanizmlərini 
texnikada 
tətbiq eləmək 
üçün 
öyrənilməsi.
BIOS (Basic Input Output 
System)
 
— Giriş-çıxışın 
baza sistemi. Ana platada 
kompüterin
 
konfiqurasiyası 
yazılmış kiçik mikrosxem. 
BlOS-un
 parametrlərini 
dəyişdirmək
 mümkündür. 
«BIOS»
 həm mikrosxemə, 
həm
 
də ona yazılmış 
proqram 
təminatına deyilir.
BIOS 
Setup — BIOS 
parametrlərinin
 sazlanması.
Biplexer
 — 
Biplekser 
(məlumatların yüksək 
sürətlə
 
yayılması).
Bipolar — Bipolyar. 
İkiişarəli 
(qütblü);
 Siqnalın
 
ötürülməsinin
 bipolyar 
metodu.
BIPS (Billion Instructions per 
Second) — Saniyədə 
milyard əməliyyat (yüksək 
məhsuldarlı EHM-in
 
sürət 
ölçü vahidi).
Bit
 (Binary 
Digit)
 — 
Kompüter 
informasiyasının ən kiçik 
vahidi - bit. Məntiqi «bəli» 
və ya «xeyr». Adi hallarda, 
başqa, 
daha böyük vahid - 
bayt 
termini 
işlədilir (bax: 
Byte). İkilik
 simvol 
(qiymət),
 0
 və ya 1. 
Hesablama texnikasında 
informasiyanın maşın 
təsəvvüründə
 verilməsi üçün 
istifadə olunur. 
Kompüter 
qrafikində
 
rəng sıxlığı 
(dərinliyi) 
vahidini
 bildirir. 
Pikseldə
 
bir bit ştrixli ağ- 
qara təsvir kimi 
kodlaşdırılır, 
pikseldə 8 bit — 
artıq
 
boz qradasiyanı 
göstərir,
 24 bitlik piksel 
isə 
rəngdə 16,7 milyon çaları 
göstərir. Təxmin edilir ki, 
termini
 Claude 
Shannon 
(Klod
 Şcnnon) 
1940-cı ildə 
və ya John 
Tukey (Con 
Tcki) 1946-cı ildə kəşf edib.
Bit By 
Bit — Bit ardınca bit, 
bit-bit.
Bit Capacity — 
Bit tutumu.
Bit Density — 
Bit sıxlığı 
(düzülmə) (yaddaş
 
qurğusunda).
 Uzunluq 
və ya 
sahə
 vahidinə
 yazılan 
bitlər.
Bit Depth — 
Bit dərinliyi (bit 
sayı
 
- kompüter ekranında 
təsvirin
 rənginin 
hər bir 
pikselini təsvir
 
etmək
 üçün 
istifadə olunan termin).
Bit Planes — Kanalların 
tərkibinin qradiyent
 analizi. 
Kanalları ayrı-ayrılıqda
 və 
ya birgə
 parlaqlığa
 görə 
kiçik (maksimum 7) 
qradasiya
 
səviyyələrinə 
bölür
 (ayrı-ayrı kanallar 
üzrə 
posterizasiya).
Bit Rate (kbs) — 
Məlumatların 
ötürülmə
 sürəti
 - saniyədə 
bitlərlə
 ölçülür. 1 saniyəlik 
video
 
görüntünün 
nə qədər 
bit olduğunu 
bildirən 
bir 
göstərici.
 
Bit Ratc (bitreyt) 
kilobit
 
(Kbps) və ya 
Megabit
 
(Mbps) saniyələrlə 
ölçülür.
 Bəzən 
Bit Ratc 
bayt 
saniyələrlə
 də ölçülür 
ki, bu 
da dolaşıqlığa səbəb
 olur (1 
bayt
 = 8 bit). Adətən 
aşağıdakı sürət şkalaları 
nominalları 
istifadə olunur: 
300,1200,2400,4800,
 
7200,
 9600, 14 
400,28 
800, 
48 
000, 128 000, 256 000, 
316
 000 
bit/san.
Bit
 Time
 — 
Bit (ötürülməsi) 
müddəti.
Bitmap —
 
Bit 
xəritəsi. 
Rəqəmsal qiymət cədvəli, 
təsvirin 
hər bir pikselinin 
rəngini 
kodlaşdırır. Adətən 
nöqtəli
 (rastr)
 
təsvir 
anlamında
 işlədilir. Qrafik 
obyektin bit (rastr) təsviri.
Bitmap Font
 — Rastr şrift 
(dama-dama matrisanm 
təqdimatında).
Bit-nıapped
 
= Bitmapped — 
Rastr.
BITNET (Bccause It's Time 
Network) — 
BITNET 
şəbəkəsi. Ucuz və aşağı 
sürətli akademik kompüter 
şəbəkəsi.
Bitpad 
— 
Rəqəmsal planşet
 
(qrafik
 
təsvirlər üçün).
Bits per Second — Saniyədə 
bit
 (sürət).
Bkt
 (Brackct) 
— Mötərizə. 
Düz
 
mötərizə, kvadrat 
mötərizə.
Black
 and 
١١
lıite
 
Monitor —
Ağ-qara
 monitor, 
ağ-qara 
təsvirli
 monitor.
Black
 
out — Qaralamaq, 
işarələrlə
 doldurmaq.
Blackout
 —
 Elektrik 
qidalanmasının
 tam 
kəsilməsi
 (kompüterin).
 
Elektrik şəbəkəsində qəzalar 
-48-
-49-

zamanı baş 
verir. OYQ-də 
(Operativ Yaddaş 
Qurğusu) 
FAT
 strukturu pozula 
bilər, 
bununla da yaddaşdakı 
informasiya itirilə 
bilər.
Blank
 —
 
Boş, doldurulmamış 
blank, forma. Ara.
Blank Address — Boş ünvan. 
Ünvanın 
doldurulmamış 
hissəsi.
Blaster
 — Daimi yaddaş 
qurğusunun 
proqrammatoru.
Bleed
 
—
 Səhifənin 
kənarlarına 
çap. Elementlərin
 səhifədən 
kənara çıxması və ya ona 
söykənməsi.
Bleed
 
Art — 
İllüstrasiya və ya 
rəng fonu.
Bleep
 
— 
Səs
 siqnalı.
Blend
 —
 nəşr. 
Qoşma elementi 
(maşın
 qrafikasında təsvirin 
səthi); 
bir obyektdən 
başqasına
 aramla 
keçid 
(formanın,
 
rəngin və tonun 
(blend-effckt) köklənməsi 
ilə.
Blending — Aramla qoşulma. 
Bletchcrous — Çox pis.
Fərsiz; fərsiz icra olunmuş 
(sistem və ya proqram 
haqqında).
Blind —Arzuolunmaz 
məlumatlann
 blok olunması.
Blind
 
Carbon Copy (bax, 
həmçinin
 
BCC) 
— Kor 
kopya (bir neçə respondentə 
göndərdən amma
 heç birinin 
bir-birindən xəbəri olmayan 
göndəriş).
Blink — Yanıb-sönmə, 
saynşma.
Blinking(-Block) Cursor — 
Yanıb-sönən
 
düzbucaqlı 
şəklində kursor.
Blip
 — Sənədin 
nişanı 
(mikrofilmləmə
 zamam).
Block
 
= BLK — Blok 
(məlumatların). Daxil 
edilmə,
 çıxarış 
əməliyyatları 
zaman) simvol və ya bayt 
qrupları
 (tam 
vahid).
Blocking
 —
 
Bloklara bölmə 
(məsələn, mətnin), blokların 
yaradılması.
Blockmark — Blok markeri 
(sonu).
Blocks — nəşr. Təsvirin 
bloklar
 vasitəsilə qeyri- 
ardıcı! ftaqmentlərə 
parçalanması (məsələn, 
başsındıran
 təsvirlərdə).
Blog
 — (Wcblog sözündən) 
Bloq, 
vebloq (müxtəlif 
mövzularda
 vaxtaşırı 
t'əzələnən 
xəbərlər lenti. Hər 
bir xəbər oxucular 
tərəfindən 
şərh oluna
 bilər. 
Kollektiv
 müzakirə 
lövhəsi. 
Şəbəkə
 gündəliyi, 
Livejournal
 - «canlı
 jurnal», 
tez-tez
 
təzələnən fərdi sayt. 
Bu saytda müəllif müxtəlif 
mövzularda şərhlər yazır və 
onları
 
ictimaiyyətin 
müzakirəsinə buraxır.
Blooming— 
Yayğınlıq, 
təsvirin
 
aydınlığının 
azalması. Rəngli
 çap zamanı 
kağızın
 
mürəkkəbi özünə 
çəkməsi
 
zamanı
 nöqtələrin 
axması.
Blow Avvay — 
Təsadüfən, 
bilmədən
 yaddaşın bütöv bir 
hissəsinin
 -
 kataloqun 
içindəkilərin 
pozulması.
BlowFish
 
= Blowfish —
Şifrləmə
 
standartı, 
kriptosistem, BlowFish
 
alqoritmi
 
-
 simmetrik blok 
şifri. 
Bruce Schncicr (Bryus 
Şncycr) 1993-cü ildə işləyib 
hazırlayıb. Blokun ölçüsü 64 
bit-dir,
 
dəyişən açarın 
uzunluğu
 32-dən 448 bit-ə 
qədərdir.
 
İnternetin 
başlanğıc
 mətnlərində giriş 
açıqdır
 və
 lisenziya
 
tələb 
etmir.
Bluc Frame
 —
 Animasiyada 
əvvəlki 
kadrın «qara 
kağızwı 
-
 kalka.
Blııc
 Screeıı — «Göy» 
ekran 
(Microsoft
 Windows-da 
sistemin
 ciddi xətaları 
zamanı ekrana çıxır).
Blueprint — Həssas kağıza 
çıxarılmış (işıqlı) kopya.
Bluetooth
 (Blu: tu:e) —
 
«Mavi 
diş». 
Blutuz kimi tələffüz 
olunur. 
Kabelsiz
 (simsiz) 
fərdi
 radio 
şəbəkəsi. Mobil 
telefonlarda,
 fərdi 
kompüterlərdə,
 
notebook- 
larda, printerlərdə, 
fotoaparatlarda, 
videokameralarda,
 
qulaqcıqlarda və s.
 istifadə 
olunur. 10-100 metr 
məsafədə məlumat
 
ötürülməsinə
 imkan
 
verir. 
Spesifikasiyasını
 
1999-cu 
ildə
 Ericsson 
firması işləyib 
hazırlayıb. Sonradan 
SonyEricsson,
 IBM, 
Intcl, 
Toshiba və 
Nokia-nın təsis 
etdiyi Bluetooth Spccial 
Intercst Group-u da 
qəbul 
edib. 
Bluetooth-un gücü 1,2 
və 3 
saylı siniflərlə ölçülür. 
Hər sinfin göstəricisi üç 
rəqəmlə
 ifadə olunur:
-50-
-51-

Maksimal güc 
(mVt), təsir 
dairəsi
 
(dBm) 
və uzunluq. 
Bluetooth 
ISM (Industry, 
Science 
and Medicine) 
diapazonda
 radiodalğaların 
yayılması prinsipi ilə işləyir. 
Siqnalların
 spektri 
isə FHSS 
(Frequency
 
Flopping Spread 
Spectrum
 
- tezlik 
sıçrayışlı 
genişzolaqlı siqnal) 
metodu 
ilə formalaşır. 
Hazırda 
Bluetooth-un 
2.0 versiyası 
daha çox işlədilir.
Blur 
— 
nəşr. Aydın olmayan, 
yayğın.
Blurred Image
 
— nəşr. Aydın 
olmayan (yayğın) təsvir.
Blurring
 — 
nəşr. Sərhədin 
silinməsi (hərəkət edən 
obyekt
 
imitasiyası).
BMC
 
Sofhvare — BMC
Software
 kompaniyası 
- 
şəbəkə
 
idarəetmə və 
hesablama
 resursları 
sistemləri
 
istehsalçısı.
BMP
 — 
BMP (bitmap 
sözündən) formatı. 
Rastr 
qrafik faylların standart 
formatı,
 Microsoft 
korporasiyası
 
Windows 
və 
OS/2
 üçün 
işləyib
 hazırlayıb 
(nöqtədə 
rənglilik dərəcəsi 
1, 4, 
8 və 24). Fayl 
genişlənməsinin
 adı.
Board — Plata. Çoxtəbəqəli 
plata.
Boarding
 — Elanlar
 lövhəsi ilə 
İŞ
Bobbin — Bobina, çarx 
(makara).
BOC (But 
Of 
Course)— 
(Digispeak)
 Bəli, 
bəli, 
əlbəttə.
Body
 — 
Əsas, baş, mərkəzi 
hissə.
Body
 Text
 
— 
Əsas mətn 
(başlıq, qeydlər və s.-dən 
fərqli).
Body
 Type 
— 
Əsas mətnin 
şrifti (8-12 kcql).
Bogus
 Transaction
 — Yalançı 
(fiktiv)
 
transaksiya.
Box
 — Blok. 
Qutu.
Boilerplate — Şablon, 
standart 
mətn.
Bold
 — 
Qalın (şrift). Mətnin 
çıxış 
(çap) 
rejimi. Adi 
rejimdən
 fərqli olaraq mətn 
qalın hərflərlə olur.
Bold
 Italic — Qalın kursiv.
Bond
 — 
Rabitə. Əlaqə. 
Birləşmə.
 
Bəndləmə.
Book
 — Sənəd
 kitabı 
(tom). 
Exccl sənədində kitab - 
səhifə.
Booklet
 — Buklet.
 Prospekt. 
Broşür.
Bookmark
 
— «Əlfəcin», 
nişan.
 Maraqlı sənədin
 və ya 
səhifənin yadda saxlanılmış 
linki (ünvanı). Web- 
səhifədən
 sitat.
Bookmarked — Saxlanılan 
linklərə
 
əlavə 
olunmuş.
Boolean
 —
 Bulin. Məntiqi 
ifadə.
Boost
 
— İrəlilətmək, irəli 
atmaq, 
reklam
 etmək.
Boot — 
Kompüterin 
yüklənməsi (başlanğıc) 
prosesi. 
But, həmçinin,
 sərt 
diskin
 yüklənmə
 üçün lazımi 
(sistem) 
informasiya
 daşıyan 
hissəsi də 
adlandırılır.
Boot Disk — Yükləyici disk 
(və ya disket). Əməliyyat 
sistemi 
bu
 disklə 
yüklənir və 
ya təzədən yüklənir. 
Yüklənmə
 
uzaqdan 
(kənar 
kompüterdən) da
 idarə edilə 
bilər.
Boot Initialization
 —
Yükləmənin
 
inisiallaşdırılması.
Boot
 
Virus — Yükləyici 
proqram virusu (məsələn, 
MS-DOS-da).
 Belə viruslar 
yükləyici
 
proqramı 
yoluxdurur.
Bootablc
 Partition 
— 
Əməliyyat sisteminin 
faylları
 
olan
 
bölmə (sərt 
dikdə).
Bootstrap —
 
Öz özünə 
yüklənən
 
proqram.
Border
 — 
Qeyd 
olunmuş 
sərhəd daxilində müəyyən 
cn
 kəsiyində seçilmiş 
sahə.
Border Area — 
Kantlaşdırılmış zona 
(vidcokadrda).
Boss — nəşr. 
Qabarıqlıq 
effekti.
 Təsvirin
 kənarlarına 
verilmiş
 
effekt
 nəticəsində 
seçilmiş
 
hissə qabarıq 
görünür.
 
Qabarıqlıq 
effektinin parlaqlığını, 
rczolyusiyasını
 
(kəskinliyini) və işığın 
düşmə 
bucağını 
tənzimləmək
 mümkündür.
Bottom
 
— 
Aşağı, dib, özül, 
əsas. Aşağıdakı.
Bounce — Geri, 
çəkilmə. 
Elektron
 
məktubun geri - 
adresata qayıtması.
Bounce Message — «Mənfi 
ismarış».
 Elektron 
məktub
 
göndərənin,
 onun 
mesajının 
göndərilməsi mümkün 
-52-
-53-

olmadığı
 barədə aldığı 
mesaj.
Bound — Sərhəd, hüdud, son 
qiymət.
Boundary
 
— 
Sərhəd, kənar, 
(obyektin,
 təsvirin) sərhədi.
Bourgcois
 
— Borqes. Keqli 9 
punkt olan
 mətbəə 
şrifti 
(təxminən 
3,38 
mm).
BPP
 
(Basic Printing
 Profıle) — 
Bu profilli mobil telefonlar 
telefonun
 
yaddaşında olan 
mətni,
 
elektron
 
məktubu, 
açıqcanı (rəngli şəkli, 
məsələn vCard-ı) və s. 
elementləri birbaşa printerə 
çapa 
verə 
bilir. BPP 
profilinin
 üstünlüyü ondadır 
ki, 
printer siqnalı alarkən 
spesifik 
drayverlər tələb 
etmir.
BPS (Bit 
per Second) — 
Saniyədə bit. Bod.
Bracelet
 —
 
Sağ fiqurlu 
mötərizə (simvolun adı).
Braces — Fiqurlu mötərizə, 
«{«
 və 
«}» simvolları. Lcft 
Brace və
 Right Brace olur.
Brackets
 
— Kvadrat 
mötərizələr, «[» 
və «]» 
simvolları.
 
Left
 Brackct və 
Right Brackct 
olur.
Braiıı
 
— 
Beyin. Beyin 
mərkəzi.
Brake
 —
 Əyləc. r
٢
ormozlama. 
Saxlama.
Branch
 
— 
Keçid, şaxələnmə. 
Proqramda
 nöqtə. Bütün 
kompüter
 
proqramlarında 
olan
 şaxələnmə.
Brand
 
— Əmtəə 
nişanı; ticarət 
nişanı.
Brand 
١
anıe— 
Tanınmış 
əmtəə
 nişanı; 
etibarlı firma 
adı.
Brandmauer 
— alm. Fayrvoll 
(bax: 
Firewall).
BRB 
((I Will) Be Right 
Back)
 
— (Digispeak) 
İndicə
 
qayıdıram.
Breaclı
 —
 Pozuntu.
Breadboard 
— 
Maket.
Break
 —
 Kəsilmə. Kəsmə. Hər 
hansı 
əməliyyatın kəsilməsi.
 
Proqramın
 
dayanması.
Breakpoiııt
 — Kəsilmə 
nöqtəsi.
Brick
 Wall — Kərpic 
divar. 
Eyniadlı
 tekstura.
Bridge
 — İki və ya daha çox 
fiziki lokal şəbəkəni 
birləşdirən
 
aparat-proqram 
qurğusu
 körpüsü.
Brief— 
Rezüme. Qısa.
Briefcase — Portfel. Çanta.
Briglıtness
 —Parlaqlıq 
(ağlıq) 
dərəcəsi. Piksellə 
assosiasiya
 olunur və 
boz 
rəngin (ağdan qaraya) 
vahidi.
Brightncss Control
 — nəşr.
Parlaqlığın tənzimlənməsi.
Brightness-Coııtrast-1 ntensity
— nəşr. Təsvirin 
parlaqlığının,
 kontrast 
və 
intensivliyinin 
requlyator
 
vasitəsilə sazlanması.
Broad —
 Geniş;
 enli.
Broadbaııd
 —
 Gcnişzolaqlı.
Broadcast 
— Veriliş, yayım.
İnformasiyanın 
hər hansı bir 
formada
 
birdən artıq 
istifadəçiyə
 yollanması.
Brocket
 — «Böyük» 
və 
«kiçik» işarələri. Bucaq. 
Bucaq
 
mötərizə. Left 
Brocket
 və 
Right Brocket 
olur.
Broket —
 Bucaq 
mötərizələrdən
 biri 
(«Broken 
Brackct» - qırıq 
mötərizə sözündən).
Bro
١
vse —
 Microsoft 
Windows 
kontekst
 menüsündə və bir 
çox
 
ofis proqramlarda 
standart
 
«bax» əmri. 
Məsələn, 
kataloqa 
«bax», 
«faylı 
axtar».
Browser — internet səhifəsinə 
baxmaq üçün
 proqram 
- 
brauzer. 
Wcb-səhifələrə 
baxmaq üçün proqram- 
klicnt.
 
Çox
 zaman
 başqa 
klicntlərlə - FTP, Gopher, 
NNTP, POP
 və 
s. ilə 
inteqrasiya 
etmiş 
proqram.
Brıısh
 —
 nəşr. «Fırça» 
aləti.
BSA 
(Busincss 
Software 
Alliancc) 
— Microsoft 
korporasiyasının
 
1988-ci 
ildə 
kompüter piratçılığına 
qarşı 
yaratdığı təşkilat 
- 
proqram istehsalçıları 
alyansı.
BSOD (Bluc Scrccn of Death) 
—
 
«Donmuş» 
ekran, göy 
ölüm
 ekranı. Windows
 NT- 
də ən əsas sistem xətası 
(sistemin
 
quruması), bu 
zaman ekran göy rəng olur. 
İşi
 bərpa
 etmək üçün sistemi 
söndürüb-yandırmaq 
lazım 
gəlir.
BTW (By Thc Way) — 
(Digispeak) 
Yeri
 
gəlmişkən.
Bubblc Chart — Dairə və 
oxlarla 
təsvir olunmuş sxem 
(prosesin).
Bubble-Jet Printer —
 Impuls- 
kisəcikli 
printer (mürəkkəb 
-54-
-55-

kisəciklərin «qaynayıb 
partlaması» nəticəsində 
sıçrayır).
Bucket— Yaddaşın sahəsi, 
yaddaş seqmenti.
Bucky — 
Marker, göstərici.
Buddy 
List— Kontakt
 siyahısı 
(kontakt şəxslər), məsələn, 
IM-də
 (bax) (ani mesaj 
sistemi).
Budgets— 
Ehtiyatlar, 
resurslar.
Buffer = 
buf— Bufer sahə. 
Məlumatların müvəqqəti 
saxlanması
 üçün kompüterin 
(və ya kontrollerin) 
OYQ-si 
(Operativ
 
Yaddaş Qurğusu).
Buffer
 
Storage— Bufer, bufer 
yaddaş.
Buffering —
 Buferə atma.
Bug
— 
«Böcək». Proqram və 
ya aparat xətası. 
Bu ad 60-cı 
illərdə
 
kontaktlar arasında 
qalmış
 
bir kəpənəyə görə 
ABŞ 
universitetlərinin 
birində güclü EHM-in 
sıradan
 çıxmasından sonra 
yaranıb.
Build
 
— 
Tikmək. Qurmaq, 
kombinasiya
 etmək.
Build
 in
 
— Quraşdırmaq. 
Builder
— İşləyib 
hazırlayan.
Built-in
 
— Daxil edilmiş, 
montaj edilmiş.
Built-up
— Tərkibi.
Bulk— Külli miqdarda, qalaq, 
kütlə.
Bulk
 
Email 
— 
Qrup e-mail. 
Spəm.
Bullet
—
 Bullit, marka, 
marker,
 
«quş».
 Sol tərəfdən 
seçilmiş 
siyahının, hər sətrin 
başında
 qara yumru, 
kvadrat, 
nöqtə, ulduz və ya 
başqa
 işarəsi olan
 mətn 
fraqmenti.
Bulleted
 — Nişanlanmış; 
markalanmış.
Bulleted List — Bullitli siyahi 
(mətn).
Bulletin 
Board System — 
Elektron
 
elan lövhəsi.
Bump-Map
 
— Təsvirin 
metal 
kimi
 
zərblənməsi, bu 
zaman 
başqa
 
bir təsvirdən 
«matritsa»
 kimi 
istifadə 
olunur.
Bunch Graph
 — Tor şəkilli 
homoqram.
Buried
 —
 Gizli, 
daxili.
Burn —
 
CD
 və ya DVD 
disklərin yazılması.
Burn-in — Üzərində işləmə, 
məşq. İmtina sınağı.
Burrage— 
Didilmə
 
(kağızın).
Burrs— Qeyri-hamar 
(kompakt
 diskin 
səthinin 
mikro
 
sapması).
Burst— 
Paket.
Bus—
 Şin - kompüterin ayrı- 
ayrı 
plataları və mərkəzi 
prosessoru
 
arasında 
məlumatların ötürülməsi 
üçün kommunikasiya 
vasitəsi 
(naqillər).
Bus Band
١
vidtlı—Şinin 
keçiricilik qabiliyyəti.
Bus
 
Bridgc— 
Şinlərarası 
körpü.
Bus in— Giriş şini.
Bus
 Interface Unit— Şin 
interfeys 
bloku.
Bus
 Slot
— Şinə
 
birləşmə slotu 
(yuvası).
Bus 
Spced— Şinin
 tezliyi, 
şinin 
sürəti.
Business 
Game— Biznes
oyunu.
Business
 Server— 
Biznes- 
server.
 
Firma və 
müəssisənin 
baş
 maşını.
Business Soft
١
vare
—
Kommersiya proqram 
təminatı.
Busmaster—
 «Şin 
sahibi» (şin 
üzrə 
məlumatların
 
ötürülməsini idarə edən 
adapter
 
plata).
Bustel'(Cookie
 and spam 
Buster) — Proqram 
(vasitəsi).
 
Kuki-fayllarin
 
bloklaşdırlması ü؟
ün 
proqram.
 Spam-in qarşısım 
alair.
Busy
—
 
Məşğuldur. 
Button—Düymə.
Button Bar
— Düymələr 
paneli.
Buy-out— Almaq (məs., 
lisenziyali proqram 
təminatı).
Buzz— «Quruma» (sistemin). 
Bypass—
Dolanma. Dolanrb 
keçmə,
 
şuntlama.
Byte— Byte (bayt kimi 
tələffüz
 
olunur)
 informasiya
 
valiididir. «Bit» kimi 
tələmiz olunmur!
 
Bayt, 
8 
bitdəıı ibarətdir. Bit dalra 
çox
 
məntiqi 1 və ya 0 (bəli 
və
 ya 
xeyr) 
anlamda 
İşlədilir.
 
Baytla isə (8 bitlə) 
İrər
 hansı
 
çap İşarəsini -- 
hərfı
 və ya rəqəmi
 İfadə 
etmək
 olar. Proqramın 
lıəcmi
 
baytlarla,
 
kilobaytlarla
 (1024 bayt), 
meqabaytlarla 
(1024 
kilobayt, Kb)
 və həmçinin 
geqabaytlarla 
(1024 
meqabayt, Mb) 
göstərilir
-56-
-57-

(bax:
 
həmçinin
 
Byte,
 
Megabyte,
 Petabyte,
Exabyte, 
Kilobyte, 
Terabyte,
 Zettabyte)