English-Azerbaijani Explanatory

.0-9
Aa
Bb.
Cc
٦
.səlı.
 10-20
səlı. 
22-38
٠
.
 
səh.
 
24-58.
səh.
 
61.1-80
[
٥٥
!
Ee
Ff
Gg
Hh
səh. 82-121 səh. 123-142
'səh.
 
144-160
səh 
162-173
səh.
 175-186
li
لا
Kk
Ll
Mm
səh.
 188-209
 
s
əli.
 
211-215
səh.
 
21
 
7-221
"
٠
 
٠
 
ن
 
أ
səh.
 
2.18-269
Nn
Oo
pp
Qq
Rr
səh. 
271-285 
s.
?11.
 
287-300
səh.
 
302..348
.səh.
 350-353
.səh.
 
355-372.
Ss
Tt
Uu
Vv
 .
Ww
Səh,.
٦^
4-4()4 
"
 s;əh.
 
406-422
.
 .
”
 
٦
^
 
غ
 
'
 
r
 
٠
..'''
səh.
 433-439
441.453
 
.
səh
 
؛
.
.
istifadə olunan
Xx
١٠٠١
h
ədəbiyyat...
səli. 
455-456
 
səh.
 458-460
səh.
 
462-463
.
səh.
 464
-80-
81-

DAA(
٥
ata
 Access 
Arrangement) — 
Məlumatlara
 giriş 
mexanizmi
 
(proqram 
funksiya).
D
 
AB (Digital Audio 
Broadcasting)
 
— 
Rəqəmsal 
radioyayım.
Dabble
—
 nəşr. Sıçratma. 
Təsvirin
 pikselini yenidən 
elə
 dəyişir ki, rəssamlıq 
əsərinə
 sanki boya damcıları 
sıçrayıb.
٥
AC
— Rəqəmsal-analoq 
çevirici. 
Səs və video 
platalarda
 
əsas işçi elementi.
DAE(Digital
 Audio 
Extraction)
 
— 
Audioinformasiyanın 
kompüterin sərt diskinə 
kopyalanması.
Daemon
— yun.
 Demon - iblis 
sözündən
 («daymon»
 və ya 
«demon»
 kimi
 
tələffüz 
olunur).
 
İstifadəçidən gizli 
gedən 
proses (çox vaxt fon 
rejimində)
 (məsələn, sənədin 
standart
 formatlaşdırılması 
D
və
 
ya çapı zamanı. Termin 
OC Unix-dən gəlib. Bax: 
Agent,
 
Process 
Daewoo
—
 Koreya dilində 
«Böyük
 Kainat»
 deməkdir. 
Kim Woo
 Chong
 - 
kompaniyanın
 
banisi onu 
sadəcə Deu adlandırıb.
Tanınmış elektron və 
avtomobil
 istehsalçısı.
Damage
—
 i) zədə, 
qırılma, 
dağılma. Zərər 2) Zədələmə, 
zərərvurma, Xarabetmə. 
Bax: 
Corrupt
Danger—
 
Təhlükə.
DAO(Disk
 at Once) —
Kompakt
 
disklərin CD- 
R(RW)-ə
 
(bax) köçürülmə 
üsulu.
 Bu zaman 
TAO-dan 
(bax), 
fərqli olaraq disk 
cığırlarla
 deyil, 
sektorlarla 
köçürülür.
 
Bu 
isə praktiki 
olaraq
 
disklərin identik 
surətlərini
 
almağa
 imkan 
verir.
Dark
 Fiber_ Tünd optik lif. 
Dark Value— Qara
 
rəngin 
səviyyəsi
 (rəngli təsvirdə).
Dark-Side
 Hacker
 
—
 Qara 
haker 
(öz biliyini
 şər 
məqsədlərə
 sərf
 edən).
Dark-Spot Method — Qara 
ləkə 
metodu.
Dash — 
Uzun tire («-»). em 
dash (-) və en dash 
(-) 
tireləri
 
bir-birindən 
fərqləndirirlər.
 
Bax: 
Hyphen
Dashboard 
— Alətlər paneli.
Dash-Dot
 = Dashdot
 —
Nöqtəli-ştrix xətt.
Dashed
 — 
Nöqtəli-ştrixli.
DAT (Digital
 Audio Tape) — 
Rəqəmsal
 audiolent
 (səs 
siqnallarının
 
yüksəkkeyfiyyətli
 
yazılışı
 
və 
oxunması
 üçün
 
maqnit 
lenti).
Data — 
Məlumatlar 
(verilənlər).
Data
 Access — Məlumatlara 
(verilənlərə)
 çatma
 yolu 
(müraciət, giriş, çıxış yolu).
Data
 Access 
Arrangement 
Məlumatlara
 
giriş 
üçün 
vasitə.
Data
 Acquisition 
— 
Məlumatların
 
(verilənlərin) 
toplanması.
Data Backup — Məlumatların 
ehtiyat
 kopyalanması.
 Bax: 
Backup
Data Bank
 — Məlumatlar 
bankı, informasiya
 
bankı 
(məlumatların
 
saxlanması).
Data
 
basa — Bax: Database 
Data
 Buffer
 — 
Məlumatların 
buferi.
Data
 Bulk 
— Məlumatların 
böyük 
massivi.
Data
 Cable — İnformasiya 
kabeli, məlumatlar kabeli 
(kontrollerlə
 sərt
 diski 
birləşdirən
 - 
siqnalları 
ötürən
 ikinaqillikabel). 
Mobil
 
telefonları fərdi 
kompüterlərə qoşmaq üçün 
də
 işlədilən
 Data 
Cable-lər 
vardır.
 Onların 2 növü 
var: 
Com
 port 
üçün və USB Data 
kabellər. USB 
Data kabellər 
hazırda 
daha 
çox 
işlədilir, o, 
Com
 portluya nisbətən 
daha 
sürətlidir.
Data
 
Cache 
٥
 
D-Cache, 
٥ 
Dcache
 — 
Məlumatların 
keşi.
 
Bax: Cache
Data
 Coherence 
— 
Məlumatların
 
koherenliyi, 
məlumatların 
bircinsliyi.
-82-
-83-

Data
 Compaction
— 
Məlumatların 
sıxlaşdırılması.
Data Comparator— 
Məlumatların müqayisə 
bloku.
Data Compression 
— 
Kompressiya
 
(sıxılma). 
Məlumatların 
sıxılması.
Data
 
Converter—Məlumat 
çeviricisi.
Data
 Corruption 
— 
Məlumatların 
təhrif 
olunması.
Data
 
Cube (Datacube) 
— 
Məlumatların
 
(verilənlərin) 
kubu,
 
kub model.
Data
 Declaration 
— 
Məlumatların 
elan olunması.
Data
 
Definition — 
Məlumatların
 təyin 
olunması.
Data
 
Deletion—Məlumatların 
pozulması.
Data
 
Delivery— 
Məlumatların
 çatdırılması.
Data
 
Density—
 
1) 
Məlumatların
 
sıxlığı 2) 
Məlumatların
 yazılma 
sıxhğı
 (daşıyıcıya). Bax: 
Density
Data
 Description 
— 
Məlumatların təsviri.
Data
 
Design — Məlumatların 
yaddaşa yazılması layihəsi.
Data
 Deterioration — 
Məlumatların 
və ya 
informasiyanın köhnəlməsi.
Data Development— 
Məlumatların strukturunun 
işlənib hazırlanması.
Data
 
Dictionary— 
Məlumatların
 lüğəti.
Data
 
Diddling— 
Məlumatların kompüter 
cinayətini ört-basdır 
etdirilməsi
 məqsədilə 
təhrif 
olunması. Bax: Computer 
Crime
Da
 ta 
Diffusion — 
Məlumatların yayılması.
Data
 Direction 
— 
Məlumatların ötürülməsi 
istiqaməti.
Data Directory 
— 
Məlumatların soraq 
kitabçası.
Data
 Display
— 
1) 
İnformasiya
 displeyi 
2) 
məlumatların
 
indikatoru 3) 
İnformasiya tablosu.
Data
 
Distributor — Məlumat 
paylayıcısı.
Data Division — Məlumatların 
bölünməsi.
Data Domain — Məlumatların 
(təyinolunması)
 sahəsi.
Data
 
Driven — Məlumatların 
idarə 
olunması.
Data
 Exchange
 
— Məlumat 
mübadiləsi.
Data
 Extraction 
— 
Məlumat 
çıxarılması.
Data
 
Encapsulation — 
Məlumatların
 gizlədilməsi, 
məlumatların
 
inkapsulyasiyası.
Data
 Encoding 
— 
Məlumatların 
kodlaşdırılması.
Data Encryption — 
Məlumatların
 
şifrlənməsi.
Data
 Entity 
— İnformasiya 
obyekti.
Data Entry — 
Məlumatların 
kompüterə daxil edilməsi.
Data
 Error — 
Məlumatlarda 
xətalar.
Data
 
Feedback — İnformasiya 
əks əlaqəsi.
Data Field — Məlumatların 
sahəsi.
 Məlumatların 
bazasına
 yazılma elementi.
Data Flow — Məlumatlar 
axını.
 İnformasiya 
axını 
(kütləsi).
Data Fork—Məhımatların 
haçalanması
 
nöqtəsi.
Macintosh
 faylınm
 hissəsi 
(Macintosh və PC klientləri 
birgə istifadə 
edə bilir). 
Data Format — Məlumatların 
formatı.
Data
 Garbling — (bilərəkdən) 
Məlumatların təhrif 
olunması.
Data
 Gathering 
—
Məlumatların toplanması. 
Data
 Generation 
—
Məlumatların 
formalaşdırılması. 
Data
 Handle
 
—
 Məlumatların
deskriptoru.
Data
 Handling 
— 
1)
Məlumatların işlənməsi 2) 
Məlumatlarla manipulyasiya 
edilməsi.
Data Hiding —
 Məlumatlara 
girişin
 məhdudlaşdırılması. 
Data
 Hierarchy
 
— 
Məlumatların iyerarxiyası.
Data
 
Highway 
— 
Məlumatların
 
kanalı. 
Məlumatların
 magistralı.
DataHold-off
—
Məlumatların
 ötürülməsinin
 
dayandırılması
 (onların 
itirilməsi
 qorxusundan). 
Data Independence
 —
Məlumatların
 müstəqilliyi.
-85-
٠
 
؛
84
 
-

Data
 Input
 — 
1) informasiya 
girişi 2)
 Məlumatların
 daxil 
edilməsi.
Data Integrity — 
Məlumatların
 bütövlüyü.
Data
 
Interrupt —
Məlumatların
 qırılması.
Data
 Item — Məlumatların 
elementi.
Data Jack — İnformasiya 
boksu
 
(məlumatların 
ötürülmə
 zəncirinin 
aralanmasını təmin edən 
binadaxili aparat qovşağı).
Data
 Layout 
— Məlumatların 
formatı
 
(maket).
Data
 
Leakage — 
Məlumatların 
sızması - 
icazəsiz
 giriş nəticəsində 
məlumatların oğurlanması.
Data Level — 1) 
Məlumatların 
səviyyəsi
 2) 
İnformasiya 
səviyyəsi.
Data
 
Library — Məlumatların 
kitabxanası.
Data 
Link — Məlumatların 
ötürülmə
 kanalı.
Data
 
Link Control — Kanalın 
idarəetmə
 protokolu. 
Məlumatların ötürülməsi.
Data
 Link 
Escape — 
Məlumatlar 
kanalının (aktiv) 
əvəz
 
edilməsi.
Data Loading
 — Məlumatların 
yüklənməsi.
Data 
Logging
 — Məlumatların 
qeydiyyatı (tarix və zamanın 
qoyulması daxil edilməklə).
Data Loss 
— Məlumatların 
itirilməsi.
Data
 Mapping 
— 
Məlumatların
 əksi.
Data 
Name — 
Məlumatların 
adı
 
(elementi);
 Məlumatların 
adlandırılması.
Data
 
Narrowcasting — 
Məlumatların
 məqsədyönlü 
ötürülməsi.
Data
 Network 
— 
Məlumatların
 
ötürülmə 
şəbəkəsi.
Data 
Object — Məlumatların 
obyekti.
Data 
Operand
 
— Yaddaşda 
(saxlanılmış) 
operand.
Data Output 
— 
Məlumatların 
çıxışı. Çıxan məlumatlar.
Data
 
Overrun(s)
 — «Sürətin 
artması» 
nəticəsində 
məlumatların itirilməsi 
(qəbuledicinin
 
imkanı 
məhdud olduğuna 
görə).
Data
 
Parity 
— 
Məlumatların 
cütlüyü.
Data Part
 
— Məlumatların 
elementi.
Data
 Partitioning—
Məhımatlann bölünməsi.
Data
 Path—Məlumatların 
istiqaməti.
Data
 Pipe
—Məlumatların 
konveyeri.
Data
 
Plotter
—Məlumatların 
plotteri.
Data
 Point
—
 
1) Qrafikdə 
nöqtənin
 qiyməti. Bax: 
Chart,
 point
 2) Kəmiyyət, 
qiymət.
Data
 Policy— Məlumatların 
(informasiya
 
texnologiyalarının)
 
işlənməsi sahəsində siyasət.
Data
 Port
—
Məlumatların 
portu.
Data Preparation— 
Məlumatların
 
hazırlanması.
Data
 Privacy 
Law— 
Məlumatların
 
toxunulmazlığı
 
qanunu.
Data
 
Processing 
(DP) — 
Məlumatların işlənməsi. 
Adətən 
- kompüterlə 
görülən
 
iş.
Data
 Protection 
— 
Məlumatların 
qoruması.
Data
 Provider— 
Məlumatların
 mənbəyi.
Data
 Pump— Nüvə-modem.
Data
 Purification— 
Məlumatların yoxlanması 
(bazaya daxil etməzdən 
əvvəl).
Data
 
Rate — Məlumatların 
ötürülmə 
sürəti.
Data
 Reader
—Məlumatları 
sayan
 (oxuyan) 
qurğu.
Data
 
Rearrangement، 
Məlumatların təzədən 
qruplaşdırılması.
Data
 Receive Rate— 
Məlumatların qəbul sürəti.
Data Recovery
— 
Məlumatların bərpası.
Data
 Reduction
— 
Məlumatların
 
seyrəkləşdirilməsi
 üçün 
onların 
işlənməsi (həcminin 
azaldılması
 
üçün).
Data
 Register
—Məlumatların 
registri.
Data
 Requirements— 1) 
Məlumatlara tələbat 2) 
İnformasiya 
ehtiyacı،
Data Reproduction— 
Məlumatların
 təkrar hasil 
edilməsi.
Data
 
Resource Management
—
 
İnformasiya resurslarının 
idarəedilməsi.
-86-
-87-

Data
 Retrieval —
Məlumatlann
 axtanşı
 
(seçib 
ayırma).
Data
 Routing — 
Məlumatlann 
marşrutizasiyası.
Data 
Scatter
 
— Məlumatların 
bölüşdürülməsi (təyinat 
yerinə
 görə).
Data 
Scattering 
and 
Gathering
—
Məlumatların 
dağıdılması və toplanması.
Data Scrambling — 
Məlumatlann şifrlənməsi.
Data Scrubbing 
—
Məlumatlann
 
təmizlənməsi.
Data 
Sequence — 
Məlumatların
 ardıcıllığı.
Data
 Semantics — 
Məlumatlann
 semantikası.
 
Məlumatların qiymət 
spesifikasiyası və onların 
nisbəti.
Data 
Sensitivity — 
Məlumatlann
 
(alqoritmin) 
həssaslıq qabiliyyəti.
Data
 Separation — 
Məlumatların bölünməsi.
Data
 Set—Məlumatlann 
yığımı.
Data Sharing — Məlumatlann 
birgə 
istifadəsi (bölünməsi).
Data Shield — informasiya 
ekranı.
Data 
Sink 
— Məlumatlann 
qəbuledicisi.
Data
 Source —
 Məlumatlann 
(verilənlərin)
 mənbəyi.
Data
 
Space — Məlumatlann 
fəzası.
Data
 Span —
 
Məlumatlann 
diapazonu (qiyməti).
Data 
Staging — Məlumatlann 
irəlilədilməsi.
Data Statement 
— 
Məlumatların
 
operatoru 
(tapşınqvermə
 və
 ya 
daxiletmə).
Data
 
Storage— 1) 
Məlumatlann
 
saxlanması 
üçün 
qurğu 2) Məlumatların 
yaddaşı
 
(saxlanma üçün), 
məlumatlann
 saxlanc yeri 3) 
Məlumatların
 saxlanması.
Data
 
Store
— Məlumatlann 
anban.
Data Stream = Datastream — 
T
 elekommunikasiyada 
məlumatlann
 
axmı - 
məlumatlann dayanmadan 
bayt-bayt
 
ötürülməsi.
Data Striping
—Məlumatlann 
təbəqələrə aynlması (bir 
neçə
 diskə yazılması üçün).
Data
 
Switch — Məlumatlann 
kommutasiya
 qurğusu.
Data Tablet—Məlumatların 
daxil 
edilməsi üçün planşet.
Data Terminal—
Məlumatların 
yığımı üçün 
pəncərəli
 
qurğu;
məlumatların daxil
 edilməsi 
terminalı.
Data 
Time—
Məlumatların 
mübadilə
 müddəti.
Data
 
Track—Məlumatların 
cığın.
Data
 Traffic—
 
Məlumatlann 
axmı; 
informasiya 
yüklə
٠
əsi.
Data
 
Transceiver— 
Məlumatlann qəbuledici və 
ötürücü qurğusu.
Data
 Transducer
— 
Məlumatlann çeviricisi.
Data Transfer
—
Məlumatlann (verilənlərin) 
ötürülməsi.
Data
 Transmission— 
Məlumatlann göndərilməsi 
[ötürülməsi].
 İki elektron 
qurğu arasında məlumatlann 
rəqəmsal
 
yerdəyişməsi.
Data
 Type—Məlumatlann 
tipi.
Data 
Unit
—Məlumatlann 
vahidi 
[element].
Data
 
Updating
—
Məlumatların təzələnməsi 
[aktuallaşması].
Data Usability
—
Məlumatların istifadə 
qabiliyyəti.
Data
 V alidation
—
Məlumatların etibarlılığının 
yoxlanması.
Data
 Verification
—
Məlumatların
 verifikasiyası 
(nəzarət).
Data 
Vetting—
İnformasiyanın yoxlanması.
Data 
Visualization—
Məlumatların vizualizasiyası 
- istifadəçinin əhəmiyyətli 
informasiyanı
 
asan seçməsi 
üçün
 
eksperimental və s. 
məlumatların 
qrafiki təsviri 
üçün 
metodlar.
Data
 Warehouse - Data 
Warehouse,
 
٥
 
DW— 
Məlumatların (verilənlərin) 
saxlanması.
Data 
Word—Məlumatların 
sözü,
 informasiya sözü.
Data-Access
 
Application—
Məlumatlara 
çatmanın 
tətbiqi
 
vasitəsi (proqram 
əlavəsi).
-88-
-89-

Data-Aware 
Control
 
— 
İnformasiya elementinin 
idarəetməsi.
Database
 —
 
Məlumatlar 
(verilənlər)
 
bazası.
Database
 Access
 Point — 
Məlumatların 
(verilənlər) 
bazasına
 müraciət yeri.
Database
 Data
 —
Məlumatlann 
bazasında 
saxlanılan
 informasiya.
Database
 
Search — 
Məlumatların
 bazasında 
axtarış.
Data-Cable— Mobil 
telefonları
 
fərdi 
kompüterlərə
 qoşmaq
 üçün 
kabel.
 
2
 növü
 var:
 Com
 port 
üçün
 və 
USB Data 
kabellər. 
Hazırda
 
USB Data kabellər 
daha
 
çox işlədilir, o, Com 
portluya
 nisbətən 
daha 
sürətlidir.
Datacasting — Məlumatlann 
(genişyayımlı)
 ötürülməsi. 
Geniş
 
televiziya 
yayımının 
yardımı
 ilə web-səhifə 
və ya 
başqa multimedia 
məlumatlarının ötürülməsi.
Data-Hold Device —
Ekstrapolyator.
Data-in
 —
 İnformasiya girişi 
(klemmaların işarələnməsi); 
məlumatlann
 girişi.
Data-in 
Mode — 
Məlumatların
 daxil 
edilməsi 
rejimi.
Datakit — 
Şəbəkə 
(kommutasiyalı kanallan 
olan şəbəkə, 
X.25 protokollu 
şəbəkə).
Data-out
 — İnformasiya çıxışı 
(klemmaların işarələnməsi); 
məlumatlann 
çıxışı.
Dataphone
 
— Deytafon 
(məlumatlann
 telefon
 
xətti 
ilə ötürülmə qurğusu).
Data-Vet Program — 
Məlumatların dürüstlüyünün 
proqram
 nəzarəti.
Dataware — İnformasiya 
təminatı.
Dataway
 — Məlumatlann 
magistralı; informasiya
 
kanalı;
 informasiya
 
şini.
Date
 — Tarix, müddət.
Date Command — Tarixin 
qoyulması
 
komandası.
Date
 
Separator — Tarix 
bölmələrinin
 
ayıncısı.
Date/Time
 Picture
 
String — 
Tarix və zamanm 
təsviri 
konfiqurasiyası.
Dating 
—
 Tarix qoyulması.
Datum
— 1) 
Verilən kəmiyyət
2) Verilən (KOBOL, 
PL/1)
3)
 
Məlumatların elementi, 
informasiya
 vahidi
 4) İlkin 
qeydedilmə,
 bazis.
Datum
 Node— 
Əsas (dayaq) 
qovşaq.
Daughter
 
Board
— Alt 
səviyyə
 
plata 
(yuxan 
səviyyə
 
plata 
üzərində 
qurulur).
Daunting
 Problem—
 Kəskin 
problem.
DAV
 (Digital
 Audio-Video) 
— 
Rəqəmli 
audio- və video- 
vasitə.
DAW
 
(Digital Audio 
Workstation)
 
— Səsin 
rəqəmsal işlənməsi üçün işçi 
stansiya.
DB = Database
—
Məlumatların
 
bazası, MB.
DDoS
 (Distributed
 
Denial of
Service)
 — «Xidmətdən 
imtina
 et» 
tipli saytlara 
kompüter
 
hücumu növü. 
DDoS hücumun ilk dalğası 
2000-ci
 ilin fevralında 
müşahidə 
edilmişdi.
DDR
 SDRAM (Double 
Data 
Rate
 SDRAM)
 
— İkiqat 
sürətli mübadilə; 
Mikrosxem
 
(texnologiya, 
yaddaş). 
DDR SDRAM 
mikrosxemi sinxron
 və 
dinamik
 
operativ yaddaş 
qurğusunun 
(OYQ) 
bir 
tipidir. Bu mikrosxemlərdə 
məlumatların ötürülməsi 
takt
 siqnalının 
hər iki 
istiqaməti üzrə realizə 
olunur ki, 
bu da 
məlumatların mübadilə 
sürətim
 iki 
dəfə 
artırır.
DDS
 
— 
Bax: Digital Data 
Storage
De(-)Militarized Zone
— 
Demilitarizasiya 
olunmuş 
zona
 (daxili və 
xarici
 şəbəkə 
ekranları arası əməliyyat 
mühiti.
 
Korporativ 
şəbəkələrdə
 bu mühitdə 
proqram 
əlavələrinə daxil 
olmaq
 və ya 
girişi 
əngəlləmək
 
üçün
 proqram 
və
 aparat
 
təminatı 
dislokasiya olunur).
Deactivate
—
 Deaktivləşmə. 
Söndürmə.
Dead
— Passiv; 
blok olunmuş. 
Dead Code—İcra oluna 
bilməyən
 kod, 
proqramın 
əlçatmaz
 
sahəsi, 
ölü kod.
Dead 
File — İstifadə 
olunmayan
 
fayl.
-90-
-91-

Dead
 Key
 — Kor
 
klaviş, 
yazısız
 
klaviş.
Dead
 
Letter — İtmiş məktub 
(bu
 və 
ya 
başqa səbəbdən 
ünvanına 
çatmamış elektron 
məktub).
Dead
 State — 
Dalana 
dirənmək, 
dalan.
Dead
 Statement
 —
 Ölü 
operator.
Dead
 Stop — 
Tam 
dayanma.
Dead
 Zone — 
Kibemetik 
ölü 
zona,
 
həssas olmayan zona.
Deadbanding — Ölü zonadan 
yankeçmə, 
həssas olmayan 
zonanı aşma.
Dead-Code
 Elimination 
—
Kodun
 
qeyri-işçi sahələrini 
istisna
 etmək.
Deadline — 
Qurtarma surəsi 
(zamanı), işin 
icrasının, 
tapşırığı bitirmənin son 
(təyin
 olunmuş) tarixi.
Deadlock 
— Qarşılıqlı 
bloklama.
Deadly
 
Embrace —
 Dalana 
dirənmək.
Deadman
 Timer 
—
Təhlükəsizlik
 taymeri.
Deadstart
 — İşəsalınmanın 
qırılması,
 
uğursuz 
işəsalınma.
Dead-Time
 
Delay — Həssas 
olmayan
 zona səbəbindən 
ləngimə.
Dealarm — Həyəcan 
siqnalından
 
imtina 
(həmçinin ona səbəb olan 
hadisənin ləğvindən 
sonra).
Dealer —
Vasitəçi, 
diler. 
Deallocate
 — Azadetmə
(resurs).
Dearchive
 
= 
De-archive —
Arxivdən yükləmə; 
arxivləşmədən
 azadetmə. 
Deassign 
— 
Mənimsəmənin 
ləğvi,
 məqsədin ləğvi. 
Debatable
 Time
 —
 Qeyri- 
müəyyən
 
səbəbdən 
itirilmiş 
(maşın) zamanı.
Debit
 
Card 
— Debet kartı
(alıcının cari hesabından 
onun
 tərəfindən
 alınmış mal 
və
 
xidmətlərə görə pul 
silinməsini
 həyata
 keçirən 
mikroprosessor kartoçkası). 
Deblocking — Blokun
açılması.
Debug Tool — Sazlama
(qaydayaqoyma)
 vasitəsi. 
Debug Version — Sazlama 
versiyası 
(proqramın). 
Debug(ging) Time 
٢
 
Sazlama
 
müddəti; 
sazlama sürəsi.
Debug, Debugging — Xətanı 
tapmaq üçün proqramın 
başlanğıc
 
kodunun 
yoxlanılması. 
Xətaların 
aradan
 götürülməsi, 
sazlama.
Debugging Utility 
— Sazlama 
(xidmət)
 proqramı.
DEC 
(Digital
 Equipment 
Corporation)
 
— Digital 
korporasiyası.
 Digital 
korporasiyasının
 
qısaldılmış 
adı
 və
 ticarət
 nişanı. Digital, 
bir çox onilliklər kompüter 
bazarının
 
lideri 
olub. 1960- 
cı illərdə Digital dünyada ilk 
dəfə
 minikompüter
 yaradıb. 
1998-ci
 
ildə korporasiyanı 
Compaq
 Computer Corp, 
alıb.
Decade — Dekada. 
Decapsulation
 
— 
Germetizasiyanın 
pozulması.
Decatenation — 
Dekatenasiya, 
aralanma.
Decay 
— Sönmə, zəifləmə, 
azalma.
Decelerate —
 Yavaşıtma, 
sürətini azaltma.
Decidability — Həllolunma 
qabiliyyəti.
Decider — Blok (qovşaq).
Decimal 
—
 Onluq (kəsr 
ədədlər).
Decimal Adjust 
— Onluq 
korreksiya.
Decimal
 Code
 —
 
Onluq 
kod.
Decimal Digit —
 Onluq 
rəqəm. Onluq 
hesab 
sistemində
 istifadə 
olunan 
rəqəm (O-dan 9-a qədər).
Decimal
 
Exponent — Onluq 
sıra,
 
onluq sistemdə sıra.
Decimal Fraction —
 Onluq 
kəsr.
Decimal
 Key — Onluq 
rəqəmlərin klavişi.
Decimal
 
Numeral — Onluq 
rəqəm.
Decimal
 
Place — Onluq işarə, 
dərəcə.
Decimal
 
Tab—Onluq 
tabulyasiya.
Decimal,
 dec
٠ 
decit.
 — Onluq 
rəqəm.
Decimation — Desimasiya, 
seyredilmə
 (siqnalın 
rəqəmsal işlənməsi zamanı).
Decipher — Şifrənin açılması, 
deşifrə 
etmək.
Decision —
 
Qərar, 
həlletmə.
Decision Element — 
Həlledici 
element.
Deck
 
— Altbaşlıq.
-92-
-93-

Deckle
—
 Deki
 (onbitli 
kombinasiya).
Declarative
—
 Təsvirçi 
(proqramda).
Decline— Rədd etmək
Declustered
— Kiçik 
hissələrə 
bölünmüş
 
(məs., 
bir 
neçə 
diskə
 bölünmüş fayl).
Decode
— 
Deşifrə 
etmə.
Decoded 
Value— Deşifrə 
edilmiş qiymət.
Decoder
— Dekoder, 
deşifrə 
qurğusu,
 
mikrosxem deşifrə 
qurğusu.
 
Giriş 
siqnalını bir 
neçə
 çıxış 
siqnalına çevirir 
və 
məlumatları başqa şəklə 
salır. 
Decoding
— 
Deşifrlənmə.
Decoding
 
Selection System
— 
Rəqəmlərin seçmə (ayırma) 
sistemi.
Decol— Tekstur kartı.
Decollation
—
 Növbənöv 
etmə, hissələrə bölünmə.
Decommissioning
 
٣
 
— 
İstismardan
 
çıxarma. 
Termin,
 
əsasən, böyük 
server,
 meynfreym və 
superkompüterlərə
 
aiddir.
Decompaction
— Əks-sıxılma 
(əvvəl sıxılmış
 
məlumatların 
bərpası).
Decompiling.
 Decompilation 
— Dekompilyasiya. 
Proqramın
 
başlanğıc 
mətninin
 bərpası.
Decomposer
—
 
Parçalama 
proqramı.
Decompress
—
 Açmaq,
 
sıxılmış məlumatların 
bərpası. 
Bax:
 
Unpack 
Decoupler
— Açıcı qurğu. 
Decrease
— 1) Azalma, 
aşağı 
düşmə 
2) Azaltmaq.
Decrease Indent— Boş yeri 
azaltmaq (məs.
 
abzasın 
başında).
Decrement
— 1) Dekrement 
(komandanın bir hissəsi) 2) 
Mənfi 
artımın dekrementi || 
mənfi
 artım 
vermək, qiyməti 
azaltmaq.
Decryption
— 
Deşifrlənmə.
Dedicated
— Ayrılmış, 
xüsusi, 
təyin
 olunmuş.
Dedicated
 
Memory—Xüsusi 
yaddaş.
Dedicated Storage—Xüsusi 
yaddaş 
qurğusu.
Deduce
—
 
1) Çıxartmaq 2) 
Təqib 
etmək (məs., məntiqi 
zənciri).
Deduction
—
 1)
 Çıxma 2) 
Dediksiya,
 nəticə,
 xülasə 3) 
Çıxılan.
Dedupe Deduplicate — 
Təkrarlanmanın
 ləğv 
olunması
 (məlumatların), 
üst-üstə
 düşmənin ləğvi.
DEE (Data Encipherment 
Equipment) — 
Məlumatların
 
şifrlənməsi 
aparatı.
Deep
 Binding 
— 
Dərin 
bağlama.
Deep
 
Copy — Detallı 
surətçıxarma (bütün struktur 
elementlərin
 əks
 
olunması 
ilə).
Deep
 Web — Dərin 
(gizlənmiş,
 görünməz) Web. 
Bu 
terminlə adi axtarış 
sistemləri
 üçün
 
əlçatmaz 
olan səhifə və 
saytların cəmi 
müəyyən
 
edilir. Hesab 
olunur ki, dərin Web
٠
də
 
gizli
 məlumatların həcmi 
onun açıq hissəsindən 100 
dəfələrlə
 
çoxdur. Termini ilk 
dəfə 1994-cü 
ildə 
Jill 
Ellsworth
 
işlədib. Syn: 
Invisible 
Web
Defacement Attack — Saytın 
zahiri
 görünüşünü 
eybəcərləşdirməyə
 yönələn 
hücum.
Defacer
 
— 
«Sayt 
pinəçisi» - 
sayt-sındıranların müxtəlif 
növləri. Saytı 
sındırdıqlarını 
sübut etmək üçün onlar 
saytın zahiri görünüşünü 
dəyişirlər.
 
Bax:
 Defacement 
Attack,
 Web
 
Site
Default
 — Standart sazlama, 
qurulma.
Default Configuration — 
Tip, 
standart, qoyulmuş 
konfiqurasiya (məs., 
proqram
 
sistemin).
Default Message 
Processing 
— Mesajm standart 
işlənməsi.
Default
 Mode 
— Standart 
rejim.
Default Option — Standart 
opsiya (parametr), standart 
variantın seçilməsi.
Default User — Hipotetik 
istifadəçi; standart istifadəçi.
Default Value — Standart 
qiymət,
 parametrin qiyməti. 
Əgər
 qiymət 
açıq-aşkar 
verilmöyibsə,
 
proqram 
standart
 qiymət
 istifadə 
edir.
Defect
 
— 
Qüsur, zədə.
Defect
 Density — Qüsurların 
ehtimal sıxlığı.
Defect
 
Skipping — Qüsurların 
neytralizə (üstündən 
keçilməsi) edilməsi.
-94-
•95•

Defensive
 
Programming— 
«Təhlükəsiz
 
proqramlaşdırma» (hər 
bir 
modulda
 potensial 
xətalardan
 yoxlama 
vasitəsilə qurtulma üçün 
xəbərdaredici texnologiya).
Defer 
— Kənaraqoyma, 
yubatma.
Deflation
—Sıranı
 
azaltma. 
Deflnation — Tərif.
Təyinetmə.
Define—Müəyyən
 etmək. 
Təsvir
 etmək.
Defined Value— Məlum 
qiymət.
Definition
—Müəyyən
 etmə.
Definitional
 
Domain
—
Müəyyən olunmuş sahə, 
domen.
Defragmentation— 
Defraqmentasiya,
 
sistemin
 
yaxşı
 
işləməsi üçün dağınıq 
məlumatlann sərt diskdə
 bir 
yerə
 
yığılması
 əməliyyatı.
Degate
 
Function— 
Blokedici 
funksiya.
Degating
—
 
Bloketmə.
Degauss —
 Maqnitsizləşdirmə. 
İşlərkən
 üzəri 
maqnitləşmiş 
qurğulann və ya onun 
hissələrinin 
neytrallaşdırılması və ya 
onun
 maqnit sahəsindən 
azad
 edilməsi
 (məs., 
maqnitofonlarda 
lentdartıcı 
mexanizm
 
və ya CRT - 
elektron
 monitorun).
Degeneracy
 Condition— 
Degenerasiya 
şərti, pozulma 
şəraiti.
Degenerate
 System — 
Kibernetikada sistemin 
degenerasiyası.
Degenerative
 
Feedback—
Mənfi əks
 rabitə 
(əlaqə). 
Deglitching
—
 
Qısamüddətli 
əngəllərdən
 
müdafiə.
Degradation
— 
1)
Deqradasiya,
 
keyfiyyətin 
aşağı
 düşməsi, imkanların 
azalması məsələn, 
xətdə 
əngəllərin olması 
səbəbindən
 siqnalın 
keyfiyyətinin aşağı
 düşməsi 
2) Sistemin 
məhsuldarlığının aşağı 
düşməsi,
 
məsələn, operativ 
yaddaşın az olması 
səbəbindən.
Degree, 
deg.— 1) 
Dərəcə 2) 
Sıra
 
3) Dərəcə (temperatur).
Dehose
—
 
İş qabiliyyətini 
bərpa etmək (sistemin).
Deinitialization^—
Deinisializasiya (proqramın 
işə 
salınmasından 
əvvəl 
mühitin parametrinin 
bərpası).
Deinstall — Deinstal etmək. 
Proqramı
 
pozmaq.
Deinterlace
 — TV- 
mənbələrdən alınmış 
təsvirin
 burulmasının
 aradan 
qaldırılması
 tipli çevirmələr. 
Təsvirin
 cüt
 və ya tək 
sətirlərinin
 
qonşu 
sətirlərlə 
əvəz
 
edilməsi 
(interpolyasiyası).
Deinterleaving — 
Növbələşmənin (mərzləmə, 
sərhədqoyma)
 
aradan 
qaldırılması.
٥
ej
٥
gg؛
ng
 — 
nəŞ
٢
•
 
Malalama,
 
kontur
 kələ-kötürlülüyün 
aradan
 
qaldırılması
 (rastr 
qrafikdə).
Dej
 itterizer
 —
 Qurğuda 
siqnalın 
«əsməsinin» aradan 
qaldırılması.
DEK
 (Data Encryption
 
Key) 
—
 
Məlumatlann şifrlənməsi 
üçün 
açar.
Dequeue — Növbədən 
kənarlaşdırma.
Delaminate
 —
 Təbəqəyə 
aynlma. Laylanma.
Delamination — Təbəqələşmə, 
laylanma.
Delay
 — Ləngimə,
 
yubanma, 
təxirə salınma.
Delay
 
Counter — Ləngitmə 
yaratmaq
 üçün sayğac.
Deleave — Növbənöv etmək,
•
 hissələrə ayırmaq.
Delete
 — Pozmaq, 
məhv 
etmək, silmək, ləğv etmək, 
məsələn,
 
simvolu silmək, 
faylı və ya 
kataloqu 
pozmaq.
Deletion
 
Record — Silən 
yazı; 
əvvəlkinin 
üzərinə yazılmış 
yazı.
Delimited
 —
 Bölünmüş. 
Ayrılmış.
Delineation
 —
 Çevrə, kontur. 
Delivery — Çatdırma. 
Delivery Confirmation —
İsmanşm
 (mesaj) 
çatdırılmasının
 təsdiqi.
Delivery 
Report — Çatdırılma 
haqqında
 xəbər (yollanmış 
poçtun
 
adresata çatdırılıb- 
çatdınlmaması haqqında 
sistem
 mesajı).
Delivery Schedule — Təchizat 
qrafiki.
Delphi
 — 
Proqramlaşdırma 
dili.
 Delphi
 dili Borland 
Intemational firmasının 
obyekt-orientasiyalı 
prosedur
 dilidir (yüksək 
səviyyəli
 
dil - high-level 
-96-
-97-

language, HLL), Turbo 
Pascal
 (bax) proqramının 
versiyasıdır.
Delphi Technique—Delphi 
metodu 
(ekspert 
qiymətləndirməsi
 
metodologiyası).
Delta
— 1) 
Delta, ehtimal 
olunan xəta 
2) Məhsulun 
əsas
 bazara 
çıxması ilə onun 
lokal versiyasının peyda 
olması
 arasındakı
 müddət.
Delta 
Install—İnkremental 
(müvəqqəti)
 instalyasiya.
Deluxe— Hər 
hansı bir 
proqram
 paketinin 
genişləndirilmiş
 
versiyası.
DEM 
(Digital
 Elevation 
Model) — Relyefin 
rəqəmsal
 modeli.
Demagnetizing Field— 
Sahənin maqnitsizləşməsi.
Demand
—
 
Tələb, sorğu.
Demand Assignment
—
Tələbə
 
görə seçmə 
(qeydolunma).
Demand
 Fetching— Sorğuya 
görə
 seçib ayırma.
Demand
 Lock
— 
Sorğuya 
görə
 bloketmə
 (resursa ardı- 
arda
 
kəsilməyən müraciətlər 
zamanı
 konfliktin qarşısını 
almaq
 üçün qıfıl).
Demand
 Message— Sorğu 
mesajı (operatordan 
müəyyən
 addımlar
 
atmasını 
tələb 
edən).
Demand Poli— 
Tələbata görə 
sorğıi
 aparılması.
Demand-Paged— 
Səhifələrin 
tələblə
 çəkilməsi.
Demapping— Bərpa; seçmə; 
əks
 çevrilmə.
Demaracation—Sərhəd 
qoyulması.
Demibold
— Yanqalın (şrift). 
Demo (Demonstration) 
— 
Nümayiş 
üçün 
proqram, 
demoversiya, demo. Demo 
pulsuz
 
yayılır (məsələn, 
reklam və 
marketinq 
məqsədləri üçün). 
Proqramın
 
tam olmayan 
versiyası. Adətən məhdud 
istifadə
 müddəti və ya 
işəsalınma
 
sayı olur.
Demodulation
— 
Demodulyasiya - ilkin 
rəqəmsal
 
siqnalm 
modullaşmış
 analoq 
dalğa 
daşıyıcısından
 qəbul 
edilib 
ayrılması prosesidir. 
Demodulyatorla icra 
olunur,
Demon — Demon a) fon 
rejimdə işləyən şəbəkə 
proqramı
 b)
 
bəzi şərtlər 
daxilində
 
avtomatik 
işə 
düşən
 
prosedura 
c) hər hansı 
bir funksiyanı icra etmək 
üçün istifadəçidən gizlədilən 
xidməti
 
proqram.
Demonstration
 Troubles 
—
Nümayiş
 üçün nasazlıqlar.
Demote
 —
 
Daha aşağı səviyyə 
yerdəyişmə 
(məs. 
informasiyanın
 saxlanması).
Demountable
 Storage —
Daşmabilən
 saxlama 
(yaddaş)
 qurğusu (məs., 
paket
 disklər).
Demounting 
—
 
1) Çıxarmaq, 
açmaq
 (məsələn,
 mikrosxem 
detallarını) 
2) Demontaj 
(avadanlıq).
Demoware
—Bax: 
Demo,