Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Azərbaycanın Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndində
Yüklə 5,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
13 aprel 1994-cü il. Dağıstan Respublikasının “Daqes- tanskiye Oqni” stansiyası yaxınlğında “Moskva-Bakı” sərnişin qatarı partladılmış, 6 nəfər həlak olmuş, 3 nəfər yaralanmışdır. 03 iyul 1994-cü il. Bakı Metropolitenin “28 May” və “Gənclik” stansiyaları arasında elektrik qatarındakı partlayış nəticəsində 13 nəfər həlak olmuş, 42 nəfər müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti almışdır. İstintaq zamanı müəyyən edilmişdir ki, terror aktının təli- matçıları Ermənistan xüsusi xidmət orqanlarının polkovniki Karen Baqdasaryan və kapitan Seyran Sarkisyan olmuşlar. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəmə instansiyaları tərə- findən aparılmış araşdırmalar prosesində göstərilən terror aktla- rının həyata keçirilməsində Dağlıq Qarabağın qeyri-qanuni rejiminin funksionerləri və Ermənistan Respublikasının xüsusi xidmət və digər dövlət orqanlarının təşkilatçılığı, maliyyə və texniki dəstəyi, əksər hallarda isə bilavasitə iştirakı prosessual qaydada sübuta yetirilmişdir. Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 26 ERMƏNĠ TERROR TƏġKĠLATLARI HAQQINDA QISA BİLGİLƏR “Armenakan” : 1885-ci ildə yaradılıb. Türkiyənin Van, Muş, Bitlis, Trabzon bölgələrində və İstanbulda silahlı toqquş- malar və terror aktları törədən bu təşkilat İran və Rusiyada ya- şayan ermənilərlə işbirliyi içində olub. “Hınçak”: 1887-ci ildə Cenevrədə yaradılıb. Təşkilatın əsas məqsədi Türkiyənin Anadolu bölgəsini, “Rus Ermənista- nı” və “İran Ermənistanı” adlandırdıqları əraziləri birləşdir- məklə “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq olub. Təşkilatın proqramının 4-cü bəndində göstərilir: “Qarşıya qoyulmuş məq- sədə çatmaq üçün təbliğat, təşviqat, terrorizm və dağıdıcı təşki- lat yaradılması metodu seçilməlidir.” “Daşnaksütyun”: 1890-cı ildə Tiflisdə yaradılıb. Əsas qayəsi Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ, Naxçıvan və Türkiyənin Anadolu torpaqların- da “Böyük Ermənistan” dövləti qurmaqdır. 1892-ci ildə Tiflis- də ilk qurultayını keçirən “Daşnaksütyun” türklərə qarşı sui- qəsdlərin təşkil olunması barədə qərar çıxarmışdır. Məhz bu qurultaydan sonra “Daşnaksütyun” “türkü, kürdü hər yerdə, hər bir şəraitdə öldür, sözündən dönənləri, erməni xainlərini öldür, intiqam al!” əmrini vermişdir. “Daşnaksütyun” tərəfindən yaradılan bir sıra terror qrupları mövcuddur: 1973-cü ildə fəaliyyətə başlamış “Erməni soyqırı- mının intiqamçıları” qrupu 1980-1982-ci illər ərzində Avstriya, Danimarka və Portuqaliyada türk diplomatlarını qətlə yetirib. (Məxfi terror qrupu DRO və onun bölmələri: DRO-8, DRO- 88, DRO-888, DRO-8888.) Daşnakların hazırda bu istiqamətdə fəaliyyəti davam edir. “Erməni gizli azadlıq ordusu” (ASOA): 1975-ci ildə Beyrutda yaradılıb. Mənzil-qərargahı Dəməşqdə yerləşir. Fə- Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə 27 ləstin bazalarında hazırlıq keçən mindən artıq döyüşçüsü var- dır. Fəaliyyətinin ilk 6 ilində təşkilat dünyanın müxtəlif ölkə- sində 19 türk diplomatının ölümünə səbəb olan terror aktları keçirib. “Ermənistanın azadlığı uğrunda erməni gizli ordusu” (ASALA): 1975-ci ildə yaradılan təşkilatın qərargahı Beyrutda, təlim-məşq bazaları isə Suriyada yerləşir. Təşkilatın məqsədi Türkiyənin doğusu, Quzey İran və Azərbaycanın Nax- çıvan və Dağlıq Qarabağ əraziləri üzərində “Böyük Ermənis- tan” qurmaqdır. Bu təşkilat əsasən Türkiyə və Azərbaycan və- təndaşlarına qarşı terror aktları həyata keçirir. Təşkilat “Əbu Nidal”, “Qara sentyabr” kimi terror qrupları ilə işbirliyi etməsində əsas fiqurlardan biri ASALA-nın lideri Akop Akopyan olmuşdur. Afinada 1980-ci ildə qətlə yetirilmiş Türkiyə böyükelçisinin ölümünə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürmüş A.Akopyan (“Mücahid”) 01.08.80-ci ildə “Nyu-York Tayms” qəzetinə verdiyi müsahibədə bildirmişdir: “Bizim düş- mənimiz Türk rejimi, NATO , habelə bizlə əməkdaşlıq etməyən ermənilərdir!” (A.Akopyan 28.04.1988-ci ildə Yunanıstanın paytaxtı Afi- na şəhərində öldürülmüşdür.) Livanda 1980-ci ilin aprelində ASALA birgə terror aksiya- larının keçirilməsinə dair PKK ilə razılığa gəlmiş və bu niyyət- lərini rəsmiləşdirmişlər. Beyrut şəhərində 28.08.1993-cü ildə verilən “Açıqlama”da ASALA “pantürkist neft borusu” (Bakı- Tbilisi-Ceyhan ƏİBK) ilə bağlı layihənin həyata keçirilməsinə imkan verməyəcəyini bildirmişdir. “Geqaron”: 2001-ci ilin fevralında ASALA tərəfindən ya- radılmışdır. Məqsədi: Güney Qafqaz və Orta Asiya ərazisində türk mənşəli siyasi lider, diplomat və biznesmenlərə qarşı ter- ror aktlarının keçirilməsidir. Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 28 “Erməni Azadlıq Hərəkatı” (AOD): 1991-ci ildə Fransa- da yaradılıb. Terror fəaliyyətini ASALA ilə sıx işbirliyində bu- lunaraq həyata keçirir. “Erməni azadlıq cəbhəsi”: 1979-cu ildə yaradılan bu ter- ror təşkilatı ASALA-nın tərkib hissəsi sayılır. Türkiyə və Azər- baycan əleyhinə terrorçular hazırlayır. “Orli qrupu”: 1981-ci ildə Fransada yaşayan erməni gənc- ləri tərəfindən yaradılıb. Təşkilat 1987-ci ilədək dünyanın müx- təlif hava limanlarında 10-dan artıq terror aktı həyata keçirib. “Erməni soyqırım ədalət komandosları”: 1972-ci ildə Vyanada “Daşnaksütyun”ün qurultayı zamanı yaradılıb. “Er- məni soyqırımı ədalət komandosları”nın məqsədi erməni əsilli gənc Livan vətəndaşlarını hərbi birləşmələrdə toparlamaq, türklərə (o cümlədən azərbaycanlılara) qarşı qanlı terror aksi- yaları təşkil etməkdir. “Erməni birliyi”: 1988-ci ildə Moskvada yaradılmışdır. ASALA ilə sıx ilişkiləri var. Keçmiş sovet məkanında terrorçu- ların fəaliyyəti üçün onları saxta sənədlərlə təmin edir. Qara- bağa silah və muzdluların ötürülməsində iştirak edir. “Gənc ermənilər ittifaqı”: Diplomatların oğurlanması ilə məşğul olan bu təşkilat 1990-cı ildə Fransada yaradılıb. “9 iyun qrupu”: Həbsdə olan erməni terrorçularının azad olunmasına çalışan bu təşkilat 1991-ci ildə İsveçrədə yaradılıb. “Ġsveçrə qrupu”: Avropanın bir çox ölkəsində fəaliyyət göstərən bu təşkilat Fransa, İtaliya və Yunanıstanda keçirilmiş 4 terror aktının məsuliyyətini öz üzərinə götürmüşdür. “Demokratik cəbhə”: ABŞ, Kanada və Batı Avropada fəaliyyət göstərir. Başlıca məqsədi, Türkiyə Cümhuriyətinin parçalanmasıdır. “Ġntiharçılar eskadronu”: 1981-ci ildə Parisdə yaradıl- mışdır. Həmin ildə bu təşkilat Türkiyənin Fransadakı baş kon- sulluğunun zəbt edilməsində iştirak etmiş, nəticədə qrupun 4 nümayəndəsi, həmçinin keçmiş rəhbəri Yan KaĢkayan həbs Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə 29 edilmişdir. Hazırda qrupa Vazqen Sakasaslenyan başçılıq edir. “Apostol”: 2001-ci il aprel ayının 29-da əsasən Ermənis- tan, Suriya və Livan vətəndaşlarından ibarət olan Ermənistan Müdafiə Birliyi tərəfindən yaradılmışdır. Məqsədi: Türkiyə və Azərbaycan ərazilərində terror aktları keçirməkdir. Tarixin müxtəlif məqamlarında erməni vandalizmindən, erməni terrorundan Azərbaycanın bütün bölgəri ziyan çək- mişdir. Şəhərlər, kəndlər və digər yaşayış məskənləri erməni quldurları tərəfindən yandırılaraq talan edilmiş, minlərlə gü- nahsız insan qətlə yetirilmişdir. Belə yaşayış məntəqələrindən biri də Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndidir ki, XX yüzildə beş dəfə ermənilər tərəfindən dağıdılmışdır. 1905, 1907, 1915, 1918-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı həyata ke- çirilən terror, vandalizm, soyqırım aktları sovetlər dövründə müvəqqəti unudulsa da, bu faciə və ağrılar insanların yadda- şından heç zaman silinməmişdir. Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 30 QARADAĞLI KƏNDĠ Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə 31 Qaradağlı kəndi – Xocavənd rayon mərkəzindən 13 km qərb- də, Xocavənd-Xankəndi avtomobil yolunun qırağında, dağətəyi ərazidə yerləşir. Əhalisi əsasən heyvandarlıq, taxılçılıq, bara- maçılıq, üzümçülük və bostançılıqla məşğul olurdu. Kəndin Qaradağlı, Mirzəli, Mirzəxanlı, . Məşəmmədli, Usuflu, Məm- mərzəli, Vərəndəli, Alı, Tağılı, Məmmədsəfili, Gəmcilli, Gül- pərilər, Əbülhəsənli adlı tirə və nəsilləri var. Şuşu, İtuçan qaya, Nağı meşəsi, Heydər bağı, Kar daş, Namaz ölən yol, Şirinin meşəsi, Sebinin meşəsi, Pambıqlı dərə, Qaranlıq dərə, Manas dərəsi, Manas düzü, Musa dərəsi, Pişikli dərə, Dəhnə dərəsi, Vərəndəli dərəsi, Bəylik bağı, Baba bulağı, Məmməd bulağı, Bəylik bulağı, Kar daş bulağı, Çanaq bulağı, Fındıqlı bulaq, Qorğalı bulağı, Çiçək bulağı, Vərəndəli kəhrizi və s. coğrafi adlar qeydə alınıb. Qaradağ toponimi qara və dağ sözlərinin birləşməsindən yaranıb. Qara sözü qədim türk dilində “böyük” və “rəng” anlamları daşımışdır. Deməli, Qaradağ sözü “böyük, uca dağ”, “süxurlarının rəngi qara olan dağ” anlamındadır. Dağ (tağ) sözünə VI-VIII yüzilliklərə aid qədim türk yazılı abidələrində, Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 32 Kaşğarlı Mahmud sözlüyündə (XI yüzil), “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında da rast gəlinir. Azərbaycanda (Ağdam, Ağdaş, Balakən, Beyləqan, Bərdə, Füzuli, Goranboy, Xaçmaz, Xocalı, Xocavənd, Şəki, Tərtər və Ucarda) Qaradağlı adlı 14 kənd vardır. Bu oykonimin paralellərinə Güney Azərbaycan (İran), Qərbi Azərbaycan (indiki “Ermənistan”), Türkiyə və digər ərazilərdə də rast gəlirik. Keçən yüzilliyin 30-cu illərinə qədər Laçın rayonunun Güləbird kəndi yaxınlığında da Qaradağlı adlı kənd olmuşdur. Bu kəndin adı Sarı Aşığın bir bayatısında da çəkilir. XX yüzilin 60-cı illərinədək Qərbi Azərbaycan (“Ermənistan”) ərazisində də Qaradağlı adlı kənd qeydə alınmışdır. Dağlıq Qarabağda özünün qədim tarixi ilə yanaşı başqa özəllikləri ilə də seçilən Qaradağlı kəndi, bu gözəl təbiətli coğrafiyada dünyaya gəlmiş saf əqidəli, pak niyyətli, comərd insanları ilə hər zaman fərqlənmişdir. Qarabağ xanlığı dövründə, istərsə də çar Rusiyası zamanında Qaradağlı elinin nüfuzlu ağsaqqalları, imkanlı adamları söz və mənsəb sahibləri olmuşlar. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonrakı dövrdə, yəni 1928-ci ildə Qaradağlı kəndində I - IV sinif həcmində ibtidai məktəb yaradılmış, 1956-cı ildə həmin məktəb genişləndirilərək 8 illik əsas məktəbə, 1974-cü ildə isə tam orta təhsil verən bilik ocağına çevrilmişdir. İşğal ərəfəsində (1991 - 1992-ci tədris ilində) məktəbdə təhsil alan şagirdlərin sayı 350 nəfərdən çox olmuşdur. 1951-ci ildə heç bir zərurət olmadan azərbaycanlıların yaşa- dığı Vərəndəli kəndi ləğv edilərək Qaradağlı kəndinə birləş- dirilmişdir. Bu artıq Qarabağda erməni məkrinin (məqsədyönlü siyasətinin) növbəti mərhələsi idi. Belə ki, azərbaycanlılar yaşayan kəndlərin adları məqsədli şəkildə dəyişdirilir, başqa kəndlərlə birləşdirilir yaxud tamamilə ləğv edilərək əhalisinin digər ərazilərə köçürülməsi təşkil edilirdi. Bununla Muxtar Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə 33 Vilayətdə demoqrafik durumu ermənilərin xeyrinə dəyişmək, seperatçılıq və terror əməllərinə əsaslı zəmin yaratmaq məqsədi güdülürdü. Həmin dövrə kimi fəaliyyət göstərmiş Qaradağlı kənd sovetliyi (icra nümayəndəliyi) də ləğv olunaraq erməni kəndi olan Qağarza kənd sovetliyinə birləşdirilmişdi. Eyni vaxtda Qaradağlı kənd kolxozu da ləğv olunmuş və ermənilər yaşayan kəndlərin təsərrüfatları ilə birlikdə “Miçurin” adına kolxozda birləşdirilmişdi. 1971-ci ildə Qaradağlı kəndi erməni kəndlərindən ayrılaraq “Nəriman Nərimanov” adına kolxoz yaratmış, 1980-ci il oktyabr ayının 2-də isə Qaradağlı kənd sovetliyinin fəaliyyəti yenidən bərpa olunmuşdur. Amalları qurub-yaratmaq olan, yurdun abad olması üçün gecə-gündüz halal zəhmətlə yorulmadan çalışan azərbaycanlı- ların həyat düzənləri elə 80-ci illərin sonlarından, Ermənistanın torpaq iddiası baş qaldırandan sonra dərindən pozuldu. Zorla cəlb olunduğumuz ədalətsiz müharibədə bu kənd də, bir çox kənd və şəhərlərimiz kimi çox fəlakətlər yaşadı və 200 təsər- rüfatı, 800 nəfərdən çox sakini olan Qaradağlı kəndi 17 fevral 1992-ci ildə ermənilər tərəfindən işğal edilərək yandırıldı, əmlakı talan edildi. Ermənistanın Azərbaycana qarşı başlatmış olduğu elan olunmamış müharibənin gedişatında Qaradağlı kəndindən 43 ailə öz başçısını itirmiş, 78 nəfər dinc sakin ermənilər tərəfin- dən qətlə yetirilmişdir. Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 34 GĠZLĠ NĠYYƏTLƏR AÇIQ ĠFADƏ OLUNMAĞA BAġLAYIRDI... Hələ Sovetlər dövründə belə öz təcavüzkarlıq siyasətini müxtəlif üsulvə vasitələrlə həyata keçirməyə yaxud buna əl- verişli zəmin hazırlamağa çalışan ermənilər, milli münaqişəni qızışdırmaq üçün ən qanlı terror olaylarını törətməkdən belə çəkinmirdilər. – 1967-ci ildə milli münaqişə yaratmaq üçün əs- lən Qaradağlı kəndindən olan üç nəfərə böhtan ataraq həbs et- dirən ermənilər, həmin adamların məhkəmədə bəraət almala- rına məhəl qoymayaraq günorta çağı (sovet əsgərlərinin gözü qarşısında (-!?)) həmin üç nəfər azərbaycanlının başını kəsərək, üzərlərinə benzin töküb yandırmışdılar. Bu azərbaycanlılara qarşı hazırlanan və həyata keçirilən qanlı təxribat, açıq terror hadisəsi idi. XX yüzilin səksəninci illərinin sonlarında Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılması istiqamətində öz qeyri- qanuni, heç bir tarixi, hüquqi (və digər parametrlər üzrə) əsası olmayan məqsədlərinə çatmaq üçün bütün vasitələrdən istifadə edən ermənilər, Moskvanın yüksək statuslu anti - azərbaycan meyilli məmurlarından güclü şəkildə yararlanırdılar. O dövrki respublika rəhbərliyi isə konkret mövqe bildirmək əvəzinə, xal- qı Sovet rəhbərliyinin hansısa tədbirlər görəcəyinə inandırmağa çalışırdı. 1988-ci il 12 fevral günü ermənilər gizli niyyətlərini açıq şəkildə ifadə etdikdən sonra, məlum Qarabağ hadisələri başlan- dı. Hadisələrin başlandığı ilk günlərdən Dağlıq Qarabağda ya- şayan azərbaycanlılar elə bir instansiya qalmadı ki, öz haqq səslərini çatdırıb, müraciət etməsinlər. Lakin bunlar heç bir nə- ticə vermirdi. Münaqişə isə getdikcə genişlənir, daha qanlı xa- rakter alırdı. ...Kəndlər, şəhərlər yandırılır, talan edilirdi. Belə Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə 35 rayonlardan biri də Xocavənd rayonu idi. Zorla cəlb olunduğu- muz bu ədalətsiz müharibədə Xocavəndlilər öz dədə-baba yurdlarının qorunması uğrunda 145 nəfər şəhid vermişdir ki, bu da rayonun azərbaycanlı əhalisinin hər 50 nəfərindən biri de- məkdir. (Şəhid olan rayon sakinlərindən 13-ü qadın, 13-ü uşaq olmuşdur. Çoxlu sayda insan isə sağlamlığını itirərək əlil olub.) Rayonun Qaradağlı kənd sakinləri öz dədə-baba torpaqları- nı erməni silahlı birliklərindən bacardıqları qədər qorumuş – dörd il dirəniş göstərə bilmişlər. Qaradağlılardan 78 nəfər şəhid olmuşdur ki, bu da kənd sakinlərinin hər 10 nəfərindəndən biri deməkdi... Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 36 QARADAĞLI SOYQIRIMININ QISA XRONĠKASI: (ADLAR, QISA TANITIMLAR, FOTO VƏ FAKTLARLA...) ...Qaradağlı kəndində ölümlə nəticələnən ilk qanlı hadisə 24 noyabr 1990-cı ildə baş verdi. 3 nəfər dinc sakini (-biri Qara- dağlı kəndindən, digər ikisi isə qonaq olan azərbaycanlını) Xo- cavənd-Xankəndi yolunun 6 km.-də qətlə yetirən ermənilər onların sinələrinə güllə ilə xaç şəkli çəkmişdilər. Onlardan kənd sakini Xandəmir Bəbir oğlu Hüseynov Qaradağlıda, digər iki nəfər isə öz ellərinə - Füzuli rayonuna aparılaraq, orada dəfn olunmuşdur. Xandəmir Bəbir oğlu Hüseynov – 1932-ci ildə Xoca- vənd rayonunun Qaradağlı kən- dində doğulub. Orta təhsilli, sadə zəhmət adamı idi. Altı övlad atası idi. 24 noyabr 1990-cı ildə ermə- nilər tərəfindən qətlə yetirilib. Və çox keçmədi ki, kənddə ölümlə nəticələnən növbəti qanlı hadisə baş verdi. 09 yanvar 1991-ci ildə kəndə gələn “UAZ” markalı avtomaşın erməni silahlıları tərəfindən atə- şə tutuldu, bir nəfər - Soltan Rə- Ģid oğlu Bayramov həlak oldu. Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə 37 (Həmin hadisə vaxtı daha 4 nəfər yaralanmışdı. Yaralılar- dan Nemət Əsgər oğlu Səmədov və Əfqar Musa oğlu Əzizov aldıqları yaralardan bir xeyli sonra dünyalarını dəyişdilər.) Soltan RəĢid oğlu Bayra- mov - 1958 ci il oktyabr ayı- nın 27-də Qaradağlı kəndində doğulmuşdur. Orta təhsilini burada başa vurduqdan sonra Şuşa Kənd Təsərrüfatı Texni- kumunu bitirmiş və daha sonra isə Azərbaycan Kənd Təsərrü- fatı İnistitutunun (indiki Azər- baycan Dövlət Aqrar Universi- teti) qiyabi şöbəsində təhsilini davam etdirmişdir. Qaradağlı kənd, Nəriman Nərimanov adına kolxozun ida- rə heyətinin sədri olan Soltan Bayramov 09 yanvar 1991-ci ildə erməni silahlıları tərəfindən qətlə yetirilib. Ailəli idi, dörd övladı yadigar qalıb. Qənirə Paşayeva, Şaiq Aslanov 38 1991-ci il mart ayının 8-də Qaradağlı kəndi ətrafında qətlə yetirilən azərbaycanlılar: Zülfüqar Dəmir oğlu Hüseynov – 1951-ci il noyabr ayının 10-da Qaradağlı kəndin- də doğulmuşdur. Qaradağlı kənd 8 illik məktəbində, Martu- ni (indiki Xocavənd) orta mək- təbində oxumuşdur. Ardınca Şuşa Kənd Təsərrüfatı Texniku- munu bitirən Zülfüqar, uzun müddət ixtisası üzrə işləmişdir. 1991-ci il mart ayının 8-də erməni silahlı birlikləri tərəfin- dən qətlə yetirilib. Ailəli idi, beş övladı yadigar qalıb. Yüklə 5,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|