Eruvchanlik ko`paytmasiga oid tajribalar 1-tajriba. Kumush tuzlarining eruvchanlik ko`paytmasini aniqlash

Mavzuni ustahkamlash uchun nazorat savollari

1. 25⁰C da Ag₂CO₃ ning suvdagi eruvchanligi 1,1610^-3 mol/l ga teng. Shu tuzning ayni temperaturadagi eruvchanlik ko`paytmasini toping.

2. Fe(OH)₃ ning eruvchanligi 1,910^-10 mol/l. Eruvchanlik ko`paytmasini hisoblang.

3. MgCO₃ ning to`yingan eritmasida Mg^2 ioni konsentrasiyasi 3,1610^-3 g-ion/l ga teng. ЭK ni hisoblang.

4. 25 ⁰С da CaCO₃ ning suvdagi eruvchanlik ko`paytmasi 8,710^-9 ga teng. Shu moddaning (mg/l bilan ifodalangan) eruvchanligini toping.

8-Tajriba;Eritma muhitiga oid tajribalar


1-tajriba. Eritma _PH ini kalorometrik usulda aniqlash


_PH ni kalorometrik usul bilan aniqlash uchun laboratoriyada etalon (standart) eritmalar solingan probirkalar to`plami (seriyasi) bo`ladi. Har qaysi eritmaning muhiti _PH ning aniq qiymatiga mos keladi.
Har bir to`plam faqat bitta indikatordan aniq miqdorda olib tayyorlanadi. Har qaysi to`plamdagi ikki qo`shin eritmaning <sub>P</sub>H qiymati o`zaro 0,2 ga farq qiladi. Bunda har bir to`plamning biridan ikkinchisiga o`tganda ranglar o`zgarishi tegishli ketma-ketlikdan iborat bo`ladi. Ya’ni, har bir eritmadagi _PH qiymati mutlaqo aniq rangni aniqlaydi.
_PH ni aniqlashda tekshirilayotgan suyuqlik qo`yilgan probirkaga indikator qo`yiladi va hosil bo`lgan rangni xuddi shu indikator qo`shib tayyorlangan to`plamdagi standart eritmalarning rangi bilan taqqoslanadi.


Etalon eritmalar

Indikator	PH
Metiloranj Metilrot Lakmus Fenolrot Fenolftalein	3,0 4,2 5,0 7,6 6,8 8,2	3,2 4,4 5,2 7,8 7,0 8,4	3,4 4,6 5,4 8,0 7,2 8,6	3,6 4,8 5,6 7,4 8,8	3,8 5,0 5,8 7,6 9,0	4,0 5,2 6,0 7,8 9,2	4,2 5,4 6,2 8,0 9,4	4,4 5,6 6,4 8,2 9,6	5,8 6,6 9,8	6,0 6,8 10	6,2 7,0	7,2	7,4

Tekshirilayotgan eritma bilan etalon eritmalarning rangi o`zaro to`g`ri kelsa, ularning <sub>P</sub>H qiymatlari ham to`g`ri keladi. Indikator tanlashda tekshirilayotgan eritma <sub>P</sub>H ning indikator intervalida bo`lishiga asoslanish kerak. Masalan, tekshirilayotgan eritmaning _PH i 4,2-6,2 bo`lsa, metilrot to`plamidan foydalanish mumkin.

Tekshirilayotgan eritmaning hajmi standart eritma hajmiga teng bo`lishi shart. Qo`shiladigan indikatorning tomchilar soni ham bir xil bo`lishi lozim.

Kimyo laboratoriyalarida eritmalarning _PH qiymatini taqriban aniqlash uchun universal indikator (turli indikatorlar aralashmasidan tayyorlangan) eritmasi shimdirib quritilgan qog`oz tasmachalari keng qo`llaniladi. Bunday indikator qog`oz yordamida muhitning PH  0-14 oralig`idagi qiymatni   1 _PH kattaligida aniqlash mumkin.

2-tajriba Eritmaning _PH ini indikator yordamida aniqlash

4 ta probirka olib, birinchisiga 0,1 n xlorid kislotadan 1 ml, ikkinchisiga 0,1 n sirka kislotadan 1 ml, uchinchisiga 0,1 n ammoniy gidroksiddan 1 ml va to`rtinchisiga 1 ml vodoprovod suvidan qo`yib, har biriga 1-2 tomchi universal indikator eritmasidan tomizing va asta-sekin chayqating. Hosil bo`lgan eritmaning rangini <sub>P</sub>H- etalon rangiga solishtirib, eritma muhitini aniqlang. Agar universal indikator qog`ozidan foydalansangiz, shisha tayoqchani eritmaga tegizib olib, indikator qog`ozi ustiga tomiziladi, hosil bo`lgan rangni etalon rangi bilan solishtiring.

Olingan natijalarni quyidagi jadvalga yozing:

Eritmalar	Indikator rangi	PH
1. Xlorid kislota 2. Sirka kislota 3. Ammiak eritmasi 4. Vodoprovod suvi

Qaysi moddalar kuchli elektrolitlar jumlasiga kiradi? Hamma kislotalar uchun _PH kattaligi bir xilmi? Sirka kislota, ammoniy xlorid eritmalariga natriy asetatning quruq tuzidan solinganda _PH o`zgaradimi?

b) Probirkaga rux sulfat eritmasidan 1 ml qo`yib, buning ustiga natriy gidroksid eritmasidan tomchilatib qo`shing. Bir oz vaqt o`tgandan keyin hosil bo`lgan oq cho`kmani ikkiga bo`lib, birinchisiga xlorid kislotadan mo`lroq qo`shing, ikkinchisiga esa natriy gidroksididan quying. Ikkala holda ham cho`kma erib ketadi. Nima uchun? Reaksiya tenglamasini yozing. Amfoter gidroksidlarga misollar keltiring va ularning xossalarini tushintiring.
3-tajriba. Sirka kislota eritmsining <sub>P</sub>H ini aniqlash. Probirkaga tekshirilayotgan sirka kislota eritmasidan qo`ying. Olingan eritmaning _PH ini 3-4 oraliqlarida ekanini e’tiborga olib indikator tanlang. Tekshirilayotgan eritmaga 2 tomchi indikator qo`shib probirkani chayqating.
Tekshirilayotgan eritmaning rangini xuddi shu indikator qo`shilgan standart eritmalarning rangi bilan taqqoslang. Bularning orasidan rangi tekshirilayotgan eritma rangiga mos keladiganini toping. Ranglarni probirka orasiga oq qog`oz qo`yib taqqoslang.
Etalon namunasining _PH qiymati tekshirilayotgan sirka kislota eritmasi _PH ining ham qiymati bo`ladi.
4-tajriba. Ammiak eritmasining <sub>P</sub>H ini aniqlash.
Probirkaga tekshirilayotgan ammiak eritmasidan soling va uning ustiga 2 tomchi indikator tomizing. Indikatorni ammiak eritmasining <sub>P</sub>H ini 9-10 oraliqlarida ekanligi asosida tanlang.
Ammiak eritmasining rangini xuddi shu indikator qo`shilgan standart eritmalarning rangi bilan taqqoslab, uning _PH ini aniqlang.
5-tajriba. Vodoprovod suvining _PH ini aniqlash.
Avvalgi tajribalarda eritmalarning _PH i aniqlanganidek, vodoprovod suvining _PH ini aniqlang, uning _PH = 7 ga yaqin ekanligini unutmang.
Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollari.
1. 0,002 n to`liq dissosilangan nitrat kislotaning _PH ini toping.

2. Dissosilanish darajasi 4,2% bo`lgan, 0,01 n asetat kislotaning _PH ini toping.

3. Litrida 0,0051 g gidroksid ioni bo`lgan eritmaning _PH ini aniqlang.

4. OH^- ionlarining konsentrasiyasi 10^-10 g-ion/l ionining konsentrasiyasini hisoblang.

5. Vodorod ko`rsatgichi (<sub>P</sub>H ) = 9,4 ga teng bo`lgan eritmadagi H^ ini toping.