“Proyeksiya” tushunchasi dastlab Z.Freyd tomonidan sub’ektning ongli va ongsiz tarzda ko’chirilgan shaxsiy xususiyatlari, tashqi ob’ektlarga nisbatan holatlarning mazmunini ifodalash uchun qo’llanilgan. Proyeksiya lotincha “proektio” so’zidan olingan bo’lib, oldinga irg’itish, tashlash ma’nosini bildiradi. Mashhur psixolog olim L.Frank proektiv metodikalarning klassifikasiyasini birinchilardan bo’lib ishlab chiqdi.
Rorshax metodikasi 10 ta jadvaldan iborat, bir xil rangdagi va polixromli simmetrik ko’rinishlar, dog’lar. Savol- “Bu nima bo’lishi mumkin, bu nimaga o’xshaydi”. Bunda insonning ichki ustanovkasini, xarakatlarini bilsa bo’ladi.
Konstruktiv metodlar-
Senotest- narsalar, daraxtlar, figuralar yasaydi- bundan uni qurshagan atrof muhit xaqida bilib olish mumkin.
Interpretativ metodlar-
Bunda qandaydir vaziyat haqida bosh qotirib aniqlash topshiriladi. “Tematik appersepsion testi”. Insondagi qiziqishlar, xissiy kechinmalar, ichki imkoniyat va yashirin maqsadlarni aniqlaydi. Metodika muallifi G.Murrey va Morganlar sanaladi.
Katartik metodlar-
O’yin faoliyati- psixodramma, ixtiyoriy teatr sahnasi, terapevtik chiqishlar – natijasida tadqiqotchi insonning konfliktlarini, muammolarini ochib beradi. Psixoterapiya - ko’p qo’llanadigan va shaxsni tarbiyalaydigan vosita hisoblanadi. Rollar, issiq stul o’yinlari.
Refraktiv metodlar – bu shaxs xususiyatlaridagi yashirin motivlarni aniqlashga yordam beradi. Masalan, insonning gapirganidan, yuz mimikalaridan, yozuvidan. Refraktiv taxlil – jinoyat turini aniqlashda yoki bo’lmasa davlat axamiyatiga molik rasmiy hujjatlardagi o’z boshimchalik va qonunbuzarlik holatlarini ochishda, mansabdor shaxslar yoki davlat xizmatchilari qo’ygan imzolarni aniqlashda refraktiv usul qo’l kelishi tadqiqotlarda ta’kidlangan.
Ekspressiv metodlar- bu alohida topshirilgan yoki erkin mavzu bo’yicha rasm chizdirish orqali o’tkaziladi. “Uy-daraxt-odam”, “Oila”, “Avtoportret”, “Odam qomati”, “Mavjud bo’lmagan hayvon”, “Ochiq eshiklar” testlari misol bo’la oladi. Metodika Dj.Morgan tomonidan 1948-yilda qo’llangan. Kattalar va bolalarni o’rganish uchun ham qulay sanaladi.
