Etnologiya uzb

Etnik  tarixi:  Eng  yirik  xalqlarning  etnik  tarixi  twg`risida  qisqacha  gapirib  wtish  zarur. 
G`arbiy  slavyanlardan  polyaklar  X  asrga  kelib  polyaklar,  viyalanlar,  pomoryanlar,  mazovcha  va 
sileziyaliklardan  tashkil  topgan  davlat  hududida  xalq  sifatida  shakllangan.  Wsha  davrlarda  Buyuk 
Moraviya  knyazligi  chegarasida  chex,  slovak,  Morava  qabilalari  birlagib  hozirgi  Chexiya  va 
Slovakiya  xalqlariga  asos  solgan  edi.  Ammo  XI  asrlardan  boshlab  XX  asrgacha  slovaklar  venger 
davlati tarkibiga kirgan.  
Chex  va  Morava  qabilalari  birikmasidan  tashkil  topgan  chex  xalqi  XIII-XVI  asrlarda 
nemislarning mustamlakasiga aylandi, XVII asrlardan boshlab Avstriya davlatiga qwshiladi. Wsha 
davrda  ularga  nisbatan  nemislashtirish  siyosati  amalga  oshirilgan.  Wz  navbatida  Vengerlar 
slovaklarni  madyarlashtirishga  intilganlar.  Faqat  1918-yilda  Chexoslavakiya  davlatiga  asos 
solingandan  keyin  mustamlakachilik  ta`siridan  qutulgan  chexlar  mustaqil  rivojlana  boshladi. 
Chexoslavakiya  wtgan  asr  oxirlariga  borib  ikki  yangi  davlatga  bwlinadi.  Yaqinda  ikkiga  bwlinib 
chexla rva slovaklar wzining milliy davlatiga ega bwldilar. 
Hozirgi bolgar xalqi V-VI asrlarda Bolqonga kelgan janubiy slavyan qabilalari bilan mahalliy 
frakiy  aholisi  hamda  VII  asrlarda  sharqdan  bosib  kirgan  va  wz  nomini  bergan  turkiy  tildagi 
kwchmanchi bulg`orlarning aralashishi natijasida paydo bwladi. 
Yugoslaviya  xalqlarining  slavyan  ajdodlari  VII  asrlarda  juda  keng  hududda  Qora  dengiz 
qirg`oqlaridan  Adriatikagacha  joylashgan.  Ular  qadimiy  mahalliy  illiriya  va  frakiyalik  roman 
xalqlari bilan twqnashib qisman siqib chiqargan yoki aralashib ketgan. Ammo Yugoslaviya xalqlari 
ketma-ket  Vizantiya,  Vengriya,    Avstriya,  Turkiya  davlatlari  tomonidan  istilo  qilinib,  faqat  1918-
yilda mustaqil davlat bwlib birikadilar. 
Miloddan  avvalgi  I  ming  yillikka  oid  yozma  manbalarda  tilga  olingan  Dunay  qirg`oqlarida 
yashagan  qadimiy  dakofrakiy  qabilalari  Rim  imperiyasi  davrida  romanlashtirilgan.  Lekin 
xalqlarning buyuk kwchishi jarayonida ruminlarning madaniyatida slavyanlar chuqur iz qoldirgan. 
Til  va  madaniyati  jihatidan  ancha  ajralib  turadigan  hozirgi  vengerlarning  ajdodlari  asli  Ural 
orqasida  yashagan  ugor  xalqlari  bilan  bog`oiq.  IX  asr  oxirlarida  Pannoniyada  paydo  bwlgan 
kwchmanchi-chorvador  vengerlar  mahalliy  turli  elat  va  xalqlar  bilan  aralashib,  wziga  xos  etnosni 
hosil qiladi. 
Hozirgi  eng  katta  millitlardan  hisoblangan  nemislarning  etnogenezida  qadimgi  elatlardan 
keltalr, swngra saks, bavar, turing, Gess, frank kabi qabilalar muhim rol wynagan. X asrda nemislar 
ta`siriga  tushgan  Oder  va  Elba  daryolari  bwylarida  yashovchi  slavyanlar  ham  nemislar  bilan 
aralashib ketganlar. Wrta asrlar davrida tarqoq holatda yashagan nemis xalqi wziga xos madaniyat 
yaratgan. 
German  tiliga  yaqin  inglizlarning  kelib  chiqishida  ham  dastlab  Britaniya  oroliga  kwchib 
kelgan keltlar, milodning birinchi ming  yilligi wrtalarida joylashgan kwp sonli German qabilalari-

---

 
90 
 
angloqsaklar,  yuta  va  frizlar,  keyinchalik  qwshilgan  daniyaliklar,  norveglar  va  ayniqsa, 
frantsuzlashgan normanlar muhim wrinni egallaydi. 
Frantsuz xalqining shakllanishida ham kelt tilida gapiradigan  gallar asosiy ro wynagan. Ular 
eramizdan  avvalgi  I  asrlarda  rimliklar  tomonidan  bosib  olingan  va  romanlashtirilgan.  Keyin 
vestgot,  burgund  va  frank  kabi  German  qabilalari  frantsuz  xalqining  tarkibiy  qismi  bwlib  roman 
elatlari bilan aralashib ketgan, frank qabilalaridan esa frantsuz xalqining nomi kelib chiqan. 
Italyan  xalqiga  dastavval  eramizdan  avvalgi  I  ming  yillikda  Appenin  yarim  oroliga  kelib 
joylashgan  Italiya  qa`ilalari,  ayniqsa,  latinlar  asos  solgan.  Rim  imperiyasi  yemirilgandan  keyin  V 
asrlardan  boshlab  bir  necha  yuz  yillar  davomida  varvar  qabilalari  bosib  keladilar.  Milodning 
ikkinchi ming yilligiga kelib, hozirgi italyan xalqi shakllana boshlaydi. 
Pireney  yarim orolida eng qadimgi aholi va basklar  yashagan. Ular bilan miloddan avvalgi  I 
ming  yillikda  kelgan  keltlar,  keyinchalik  Rim  imperiyasi  bosib  olgandan  swng  lotin6  tilida 
gapiradigan  elatlar  aralashishi  natijasida  hozirgi  ispan  va  portugal  xalqlari  paydo  bwladi.  Ammo 
hozir  ham  pireneyda  qisman  Frantsiyada  yashovchi  qadimiy  basklarning  avlodlari  wz  tillarini 
saqlab  qolganlar.  Ular  wziga  xos  ona  tilidan  tashqarii  qaysi  mamlakatda  yashasa,  masalan, 
Ispaniyadagilar ispan tilini, Frantsiyadagi basklar frantsuz tilini ham twliq egallaganlar.