Fakultet: ijtimoiy fanlar

FAKULTET: IJTIMOIY FANLAR
OʻZEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI


MIRZO ULUGʻBEK NOMIDAGI OʻZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI




YOʻNALISH: AMALIY PSIXOLOGIYA

FAN: SOHADA OʻZBEK TILINI QOʻLLANILISHI

MUSTAQIL ISH
Mavzu: Baxt nima?

Bajardi: Seytmambetova E. A.

Tekshirdi: Bekmuhamedova N. I.

TOSHKENT 2023

Reja:
1. Kirish.
2. Asosiy qism
2.1 Oliy baxt – Vatanga fidoyi boʻlish.
2.2 Baxtning asosiy qurilmalari.
3. Xulosa

Baxt — maʼnaviy-axloqiy tushuncha. Kishi oʻz faoliyati natijalaridan, hayotda qoʻlga kiritgan yutuqlaridan toʻla qoniqish, yashash tarzidan mamnunlik, muayyan maqsadga yetganlik, orzu-umidning ushalishi, bearmonlik holati sifatida namoyon boʻladi.

Baxt qadimgi davrda evdemonizm falsafasining asosiy tushunchasi boʻlgan. Uning vakillari Baxtga hayotning asosiy maqsadi, kishilar institutiladigan masrurlikka erishilgan holatning , shod-xurram boʻlishning eng oliy koʻrinishi sifatida qaraganlar.
Baxt nisbiy tushuncha, mutloq Baxt yoʻq. Baxtni qanday maʼnoda tushunish shaxsning ijtimoiy oʻrniga, bilimi, yoshi, dunyoqarashiga bogʻliq.
Baxtni har kim o‘zicha, har xil tasavvur qiladi, biroq bu tushuncha qamrovi bizning tafakkur doiramizdan ancha keng va uni birgina hol bilan ifodalab bo‘lmaydi. Aytaylik, insonning dunyoga kelishi – baxt! Kimgadir sevganiga uylanish – baxt! Farzandli bo‘lish – baxt! Kimgadir mehr qo‘ygan kasbi bilan shug‘ullanish – baxt! Ota-ona duosini olish – farzand uchun baxt! Mashinali bo‘lish, dang‘illama uy qurish, to‘y qilish, biror boshqa orzusiga erishish… Bular ham kimlar uchundir baxt. Odamlar baxt, deb biladigan bu hollarni istalgancha davom ettirish mumkin.
Ammo ular orasida shunday baxt borki, unga musharraf bo‘lish komillikning yuksak namunasidir. Bu – Vatanga, elga sodiq bo‘lish, jamiyat ravnaqi, yurtdoshlar tinchligi, osoyishtaligi yo‘lida fidoyilik ko‘rsatish. Odamlarni sevish, ularga beg‘araz, mehr ko‘zi bilan qarash, hamma o‘ziga o‘xshagan inson ekanligi, Yaratgan oldida tengligini e’tirof etish. Bulardan ham buyuk baxt – O‘zbekiston degan ozod yurt farzandi ekanligimiz.

Lev Tolstoyning gapi bor: "Inson yolg‘iz o‘zi hech qachon baxtiyor bo‘lolmaydi, barcha insonlar baxtli bo‘lgandagina u baxtli bo‘ladi!".

Esimda. Sho‘rolar zamonida "Hamma narsa inson uchun, insonning baxt-saodati uchun", "Barchamiz tenglar ichra tengmiz", "Kommunizm quruvchisining axloq kodeksi" kabi balandparvoz shioru da’vatlar har kuni ongu shuurimizga singdirilardi. Ammo amalda gap boshqa, hayot boshqa bo‘lib chiqdi. Yolg‘on va aldamchilikka qurilgan qizil imperiyaning chuvi chiqdi. Ijtimoiy adolatsizlik, mehnatga haq to‘lashdagi nohaqlik – ishlaganning ham, ishlamaganning ham bir xil haq olishi, ma’muriy-buyruqbozlik oxir-oqibat odamlarda kelajakka ishonchni yo‘qotdi, ularda tashabbuskorlikni so‘ndirdi, boqimandalik kayfiyatini keltirib chiqardi. Tinimsiz takrorlanaverishi oqibatida "baxt" degan tushunchaning qadr-qimmati tushib ketdi.
Oliy baxt – Vatanga fidoyi bo‘lish, dedik. Bir qarashda balandparvoz so‘z bo‘lib tuyulgan bu da’vatning falsafiy mazmun-mohiyati aslida juda tiyran. Negaki, Vatan degan so‘zning o‘zi keng ma’noli. Vatan – kindik qonimiz to‘kilgan tabarruk go‘sha. Vatan – ota-ona, oila, opa-singil, aka-uka, qarindosh-urug‘, do‘stu birodar, taqdirdosh millat, ilk bor qo‘limizga qalam tutqazgan ustoz-muallim, qadriyatlar. Atrofimizni qurshab turgan ona tabiat, ota-bobolardan meros ona yer! Biz ularni ardoqlasak, e’zozlasak, bunga o‘zimizni burchli, mas’ul deb bilsak – baxt! Tanish-bilish, qo‘ni-qo‘shni, qarindosh-urug‘, og‘a-ini, do‘stu birodar muammosiga, mushkulini oson qilishga jindak ko‘maklashsak, ularni ozod, tinch-totuv, osoyishta, farovon yashashiga hissamizni qo‘sha olsak – baxt!
Bu borada ibrat oladigan qadriyatlarimiz talaygina. Masalan, baxt kuychisi Hamid Olimjonga bo‘lgan sevgi-sadoqat va Vatan, xalq taqdiriga o‘zini mas’ul deb jon fidolik ko‘rsatish timsoli Zulfiyaxonimda aks etgan. Xalqimizning ardoqli shoir va yozuvchilari Fafur Fulom, Oybek, Abdulla Qodiriy, Abdulla Qahhor, Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, akademik Baxtiyor Nazarov, Ibrohim Fafurov, yaqinda olamdan o‘tgan akademik Aziz Qayumov va ular kabi yuzlab ziyolilar el-yurtga xizmat qilib, chinakam baxtga erishgan insonlar emasmi? Insoniyat sivilizatsiyasiga bebaho hissa qo‘shgan alloma va mutafakkirlarimiz – Alisher Navoiy, Ibn Sino, Beruniy, Xorazmiy, Farobiy, Farg‘oniy, Amir Temur, Jaloliddin Manguberdi, Mirzo Ulug‘bek, Bobur kabilar-chi? Ular baxtni ona-yurtga sadoqat bilan xizmat qilish deb bilishgan, zarur bo‘lganda jonlarini ham ayashmagan. Mana, chinakam baxt nima degani! Lekin bunday baxtga o‘z-o‘zidan erishilmaydi. Atoqli shoirimiz Fafur Fulom aytganidek, "Foyibdan kelajak baxt bir afsona…". Har kim taqdirni, baxtni o‘z qo‘li bilan o‘zi yaratadi.

Baxtning bir xil tanlovi har bir kishi uchun turli boʻlishi mumkin. Baxt turli sohalarda farq qilishi mumkin, masalan, oilaviy baxt, ish bilan bogʻliq baxt, insoniy baxt kabi. Ammo har qanday turdagi baxtdan foydalanish uchun oʻzimizning oqibatimizni oʻrganish, kamchiliklarimizni bartaraf etish va tadbirlarimizga javobgarlikni oʻzlashtirish kerak.

Shuningdek, baxtga erishish uchun muhim boʻlgan bir qisim omillar mavjud. Xursandlik va shukr etishni oʻrganish, yorqinlik va hayotni sevish, mehnatga tayyorlash va amalga oshirish, oʻzimizga ishonish - bular hammasi baxtdan foydalanishning muhim asoslari hisoblanadi.
Axloqiy xususiyatlarga ega boʻlish, yaxshi xarakter va hamkorlikni rivojlantirish, sabr va istiqbolli boʻlish, oʻzimizni yaxshi tarbiyalash va oʻzgarlantirish, oʻzimiz bilan uzluksiz ishlash - bu barcha muhim qadamlardir.
Baxtning hech qachon faqat material muvaffaqiyatlar bilan chegaralanmaganligini eslatish kerak. Oʻz hayotimizda qadr-qimmatli insonlar bilan doʻstlashish, xayotimizni manfaatli ishlarga yoʻnaltirish, oʻzimiz va boshqalar uchun yaxshi niyat va duo qilish ham baxtli boʻlishning bir qismini tashkil etadi.
Baxtning haqiqiy tushunchasini tushunish va uni amalga oshirishga intilishimiz, oʻzimizni qayta baholash va oʻzimizga ishonch hosil qilishimiz, hayotimizdagi yagona mavqelarni oʻzimizni taklif qilishimiz, oʻzimizning xohishlarimiz va maqsadlarimizga koʻra harakat qilishimiz baxtning bizga koʻrsatishi mumkin. Baxt tufayli, biz oʻzimizning qoʻllab-quvvatlash uchun zarur boʻlgan imkoniyatlarga ega boʻlamiz. Uning oʻrniga, biz umuman baxtli odamlar boʻlishimiz, baxtli oila va doʻstlar bilan muomala qilishimiz, barqaror va muvaffaqiyatli hayotni rivojlantirishimiz va oʻzimizning istaklarimizni qoʻllab-quvvatlaydigan hamkorlikni topishimiz mumkin.
Baxtning haqiqiy manosi ham yomonliklarni, gʻamxoʻrliklarni qabul qilish va ular bilan muzokaraga kirishga tayyor boʻlishimizdir. Har bir kutilmagan muammo, har bir muammoga hal topish uchun bizga yangilik va imkoniyatlar oʻtkazishimiz, sabr va istiqbolli boʻlishimiz baxtning jadal rivojlanishiga xizmat qiladi.
Yaqinda bilim va texnologiyalar, internet va global kommunikatsiya imkoniyatlari oʻsishi bilan, baxtli boʻlish uchun bizga koʻproq imkoniyatlar ochilmokda. Biz dunyo boʻylab yorqinlik, hamkorlik va haysiyat bilan harakat qilib, oʻzimizni yaxshi oʻzgartirishimiz va boshqalarga yordam berishimiz mumkin. Baxtning asosiy qurilmalari yaxshi xarakter, kelajakdagi maqsad va maqsadlarni belgilash, yaratgan imkoniyatlardan foydalanish va oʻz bilim va tajribangizni oʻstirishdir.
Baxtning oʻzgarmas tarkibi bo'lmaganligini aytib oʻtish kerak. Hayotda yomon kunlar, imtihonlar va muammo-masalalar albatta boʻladi. Baxtdan foydalanishning asosiy jihati shundaki, biz yomonliklarga, qiyinchiliklarga va muammolarga qarshi turib, ularni hal qilishga, oʻzimizni rivojlantirishga va yangi yondashuvlar izlashga harakat qilamiz. Baxtdan foydalanishga intilish va bunda sabrli boʻlish, xatolarimizdan oʻrganib, ulardan oqibat olish va oʻzimizni yaxshilashga harakat qilishimiz baxtli boʻlish uchun muhimdir.
Xulosa qilish mumkinki, baxt - bu yaxshi xususiyatlarga ega boʻlish, maqsad va istaklarimizga yoʻnaltirilgan faol harakatlar bilan uyumli boʻlish va oʻzimizga ishonch hosil qilishimizdir. Baxtning muhim qismlari - bizning xayotimizni oʻzgartirish, oʻzimizni va boshqalar bilan yaxshi munosabatda boʻlish va umuman hayotdan yoʻqolishga qadar harakat qilishimizdir. Baxtning asosiy manosi, bizning oʻzimizning hayotimizdagi qarorlarimiz va harakatlarimiz orqali kelajakdagi umidlarimiz va muvaffaqiyatlarimizni oʻzimizga taʻminlashimizdir.
Shuningdek, baxtni qidirish va unga erishish hayotingizning mavjud holatini oʻzgartirishi mumkin. Agar siz oʻz istaklaringizga yoʻnaltirilgan harakatlar bilan faol boʻlsangiz, xayotda yuzaga keladigan yaxshi voqealar va imkoniyatlar oʻz oʻrnini topishi mumkin. Baxtning bir qismini hammasi emas, ammo sizning har bir harakatingiz va munosabatingiz baxtning burchaklarini oshirishi mumkin.
Baxt nima deb oʻylaganimizdan kelib chiqib, uni amalga oshirishga harakat qilishimiz, oʻzimizni va boshqalar bilan yaxshi munosabatda boʻlishimiz, oʻzimizni yaxshilashga intilishimiz baxtli boʻlish uchun kerakli asosiy qadamlardir. Baxtning haqiqiy manosi bizning hayotimizning yoʻlidagi nafaq.
Baxtning har bir inson uchun oʻziga xos tushunchasi mavjud boʻlishi mumkin. Baxtni yolgʻizlik, tinchlik, xursandlik va barqarorlik sifatida taʻriflashimiz mumkin. Baxtdagi bu erkinlik, kelajakdagi umidlar va topgan muvaffaqiyatlar bilan bogʻliqdir.
Baxtning asosiy manosi insonning kelajakdagi xohishi va qarorlari bilan bogʻliqdir. Baxtning boshqa bir tushunchasi - nafaqat oʻz xohishlari uchun baxtli boʻlish, balki oʻz mehnat va harakatlari bilan oʻz xohishlarini haqiqiylikka aylantirishga harakat qilishdir. Oʻzingizning xohishingizni tushunib, unga erishish uchun oʻz kuchingiz bilan harakat qilish, doʻstlar, oila va jamoatchilik bilan hamkorlik qilish juda muhimdir.
Baxtning bir xil tanlovi har bir kishi uchun turli boʻlishi mumkin. Baxt turli sohalarda farq qilishi mumkin, masalan, oilaviy baxt, ish bilan bogʻliq baxt, insoniy baxt kabi. Ammo har qanday turdagi baxtdan foydalanish uchun oʻzimizning oqibatimizni oʻrganish, kamchiliklarimizni bartaraf etish va tadbirlarimizga javobgarlikni oʻzlashtirish kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

2. https://uz.wikipedia.org/wiki/Baxt


3. https://zarnews.uz/uz/post/baxt-o-zi-nima