Fakultet va gospital xirurgiya kafedrasi «tasdiqlayman»

xarakteri buyicha: yiringli abssess, gangrenoz abssess, O‘pka gangrenasi;

joylashuvi buyicha: O‘pka segmenti, bulagi, butun O‘pkada;

jaraenning tarkalishi buyicha: yagona abssess, kuplab abssesslar ikki tomonlama abssesslar;

abssessning O‘pka ildiziga nisbatan joylashuvi buyicha: periferik (kortikal), markaziy (ildiz oldi);

ogirlik darajasi buyicha: yengil ,urta ogir, juda ogir;

asoratlar buyicha: asoratsiz, asoratli: O‘pkadan kon ketishi, plevra empiemasi (chegaralangan, total) taranglashgan piopnevmatoraks, sepsis, septikopiemiya.

Utkir yiringli abssess – bu nekrorzga uchragan O‘pka tukimasining yiringli chirishi bulib, u yiringa Tula yeki yiringli suyuklik satxiga ega bushlik xosil kiladi va piogen kapsulaga ega bulgan xolda, soglom O‘pka tukimasidan perifokal infiltratsiya orkali ajralib turadi.

O‘pka gangrenasi – O‘pkaning kata bir kismini anik chegaraga ega bulmagan yiringlab chirigan nekrozi bulib, tezda tarkalishi, juda ogir klinik kechimi bilan xarkterlanadi.

Bulardan tashkari O‘pkaning gangrenoz abssessi farklanadi. Bu O‘pka tukimasining yiringlab-chirigan nekrozi bulib,sekvestr xosil kilishi va O‘pkaning soglom tukimasidan chegaralanishi moyilligiga ega.

O‘pkada yiringli-destruktiv kasallikni keltirb chikaruvchi asosiy uchta omillar mavjud. Bular: 1) bronxial utkazuvchanlikning buzilishi, 2) O‘pka tukimasini yalliglantiruvchi infeksiyani rivojlanishi, kon aylanishining buzilishi va tukima nekrozi, 3) organizmda ximoya kiluvchi kuchlarning susayishi.

Transbronxial daraxtining infeksiyalanishida aspiratsion faktor O‘pkaning yiringli – destruktiv kasalligi patogenezida katta rol uynaydi. O‘pkaning utkir yiringli – destruktiv kasalliklari patogenezida trans bronxial daraxtning aspiroatsion mexanizmi buyicha infeksiyalanishi katta rol uynaydi. Aspiratsiyaga olib keluvchi sharoitlar: vaktincha yutish, yutalish reflekslarining susayishi yoki yukalishi bilan boglik bulgan umumiy anesteziya, chukur alkogol mastlik, narkotik xolat, ogir kala –miya jaroxati, uzok muddat uzini yukotish, miyada kon aylanishning utkir buzilishi, tutkanok. O‘pkaning utkir yiringli – destruktiv kasalliklarida pnevmoniya xam muxim rol uynashi mumkin. Travmadan keyin buladigan abssesslar kamrok uchraydi. Gematogen – embolik sabab septik uchokdan kelib chikishi mumkin. Etiologik jixatdan nospetsifik infeksiyalar asosiy rol uynaydi. O‘pkaning yiringli destruktiv kasaliklarini chakiruvchi infeksiya polimorf bulib, ulardan anaerob (klostridial), anaerob va aerob asotsiatsiyasi katta axamiyatga ega. Aeroblar: stafilokokk, protey va klebsiellalar. Anaeroblar – bakteroidlar, fuzobakteriyalar, peptostreptokokklar.

Utkir O‘pka abssesslarining klinik manzarasini ikkiga bulish mumkin, ya'ni bronxga yerilguncha va bronxga yerilgan boskichlar.

Kupincha kasallik utkir boshlanib, tana xaroratining kutarilishi, kuchli bezgak, shikastlangan tarafda kukrak kafasining ogrishi, nafas tezlashuvi, terlash va boshka intoksikatsiya belgilari, delirioz xolatlarni kuzatish mumkin. Birinchi boskichda yutal kuruk yeki oz mikdorda shillikli balgam ajralishi mumkin. Fizikal tekshiruvda tovush titrogining shikastlangan tarafda susayishi, perkussiyada – tovushninng bugikligi, auskultatsiyada – nafas susayishi yeki umuman eshitilmasligi aniklanadi. Kon analizida – leykotsitoz, leykotsitar formulaninig chapga siljishi, intoksikatsiya indeksining kutarilishi, rentgenologik tekshiruvda – uchokli gomogen korongulik aniklanadi.

Ikkinchi boskichda, kasallik boshlangandan 7-14 sutka utgach, kuyidagi klinik manzara kuzatiladi: yutal Bilan kup mikdordagi kulansa xidl, yiringli balgam ajralishi (sutka davomida 500 ml.dan kuprok). Bu xolatda klinik manzarada ijobiy dinamika kuzatiladi, ya'ni umumiy fxvol yaxshilanadi, intoksikatsiya belgilari kamayyadi, tana xarorati normallashadi, intoksikatsiya indeksi kamayyadi, leykotsitoz pasayyadi. Auskultatsiyada – abssess soxasida amforik nafas, kuplab xar xil kalibrli xul xirillashlar eshitiladi. Rentgenologik tekshiruvda suyuklik satxiga ega bulgan, ichki konturi tekis va atrofida perifokal infiltratsiyalik bushlik aniklanadi.

O‘pka gangrenasining klinik manzarasi: bemorning umumiy axvoli juda ogir, ter okishi, kuchli bezgaklar, tez-tez nafas olishi, 3-4 kun davomida bemorda yutal Bilan kup mikdorda kulansa xidli, badbuy balgam ajralishi ukzatiladi.balgam tindirilganda 3 katlamdan iborat buladi: pastki katlami O‘pka tukimasinig nekrozga uchragan parchalari. Urta kavvati – loykalangan suyuklikdan va yukori katlami – kupiksimon shillik yiringdan iborat.auskultatsiyada – nafas susayishi fonida kuplab turli kalibrli xul xirillashlar. Rentgenologik tekshiruvda bir O‘pkaning diffuz, bir xil darajada bulmagan koronguligi fonida kuplab okargan doglar, plevra bushligida kupincha suyuklik satxi yeki suyuklik gumoni aniklanadi.

O‘pka yiringli-destruktiv kasalliklarining eng kup uchraydigan asortlari, bu piopnevmotoraks, kontrlateral O‘pkaning pnevmoniyasi, O‘pkadan kon ketish. Boshka asoratlar - sepsis, pnemoperikardit, utkir buyrak yetishmovchiligi kamrok uchraydi.

Piopnevmotoraks – utkir yiringli protsess, O‘pka abssessining plevra bushligiga yerilishdan kelib chikadi. Abssess plevra bushligiga yerilganda plevra bushligiga yiring kuyiladi va xavo chikadi, natijada O‘pka kollapsi kuzatiladi. Buxolatdarda klapanli, taranglashgan piopnevmotoraks kuzatilishi mumkin.

Klinik manzarasi: kuchoi yutal, kukrak kafasida utkir ogriklar, nafas olishning tezlashuvi, teri kavvatlarining okarishi va yopishkok ter bilan koplanishi, sinoz. Kon bosimi 50-70mm.sim.ustinigacha tushib ketadi, taxikardiya aniklanadi.

Ob'ektiv: kukrak kafasi shikastlangan tarafda nafas olishda kam ishtirok etadi. Kovurga oraligi kengaygan, silliklash xolatda. Tovush titrogi kuchsiz yoki aniklanmaydi. Perkussiyada yukori (gaz) kismida korobkasimon tovush, pastki (suyuklik, yirinig) kismida – bugik tovush. Auskultatsiyada – bronxial nafas, amforik belgi bilan. Rentgenologik tekshiruvida – O‘pka kollapsi, plevra bushligi xavo suyuklik satxi bilan. Punksiya vaktida xavo suyuklik bilan olinadi.

O‘pkaning utkir yiringli – destruktiv kasalliklarini davolash 3 komponentdan iborat. 1) - umumiy medikamentoz terapiya. 2) – traxeobronxial daraxt, plevra bushligi, O‘pka abssessi bushligini sanatsiyalash. 3) – katta xirurgik operatsiyalar.