etilgan to‘plamiga kiritilgan. Asarda um lining oxirgi yillaridagi
«qaro»liklar zahmatini boshidan kechirayotgan shoiraning davr
va uning zalolatlari haqidagi flkrlari nihoyalangan, bu boradagi
g‘oya va qarashlariga xulosalar qilingan. Afsuski, asar falsafiy
nuqtayi nazardan nihoyatda kam o‘rganilgan, holbuki unda shu
sohadagi tadqiqotlar uchun obyekt boladigan qiziqarli mavzular
borligi shubhasiz.
0 ‘sha davrda Turkistonda ko‘plab ma’rifatchilar yetishib chiq-
di. Ma’rifatparvarlik mafkurasining ko‘zga ko‘ringan vakillaridan
biri Buxora amirligida katta mavqega ega bolgan alloma Ah
mad Donish (1827—1897) bolib, u falsafa, falakiyot, riyoziyot,
adabiyot, tarix sohasida asarlar yozgan. U mamlakatni odilona
boshqarish uchun islohot zarurligini uqtiradi. Davlat, olimning
nuqtayi nazaricha, xalqning manfaatini himoya qilishi, hukmdor
esa, bilimdon, aqlli bolib o‘z atrofidagilar bilan kengashib dav-
latni idora qilishi lozim. Bunday fikrlar, ijtimoiy-siyosiy qarashlar
olimning «Navodirul-vaqoe» va boshqa risolalarida o‘z ifodasini
topgan. Olimning asarlari o‘z tadqiqotchilarini kutmoqda.
XIX
asrning ikkinchi yarmida ijod etgan qoraqalpoq shoiri
va mutafakkiri Berdaq (1827—1900) «Omongeldi», «Xalq uchun»,
«Ahmoq podsho», «Yaxshiroq», «Bolgan emas», «Ernazarbiy»
kabi asarlarning muallifidir. Ushbu asarlarda mutafakkir qoraqal
poq xalqining turmush tarzini, o‘sha zamondagi hayotini mohi-
rona tasvirlaydi. Berdaq asarlarida axloq va xulq-odob, nafosat va
go‘zallik, vatanparvarlik, insonparvarlik, tenglik, qahramonlik va
mardlik, mustaqillik, haqiqat uchun kurash kabi milliy va umum
insoniy qadriyatlar keng o‘rin olgan. Uning ijtimoiy-falsafiy va
axloqiy qarashlari yoshlar ongida ma’naviyat va milliy mafkurani
shakllantirishda muhim tarbiyaviy kuchga ega.
Dostları ilə paylaş: