Falsafa menga o‘z-o‘zim bilan suhbat qurishni o‘rgatdi, deydi Antisfen

Antisfen

Antisfen — miloddan avvalgi V-IV asrlarda yashab o‘tgan yunon faylasufidir. U avvaliga faylasuf Xorgiyning shogirdi bo‘lgan. Keyinchalik Suqrotdan ilm o‘rgangan. Antisfen chekka Pireya shahrida yashasada, har kuni 40 stadiya (1 stadiya — 184,75 gaz) yo‘l bosib, Suqrotning huzuriga qatnagan. Keyinchalik Antisfen kiniklar maktabiga asos solgan. Faylasuf Diohen Antisfenning eng iqtidorli shogirdlaridan edi. Antisfen o‘limga hukm etilgan ustozi Suqrot bilan qatl oldidan hamsuhbat bo‘lgan. Antisfen birinchilardan bo‘lib qullar va ozod qashshoqlarga xos buyumlar hamda liboslarni o‘ziga ravo ko‘rdi. Shu yo‘l bilan o‘zi asos solgan kinik maktabining boshqalardan ajralib turishini ta’minladi. Kiniklar egnilariga kalta jomakor kamzul kiyib, qo‘llarida gadoylarning to‘rvasi va darbadarlarning tayog‘ini ko‘tarib yurganlar. Ehtiyojlarni har tomonlama chegaralamoq Antisfen hayotining mazmuni sanalgan. U o‘zini «zotsiz ko‘ppak» deb atagan. 77 yoshida o‘pka siliga chalinib, vafot etgan.

Antisfenning quyidagi asarlari ma’lum: «Haqiqat», «Fikr va bilim haqida», «Savol va javob haqida», «Sevgi, nikoh va farzandlarning dunyoga kelishi haqida», «Gerakl».

* * *

Antisfendan eng zarur ilm qaysi ekanligi xususida so‘raganlarida: «Ilmlarning eng zaruri nokerak narsalarni unutish ilmidir», — deb javob bergandi.

* * *

Falsafa menga o‘z-o‘zim bilan suhbat qurishni o‘rgatdi, — deydi Antisfen.

* * *

Yaxshi va yomon odamlarni ajratish layoqatini boy bergan hukumat halokatga mahkumdir.
* * *

Adolatli zotlarni tug‘ishganingizdan ham a’lo ko‘ring, — degandi Antisfen.

* * *

Donishmandlik maqomiga erishganlar keraksiz buyum va fikrlarga chalg‘imasliklari uchun boshqa ilmlarga qiziqmasliklari joiz.

* * *

Antisfenning o‘z shogirdlariga o‘ta qattiqqo‘lligi sababini so‘rashganda, u shunday javob beradi: «Hakimlar ham bemorlarga qattiqqo‘ldirlar».

* * *

Bir odam Antisfenga dedi:

— Seni ko‘pchilik maqtayapti.
Antisfen undan ajablanib so‘radi;
— Nima, biror noma’qul ish qilib qo‘ydimmi?

* * *

O’zgalardan qo‘rquvchi kimsa, garchi o‘zi buni sezmasada, quldir.

* * *

Donishmand hech narsaga va hech kimga muhtoj bo‘lmaydi, chunki o‘zgalarga tegishli barcha narsalar unga ham tegishlidir.
0
ANTISFEN (miloddan avvalgi taxminan 450 — taxminan 360, Afina) — yunon faylasufi, kiniklar maktabi asoschisi, Sokrat shogirdi. Platonning g’oyalar to’g’risidagi ta’limoti dushmani. Antisfen ta’limoti asosan amaliy yo’nalishda bo’lgan; u ehtiyojlardan voz kechishga, zohidlarcha hayot kechirishga da’vat qilgan. An’anaviy din va an’anaviy davlatni rad etgan. Uningcha, oqil kishi biron-bir davlatga tegishli bo’lmay, butun dunyo tabaasi (fuqarosi)dir "Shon-sharaf Antisfenlar shogirdini ortda qoldirdi Diogenlar. Bu “Yevksindagi Sinoplik yigit edi, unga (Antisfen) bir qarashda yoqmadi; u tangani buzgani uchun qamoqda o‘tirgan shubhali obro‘ga ega sarrofning o‘g‘li edi. Antisfen yigitni haydab yubordi, lekin u bunga e'tibor bermadi. Antisfen uni tayoq bilan urdi, lekin u qimirlamadi. Unga donolik kerak edi va u Antisfen buni unga berishi kerakligiga ishondi. Uning hayotdagi maqsadi otasi qilgan ishni qilish edi - "tangani buzish", lekin ancha keng miqyosda. U dunyoda mavjud bo'lgan barcha "tangalarni" buzishni xohlaydi. Qabul qilingan har qanday shtamp noto'g'ri, noto'g'ri. Sarkardalar va podshohlar muhri tushirilgan Ayudi, sharaf va hikmat, baxt va boylik tamg'asi tushirilgan narsalar - bularning barchasi soxta yozuvli oddiy metallar edi. U it kabi yashashga qaror qildi va shuning uchun uni "kinik" deb atashdi, bu "it" degan ma'noni anglatadi. U din, odob, kiyim-kechak, uy-joy, ovqat va odobga oid barcha kelishuvlarni rad etdi. Aytishlaricha, u bochkada yashagan, ammo Gilbert Myurrey bu xato, deb ishontirmoqda: bu ibtidoiy davrlarda dafn qilish uchun ishlatilgan ulkan ko'za edi. U hind fakiri kabi sadaqa bilan yashadi. U nafaqat butun insoniyat, balki hayvonlar bilan ham birodarligini e'lon qildi. U hayoti davomida hikoyalari to'plangan odam edi. Bu keng tarqalgan Iskandar uni ziyorat qildi va undan rahm-shafqat xohlaysanmi, deb so'radi. "Men uchun yorug'likni to'sib qo'ymang", deb javob berdi Diogenes. Diogenning ta'limoti biz hozir behayo deb ataydigan narsa emas edi, aksincha. U g'ayrat bilan fazilat uchun kurashdi, u bilan solishtirganda, u ta'kidlaganidek, barcha er yuzidagi narsalar qadrsizdir. U nafsdan qutulishda fazilat va axloqiy erkinlikni qidirdi: omad senga in'om etgan ne'matlarga befarq bo'l, qo'rquvdan qutulasan. Shu munosabat bilan, biz ko'rib turganimizdek, uning ta'limotini stoiklar qabul qildilar, ammo ular sivilizatsiya jozibalaridan voz kechishda unga ergashmadilar. Diogen bunga ishongan Prometey murakkablik va sun’iylikni keltirib chiqargan san’at sohibiga olib kelgani uchun adolatli jazolandi. zamonaviy hayot. Bunda u izdoshlarga o'xshaydi Taoizm, Russo Va Tolstoy, lekin qarashlarda ularga qaraganda barqarorroq. Garchi u zamondosh bo'lsa ham Aristotel, uning ta'limoti xarakteriga ko'ra ellinistik davrga tegishli. Aristotel munosabati quvnoq bo'lgan oxirgi yunon faylasufi edi; undan keyin barcha faylasuflar u yoki bu shaklda hayotdan chekinishni targ'ib qilganlar . Dunyo yomon, keling, undan mustaqil bo'lishni o'rganaylik. Tashqi tovarlar mo'rt, ular taqdirning sovg'alaridir va bizning harakatlarimiz uchun mukofot emas. Faqat sub'ektiv ne'matlar - kamtarlik orqali erishilgan fazilat yoki qanoat - bardoshli va shuning uchun faqat ular donishmand uchun narxga ega. O'zim Diogenlar energiyaga to'la odam edi, lekin uning ta'limoti, barcha ta'limotlar kabi Ellinistik davr, umidsizlik ularning tabiiy faolligini o'ldiradigan charchagan odamlarni jalb qilishi kerak edi. Va, albatta, u san'at yoki ilm-fanni, hukumat biznesini yoki boshqa foydali faoliyatni rivojlantirish uchun mo'ljallanmagan, kuchli yovuzlikka qarshi norozilik bundan mustasno. Antik davr falsafa maktablarining paydo bo'lishi uchun unumdor zamin hisoblanadi - insoniyat allaqachon madaniy sakrashni amalga oshirdi va bilim ufqlarini kengaytirdi, bu esa o'z navbatida yanada ko'proq savollarni tug'dirdi. Keyin ta'limot uning taniqli shogirdi tomonidan ishlab chiqilgan, to'ldirilgan va qayta ko'rib chiqilgan. Ushbu ta'lim klassikaga aylandi, shuning uchun u bugungi kungacha dolzarb bo'lib qolmoqda. Rafaelning "Afina maktabi" dagi qadimgi faylasuflar. Ammo boshqa falsafiy maktablar ham bor edi, masalan, Sokratning boshqa shogirdi - Antisfen asos solgan kiniklar maktabi. Ushbu yo'nalishning ko'zga ko'ringan namoyandasi Sinoplik Diogen bo'lib, u Aflotun bilan abadiy tortishuvlari, shuningdek, g'azablangan (ba'zan hatto qo'pol) antikalari bilan mashhur bo'lgan..