Fan va innovatsiyalar vazirligi guliston davlat universiteti

TARİHÇİLİĞİNİN SORUNLARI
Dr. Öğr. Üyesi Ali AHMETBEYOĞLU
İstanbul Üniversitesi Genel Türk Tarihi Bölümü
Özet:
Milattan binlerce yıl öncesinden İslamiyet’in kabulüne kadar geçen tarih 
zamanının derinliği ve Türklerin yaşamış oldukları coğrafi sahanın genişliği Türk 
tarihini değerlendirmenin zorluğuna işaret etmede önemli amillerdir. M.Ö. binlerce 
yıldan İslamiyet’i kabule kadar geçen uzun süreç ve geniş bir coğrafi alandaki Türk 
tarihinin ele alınması birçok meseleyi de beraberinde getirmiştir. İslamiyet öncesi 
Türk tarihçiliğinin problemlerini Türk tarihinin yapısından kaynaklanan beş temel 
üzerine bina etmek mümkündür. 1. Zaman birliği 2. Mekân birliği 3. Siyasi birlik 4. 
Devlet görüşündeki kadimlik, köklülük 5. Kaynak yeterliliği veya yetersizliği. Bu beş 
temel problem İslam öncesi Türk tarihinin, kültürünün ve sosyo-ekonomik hayatının 
yazılması ve mütalaa edilmesini oldukça güç hale getirmekte ayrıca tarihçilerin 
farklı meselelerle de karşı karşıya kalmasına yol açmaktadır. Görüldüğü gibi İslam 
öncesi Türk tarihinde zaman çok geniş, coğrafi mekân pek dağınık, kurulan devlet 
sayısı fazla ve devletlerin ömürleri kısa, süreksiz, siyasi ve hâkimiyet telakkisi 
yüzünden devletler ömürsüz, nihayetinde yerli kaynaklar az ve yetersiz, yabancı 
kaynaklar ise fazla ve çeşitlidir. Türk tarihinin yapısından kaynaklanan problemlerin 
yanında tarihsel sürecin ortaya çıkardığı sosyo-kültürel değişimlerden ve günümüz 
şartlarından hâsıl olan çağ sistemi gibi çeşitli meseleler de bulunmaktadır. 
Anahtar kelimeler:
Temel Kaynak, Tarih Yazıcılığı, Metodoloji, Türk Tarihi, 
Çağ Sistemi

---

17
MA’RUZALARNING QISQACHA MAZMUNI BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI
Abstract:
Evaluating Turkish history poses significant challenges due to the 
deep historical timeline that stretches back thousands of years before the acceptance 
of Islam and the expansive geographical scope of the region inhabited by the Turks. 
The extensive duration and broad geographic area of pre-Islamic Turkish history give 
rise to various complexities. Pre-Islamic Turkish historiography can be built upon 
five fundamental problems stemming from the structure of Turkish history: temporal 
unity, spatial unity, political unity, the notion of ancientness and rootedness in the 
concept of state, and the adequacy or inadequacy of sources. These fundamental 
issues not only make the writing and interpretation of pre-Islamic Turkish history, 
culture, and socio-economic life challenging but also present historians with diverse 
dilemmas. Pre-Islamic Turkish history is characterized by a wide temporal span, a 
geographically scattered landscape, numerous short-lived states due to an ephemeral 
perception of politics and dominion, as well as a scarcity of reliable local sources and 
an abundance of diverse foreign sources. Additionally, besides the problems arising 
from the structure of Turkish history, there are other factors such as socio-cultural 
changes throughout the historical process and contemporary conditions, including 
the concept of the age system, which contribute to the 
complexity of the subject
.