Fanga kirish. Issiqlik energiyasining iste'moli ta'minoti tizimlari reja: Texnik-iqtisodiy aspektlari

I_K > I_KP bo’lganda. Vaqtning bir qismi uchun I_K -qarab chiqilayotgan vaqt uchun quyosh energiyasi oqimining o’rtacha zichligi, Vt/m² bo’ladi.
5-jadvalda Т_Т^макс issiqlik tashuvchi maksimal haroratining qiymati keltirilgan, bunda, ortiq foydali ish koeffitsienti K_k va QEK asosiy tipining o’rtacha tannarxi S_k bo’ladi.
Quyosh energiyasi kollektorlarining (QEK) asosiy texnik ko’rsatkichlari.
jadval

Kollektor turi	^ТТмакс,0С	ɳ0	ККВт/( м^2К )	Ск,сум / м
Selektiv bo’lmagan tekis QEK: Bir qatlam oynali NPK-1	80	0,7-0,85	7,10	50-150
Ikki qatlamli oynali PPT-2 Oynasiz		0,65-0,8 0,9-0,95	4-6 18-22
Selektiv tekis QEK: Bir qatlamli oynali SPK-1	100			120-220
Ikki qatlamli oynali SPK-2		0,6-0,75
Frklin (kontsentratsiyasi koeffitsienti,1,5 )	1,20	0,6	0,7-0,8	250
Parabola tsilindrik kontsentrator PTSK	300	0,65-0,85	0,6-0,9	400-600
Vakuumli oynali trubkasimon kollektor VOTK	120-250	0,5-0,75	1-2	200-300

Q

EK issiqlik ishlab-chiqarishning unumdorligi. QEK ning bir zumdagi foydali energiyasi miqdori, Vt, quyidagiga teng:
Qk = Fk[Ikɳ0 -Kk (Òt.n. -Òv)]=mksrFk (Tt.k -Tt.n) (13) Bunda F_k-QEK sirtining maydoni, m² hisobida olingan.
QEKning o’rtacha oylik solishtirma sutkalik issiqlik hosil qilish unumdorligi MDj/ (m²kun) deb olinganda:
d_k = E_k Fɳ₀ (14)
bunda E_k-QEK sirtiga kelib tushadigan quyosh energiyasining o’rtacha oylik, kunlik miqdori MDj/ (m² kun); F-QEK da foydalanilgan quyosh energiyasi o’rtacha oylik qiymati darajasi, ya`ni QEK sirtiga I<sub>k</sub>>I<sub>k’</sub> bo’lganda kelib tushgan quyosh energiyasi umumiy miqdorining bo’lagi deb olingan.
Issiqlik bilan ta`minlash quyosh sistemasining yillik ishlab chiqarish unumdorligi Q_s^yil QEK Q_k^yil ning yillik issiqlik ishlab chiqarishiga qaraganda
truboprovodlardagi, issiqlik taqsimlash tizimlaridagi issiqlik yo’qotishdan oz bo’lib, shuningdek foydalanilmay qolgan foydali energiya qoldig’iga, ayniqsa QEK sirtini kattalashtirishga, issiq suv bilan ta`minlash harajatlarini kamaytirishga olib keladi.
IV-iqlimiy zonada yassi QEK ning yillik maksimal issiqlik ishlab chiqarish unumdorligi 750-1000, III-zonada 450-650 Vt/(m<sup>2</sup>-yil) bo’ladi. Demak, E<sub>k</sub>=1250kVtsoat/(m<sup>2</sup>kun) bo’lganda.
Òbyil =80Ñ,Òt.v = 600Ñ,Qk yil =500kvt.soat(ì 2 yil) ga to’g’ri keladi. Eng muhimi
Q<sub>s</sub> ga meteoparametrik (E,T<sub>V</sub>, va Yed/E), QEK xarakteristikasi (K<sub>tr</sub> va L<sub>tr</sub>) ta’sir etib, issiq suv bilan ta`minlashga tushadigan kuchlanish hissasi Q_T.B /Q_H bo’ladi. F ning kattaligi QEK ning ɳ₀ va K_k qiymatlariga, va shuningdek geliosistema joylashgan o’rniga va uning maqsad-mo’ljallariga ham bog’liqdir. Bu bog’liqlikni quyidagi formulada tasvirlash mumkin:
F = I -α₁P+α₂P²,
(15), (16)
bunda Ð= (Ò_t.n -Ò_v) \ Ê₂
Ò_t.nvaÒ_v -QEK ning kirish qismida va tashqi havoda issiqlik tashuvchining o’rtacha oylik harorati; ⁰S,Ê_l -atmosferaning tiniqligi o’rtacha oylik qiymati koeffitsienti (3-jadvalga qarang) _α1 va α₂ -QEK asosiy tiplari uchun 6-jadvalda keltirilgan koeffitsientlaridir.
QEKning asosiy tavsifnomasi.
jadval

QEK turi	ɳ0	ÊÊÂÒ/(ì ^2õÊ)	α1 10^3	α2 10^6
NPK-1	0,78	8,0	10,7	29,3
PPT-2	0,73	4,6	6,9	12,7
SPK-1	0,75	5,5	7,9	16,4
SPK-2	0,7	3,5	5,6	8,7
PTSK	0,65	0,8	1,6	1,2
VOSK	0,6	1,5	8,0	8,0

QEK modullarini tanlash, qiyalik burchagi, joylashtirish va birlashtirish. QEK optimal mo’ljali-janubiy yo’nalishdir. Undan 30⁰ gacha sharqqa yoki g’arbga og’dirilganidan kelib tushadigan quyosh energiyasining o’rtacha yillik miqdori 5-10% gacha kamayadi.
Yil bo’yicha ishlaydigan QEK sistemalar uchun optimal og’ish burchagi _ß, joy kengligi φ ga teng bo’lib, faqat isitish davrida ishlaydigan sistema uchun ß=φ+15⁰ ва ß=φ-15⁰ faqat yoz davrida ishlatiladigan sistema uchun deb belgilanadi.
QEKning bino tashqarisiga (tomda, devorlarda, balkon to’siqlarida va boshqalarda) yoki ulardan alohida joyda o’rnatilishi mumkin. QEKni bino tomi bilan qo’shib joylashtirganda uning tannarxi ancha pasayadi. Konstruktsiyalarda yorug’likni yomon o’tkazadigan elementlari changlanganda QEK issiqlik ishlab chiqarish unumdorligi 2-5 % pasayadi.
Maydonlari katta bo’lgan QEKning ayrim modullari parallel, ketma-ket sxemada ulanganda o’zaro maydonini hosil qiladi. QEK mavzusining foydali ish koeffitsienti har doim alohida modulnikiga qaraganda past bo’ladi, chunki birlashtiruvchi quvurlarda issiqlik yo’qotiladi, chunki issiqlik tashuvchida teng taqsimlanavermaydi, issiqlik inertsiyasi yo’qoladi va hokazo.