Faoliyat va motivatsiya kreativlik, ijodiy qobiliyat va individual xususiyatlar o'rtasidagi bog'liqlik



Yüklə 1,21 Mb.
səhifə69/72
tarix11.04.2023
ölçüsü1,21 Mb.
#96197
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   72
Faoliyat va motivatsiya kreativlik, ijodiy qobiliyat va individual xususiyatlar o\'rtasidagi bog\'liqlik

Ёшларнинг интеллектуал ижодий 

қобилиятларини шакллантириш 

манбалари 

fan 

Adabiyot

Maorif

Din

Ma’naviy 

qadriyatlar 

Ижодий 

қобилиятни 

ривожлан-

тириш 

Маданият-

ни 

ривожлан-

тириш 

Таълим-

тарбияни 

ривожлан

-тириш 

Эътиқод-

ни ривож-

лантириш 

Баркамол 

шахсни 

ривожлан-

тириш 

24 


Mana shunday rejaga solinib olib boriladigan ishlarni amalga oshirish ta’lim-tarbiya 
tizimi jarayonida ham yoshlarning intellektual ijodiy salohiyatini rivojlantirib boradi, jamiyat 
va insonlarning intellektual va jismoniy faoliyatini oshirib boradi. 
Chizma-1 
Intellektual ijodiy salohiyatni oshirishda tarbiya jarayonining xususiyatlari 

Ko‘p qirrali 


jarayon
Uzoq 
muddat 

davom etadigan 


jarayon 

Yaxlit 
holda 

amalga 
oshiriladi 
Yoshlarning 
faolligi, 
ikki 
tomonlama 

xususiyat 


Qarama-

qarshiliklarning 


ko‘pligi 
Ko‘p 
qirrali 

jarayonda 


o‘quv maskani, 
oila, mahalla va
keng 

jamoat-
chilik, 

kino, 
teatr, 

televidenie, 


adabiyot 
va 
san’at ishtirok 

etadi. 
Bu 

jarayonga 
bolaning 
tug‘ma 
iste’dodi kiradi. 

Bu xususiyatda 


ta’limdan farqli 
ravishda u bola 
tug‘ilganidan 
boshlanadi, 
maktab 

davrida, undan 


keyin, va butun 
umr 
davom 

etadi. 
Intellektual 


ijodiy 
salohiyatning 

ta’limdan 


farqlantiruv-chi 
xususiyati yaxlit 
holda 

va 
konsentrik


asosda 
amalga 

oshiriladi.Bunda 


tarbiyaning 
turlari 
bir-biri 
bilan 
uzviy 

bog‘langan. 


Bunga 

yoshlar-
ning 

tug‘ma 
iste’dodi hamda 
olgan 
bilimlari 

asosidagi 


intellektual ijodiy 
salohiyati kiradi.
Bu jarayon ikki 
tomonlama 
xususiyatga ega 
bo‘lib, 
bunda 

bolaning 


o‘zi 

ham faol ishtirok 


etadi. 

Bu qarama –qarshi-


liklar bolalarda o‘z 
tushunchalariga 
muvofiq 

dastlabki 


paydo 

bo‘lgan 
intellektual 


ijodiy 
salohiyat 

bilan 
ta’lim- 


tarbiya 


tomonidan 
tarkib 

toptiri-layotgan 


sifatlar 
o‘rtasida 
o‘quvchi-larga 
qo‘yilgan 
talablar 
bilan uni bajarish
imkoni-yatlari 
o‘rtasidagi 
kurashlarda 
namoyon bo‘ladi. 
Yoshlarning intellektual-ijodiy saloҳiyatini rivojlantirishni tўғri yўlga қўyish uchun 
ўқuvchi-talabalar ijodiy faoliyatini amalga oshiruvchi tadbirlarni belgilab ularni ikki guruҳga 
ajratamiz:


«Intellektuallar» guruҳi 
1) 

«Zakovat», «Iқtidor», «Imkon» kabi intellektual ўyinlarni ўtkazish; 


2) 

«Eng yaxshi tarixchi, matematik, dasturlovchi, fizik, biolog, filolog ... va 


ҳokazo» nomlarda tanlovlar ўtkazish; 
3) 
ilmiy yўnalishdagi ishlarni tashkil etish, ilmiy anjumanlar ўtkazish; 

4) 
«Yosh dasturlovchilar», «Yosh astronomlar», «Yosh ixtirochilar», «Yosh 


konstruktorlar», «Yosh texniklar», «Yosh radiotexniklar», «Yosh iқtisodchilar» kabi klublarni 
tuzish. 

 .«Ijodkor va iste’dodli yoshlar» guruhi 
1) 

«Eng yaxshi she’r, rasm, foto, kashta, so‘zana va hokazo» nomlarda tanlovlar 


o‘tkazish; 
2) 
«Quvnoqlar va Zukkolar» klublari jamoalari bellashuvlarini o‘tkazish; 

3) 
«Eng yaxshi hamshira, hisobchi, oshpaz, chilangar, suvchi, hosilot, terimchi va 


hokazo» nomlarda tanlovlar o‘tkazish; 
4) 

«Yosh musavvir», «Yosh musiqashunos», «Yosh kitobxon», «Yosh ijodkor» 


kabi klublarni tuzish; 
5) 
ijodkor yoshlarning ijodiy kechalari va ko‘rgazmalarini tashkil etish; 

6) 
umumxalq bayramlari, Xalqaro va Milliy bayram kunlari munosabati bilan 


tadbirlar majmuini ishlab chiqish va amalga oshirish. 
7) 

Buyuk mutafakkirlarimizning tavallud kunlariga bag‘ishlangan bayram 


kechalarini sahnaviy ko‘rinishlarini uyushtirish; 
8) 
Mustaqil ravishda biror bir mavzuga bag‘ishlangan badiiy kompozitsiyalar 

tayyorlash; 


25 


9) 
Badiiy havaskorlik to‘garaklarinining ishini jonlantirish va musobaqa tariqasida 
o‘tkazilishini tashkil etish; 
10) Ijodiy ishlar majmuasini ommalashtirish. 
11) Eng yaxshi ijodkor talaba sovrinini tashkil etish 
12) Yil eng yaxshi iste’dodli talabalasi rukni ostida ko‘rik tanlov tashkil 
etish.Bundan tashqari yoshlarning intellektual ijodiy salohiyatini muntazam rivojlantirish 
ishlarini amaliyatga tadbiq etish uchun har bir pedagog har bir darsda o‘quvchilarning ijodiy 
faoliyatini kuzatib borishi kerak. Yoshlarning intellektual ijodiy salohiyatiri rivojlantirib borish 
uchun quyidagi sxemada berilgan (3-shakl) usullardan foydalanishni tavsiya etamiz:
Chizma-2

Quyida yoshlarning intellektual ijodiy salohiyatini rivojlantirish usullaridan foydalanish 


haqida namunalar keltiramiz: 
Aql charhi mashqlarini o‘tkazish: bunga turli rebuslar, krasovordlar yechish, shaxmat va 
shashka o‘yinlarini musobaqa shaklida tashkil etish kiradi. 
Yosh qalamkashlar to‘garaklarini o‘tkazish: bunga yoshlarning ijodiy mahoratini, 

iste’dodini oshirib borishga qaratilgan tadbirlari majmuasi kiradi. Masalan, yoshlar orasida 


yetishib chiqayotgan yozuvchi va jurnalistik mahoratga esa bo‘lgan yoshlar bilan ishlash. 
Chaqqonlar va epchillar sport o‘yinlarini o‘tkazish: bunga barcha turdagi sport 

musobaqalarini o‘tkazish kiradi.


Mushoira, g‘azalxonlik ko‘rik tanlovlarini o‘tkazish: bu usulga yoshlarning she’r va 

g‘azallar orqali ijod qilishi kiradi. Bunga “She’r kechasi” tadbirlarini qtkazish kiradi. 


Quvnoqlar va zukkolar tanlovlarini o‘tkazish: bu tanlov orqali yoshlarning san’at, teatr 

va rassomchilikka bo‘lgan qiziqishi orttiriladi va zukkolik mahorati baholanadi. 


Ustoz-shrgird ishlarinitakomillashtirish: bu usulni amalga oshirish uchun eng yaxshi ish 

olib borayotgan shogirdlari undan juda mamnun va minnatdor bo‘lgan pedagog-ustozning 


ishlarini ommalashtiriladi. 
Albatta yoshlarning ijodiy barcha ishlarini va iste’dodli mahoratlarini baholash, ularni 

turli sovg‘a va faxriy yorliqlar bilan mukofotlash maqsadga muvofiqdir.


Yuqorida keltirilgan nazariy xolat va amaliy misollarga qaramay qobiliyat va uning 
rivojlanish muammosi psixologiya va pedagogikaning eng murakkab masalalaridan biri 
xisoblanadi. Qobiliyat sezgi analizatorlari, kuch, xarakat xamda asabiy, jismoniy va aqliy 
jarayonlar muvofiqlashishi kabi nerv sistemasi xususiyatlariga bogliq bo‘lgan tabiiy iqtidor, 
iste’dod, shuningdek, tashqi ijtimoiy muxit ta’siri ostida rivojlanadi. Shaxsning barcha 
individual psixologik xususiyatlari kabi kobiliyatlar unga kandaydir tabiat tomonidan tugma 
ravishda, tayyor xolda berilmaydi, balki xayot va faoliyat jarayonida tarkib topadi. Kishi 
dunyoga xech kanday psixik xususiyatlarsiz, fakat ularni orttirishga karatilgan umumiy 
imkoniyatlar bilan keladi, xolos. Xozirgi paytda iste’dod nishonalarini miyaning va sezgi 
organlarining mikrostrukturasi bilan boglaydigan nazariya eng maxsuldor xisoblanadi. Miya 
xujayralarini chukur urganish iste’dodli kishining nerv turkumalarini kursatadigan morfologik 



Yüklə 1,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   72




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin