Fayzieva mavluda xudayarovna shaxsda psixologik himoya mexanizmini shakllantirishning ijtimoiy-etnik asoslari

1-rasm. Shaxsning konstruktiv psixologik himoyasini shakllantirish muammosini o‘rganish usullari tizimi
Kuzatish usuli eksperimental tadqiqotning barcha bosqichlarida qo‘llanildi. Kiritilgan va kiritilmagan kuzatishlar talabalarning haqiqiy xulq-atvorini va ularning subyektiv o‘zaro munozarasini, shuningdek, "Shaxsning konstruktiv psixologik himoyasi muammolari" maxsus kursini va boshqa psixologik fanlarni o‘rganish davomida olgan bilimlarini aniqlash, bu bilimlarni faoliyati va o‘zaro munosabatlarida qo‘llay olish imkoniyatini aniqladi.
Suhbat ilmiy tadqiqot metodi sifatida tajriba ishlarining barcha bosqichlarida qo‘llanildi. Talabalar shaxsining individual xususiyatlarini, faoliyat motivlarini va ularning hayotiy pozitsiyasini aniqlash maqsadida tashkil etildi. Maxsus kurs doirasida talabalar bilan guruh bo‘lib ishlash jarayonida suhbat metodidan takroran foydalanish talabalar shaxsi xususiyatlaridagi o‘zgarishlarni aniqlash va ularning dinamikasini belgilash imkonini berdi. Tadqiqotning shakllantiruvchi va umumlashtiruvchi bosqichlarida o‘rganilayotgan xususiyatlarning dinamikasi ekspert baholari usuli yordamida o‘rganildi. Nazorat guruhidagi talabalar, kuratorlar va talabalarning ekspert baholari yordamida o‘quv faoliyati va shaxslararo munosabatlarda namoyon bo‘ladigan subyektlarning shaxsiy parametrlaridagi o‘zgarishlar haqida ma’lumotlar olindi.
Keltirilgan darajalar va mezonlar asosida ekspert baholash usulini amalga oshirish uchun ushbu himoya darajalarining xususiyatlari shakllantirildi. Subyektlar o‘rganilgan belgilarning mos darajasini qayd etishlari kerak edi: stixiyali daraja - 3 ball, empirik daraja -4 ball, nazariy daraja - 5 ball. O‘quvchilarning konstruktiv psixologik himoyasining umumiy ko‘rsatkichi har bir mezonning ifodalangan yig‘indisi bilan aniqlandi. Darajani aniqlash intervallari: nazariy 25-30 ball, empirik 19-24 ball, stixiyali 18 ball. Shaxs psixologik himoya tizimining tarkibiy qismlari quyidagi usullar yordamida aniqlandi: hissiy – Plutchik – Kellerman – Konte so‘rovnomasi, xulq-atvor - D. Amirxon so‘rovnomasi, refleksiv-shaxsiy differensial usuli.
Nazariy komponent esa maxsus kursni o‘zlashtirish darajasiga va konstruktiv psixologik himoyani shakllantirishning eksperimental shartlarini amalga oshirishga ko‘ra baholandi.
Ekspert baholash varaqasi
Konstruktiv psixologik himoya darajalari
F.I. _______________________________ yoshi ____ jinsi__
kurs ___ profil _______________________ sana _________
Daraja
Xususiyat:
Stixiyali
Empirik
Nazariy
Emotsional komponent
Psixologik himoyaning umumiy intensivligi:
Psixologik himoya faoliyatining yuqori intensivligi (3 ball)
Psixologik himoya faoliyatining o‘rtacha intensivligi (4 ball)
Psixologik himoya faoliyatining past intensivligi
(5 ball)
Ishlatiladigan psixologik himoya mexanizmlari:
Qiyinchiliklarni bartaraf etish uchun psixologik himoyaning ibtidoiy mexanizmlari qo‘llaniladi: “inkor etish”, “siqib chiqarish”, “o‘rin almashtirish”, “regressiya” (3 ball)
Qiyinchiliklarni bartaraf etish uchun psixologik himoyaning ibtidoiy va yetuk mexanizmlari qo‘llaniladi: “proyeksiya”, “ratsionalizatsiya” (4 ball)
Qiyinchiliklarni bartaraf etish uchun psixologik himoyaning yetuk mexanizmlari qo‘llaniladi: “kompensatsiya”, “giper-kompensatsiya” (5 ball)
Komponenti.
Qo‘llaniladigan Koping-Xulq-atvor strategiyalari ishlatiladi:
“Qochish” strategiyasini afzal ko‘radi (3 ball)
“Muammolarni xal qilish” strategiyasini afzal ko‘radi (4 ball)
“Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashni kutish” strategiyasini afzal ko‘radi (5 ball)
O‘z-o‘zini baholash Refleksiv komponenti:
O‘z qobiliyat va imkoniyatlarini past baholaydi. (3 ball)
O‘z-o‘zini baholash beqaror: pastdan balandga (4 ball)
O‘z imkoniyatlarini baholash yetarli yoki yuqori baholanadi(5 ball)
Xulq-atvorni irodaviy tartibga solish qobiliyati:
Xulq-atvorni irodaviy tartibga solish darajasining pastligi, eksternal (3 ball)
Xulq-atvorni irodaviy tartibga solishning o‘rtacha darajasi, internal (4 ball)
Xulq-atvorni irodaviy tartibga solishning yuqori darajasi, internal (5 ball)
Faollik darajasi:
Qiyinchiliklarni hal qilishda past faollik ko‘rsatadi (3 ball)
Qiyinchiliklarni hal qilishda o‘z imkoniyatlaridan faol foydalanadi (4 ball)
Qiyinchiliklarni hal qilishda o‘z resurslaridan faol foydalanadi va boshqa ahamiyati bor odamlarni jalb qiladi (5 ball)