Fayziyev O'quv-uslubiy majmua pdf



Yüklə 1,84 Mb.
Pdf görüntüsü
tarix19.04.2023
ölçüsü1,84 Mb.
#100606
1-Ma\'ruza




1-Mavzu. Ma lumotlar kommunikatsiyasi fanining mazmuni, predmeti va 
metodi.
Reja: 
1. 
kommunikasiyasi fanining predmet va vazifalari 
2. Aloqa chiziqlari orqali 
fizik uzatish 
3. Kompyuter tarmoqlari va tizimlarida axborot almashish jarayonlarini tashkil 
qilish tamoillari va usullari 

kommunikatsion 
tarmoq(communication network), information tarmoq 
network), global hisob
network), protocol, domen, uzel, trafik, tarmoq 
topologiyasi, marshrutlash. 
1. 
Zamonaviy axborot texnologiyalari shiddat bilan rivojlanib borayotgan bugungi 
kunda 
ishini yengillashtiruvchi muhim omil sanaladi. Bu kabi vositalarga misol sifatida 
kompyuter tarmoqlari, telekommunikatsiya va radiotelevideniya uzatish tarmoqlari, 
mobil aloqa tarmoqlarini keltirish mumkin. 
ri bilan 
kommunikatsiyalari - 
mumkin. 
mpyuterlar majmuiga 



Kompyuterlarning tarmoqqa birlashishi qimmatbaho asbobuskunalar - katta 
hajmli disk, printerlar, asosiy xotiradan birgalikda foydalanish, umumiy dasturli 
olisdagi kompyuterlarning apparat resurslaridan foydalanish mumkin. Bunday 
tarmoqlar millionlab kishilarni qamrab olib, axborot tarqatish va qabul qilish 
electron pochta orqali axborot almashuvini amalga oshiradi. Tarmoqning 
asosiy vazifasi foydalanuvchining taqsimlangan umumtarmoq resurslariga oddiy, 
Shuningdek, foydalanuvchilar tarmo
axborotlar lokal va global kompyuter tarmoqlarida saqlanadi, qayta ishlanadi va 
uzatiladi. Lokal tarmoqlarda foydalanuvchilar ishl
umumiy bazasi tashkil etiladi. Global tarmoqlarda yagona ilmiy, iqtisodiy, ijtimoiy va 
rmoq 
kundalik ishni va turli sohadagi kishilarning dam olishini tashkil etish quroliga 
aylanadi. 
Kommunikatsion tarmoq - uzellar (punktlar) deb nomlanuvchi tarmoqlarda 
qalar, 
Informatsion tarmoq - 
kommunikatsion tarmoq. 
- tarkib
- butun 
tarmoqlarni, shuningdek, minglab-millionlab turli tipdagi EHMlarni, fizik aloqa 



liniyalari - optic tolali kabellar yoki kosmik radioaloqa liniyalarini birlashtiruvchi 
katta tarmoqdir. 
(LHT) katta b
-
dartining simsiz 

xizmatlaridan foydalanish imkoniyatiga ega. 
Ishchi guruh (workgroup) 
bitta nom ostida birlashgan kompyuterlar 
Domen (domain) 
administrator deb topilgan tarmoqning barcha 
kompyuterl
Uzel (host) - tarmoqqa ulangan, alohida manzil bilan aniqlangan (Masalan, IP-
manzil - bu tarmoqdagi yagona 32-razryadli, ikkilik son) qurilma (odatda 
kompyuter). 
Trafik (traffic) - 
-tez 
Tarmoq topologiyasi (net topology) - tarmoqdagi mashinalarning fizik 
konfiguratsiyasi. 
Marshrutlash - 
Paket, kadr, xabar, datagramma - bir joyda guruhlashtiriluvchi va bir vaqtda 
yuboriluvchi tarmoqda axborot uzatish birligi, aniqlangan baytlar soni. Shuningdek 
ularni boshqacha nom bilan 
- deb atash ham qabul qilingan. 
Tarmoq arxitekturasi - tashkilotga tarmoqning mantiqiy, funksional, fizik, 
texnik va dasturiy vosital
ifoda etadi. 
Protokol (protocol) - 
da funksional bloklar xarakatlarini belgilaydi. 
Boshqacha qilib aytganda, protokol - 
inlaydi. 
- alohida joylashgan barcha 



-quvvatlovchi dasturlar 
majmuasidir. Hozirgi kunda bu kabi dasturiy jamlanmalar tarmoq operatsion tizim 
tarkibida mavjud. 
2. 
Axborotlarni tarmoq uzellariga fizik uzatish yoki tarmoqni fizik qurish 
tarmoqni qurishning oddiy shakli. Bunda har bir tarmoq uzelining tarmoqqa 
hishi hisobga olinadi. 
kodlashtiriladi. 
- binar kodlash 
ishlatiladi. Kompyuter ichida 1 va 0 diskret elektr signaliga moslashtiriladi.Bunday 
bunda raqamni olish impulsning turlicha qutblariga qarab aniqlanishi mumkin. 
radiokanallar tarzidagi simsiz muhit hisoblanadi. Ishlatiladigan 
-xil 
gi kunda Ethernet standartidagi mobil kompyuter 
orqali uzatilishini har doim ham bilishmaydi.
- Data Circuit terminating Equipment ) foydala-nuvchilarning Kompyuter larini yoki 
ydigan oraliq uskunalardan 
raqamli kanallarga ulanish qurilmalari kabi qurilmalarni, DCEga misol qilib keltirish 
mumkin. Odatda DCE fizik sath darajasida ishlaydi, u kerakli shaklga va quvvatga 
-larni 
foydalanuvchining uskunalari esa
qurilma (DTE - Data Terminal Equipment) deb ataladi. DTEga misol qilib



Kompyuter 
-larini keltirish 
mumki
-lar ikkita asosiy vazifani bajaradi: 
- signalni sifatini yaxshilash; 
- tarmoqning ikk
tarkibiy aloqa kanalini yaratish. 
Kompyuterdan turli masalalarni hal qilishda foydalanish mumkin. Axborot 
almashish uchun magnit va kompakt disklardan foydalanish yoki boshqa 
kompyuterlar bilan umumiy ulanish kerak bo'ladi. Kompyuterlarning o'zaro axborot 
almashish imkoniyatlarini beruvchi qurilmalar majmuiga kompyuter tarmoqlari 
deyiladi.Tarmoqning asosiy imkoniyatlari tarmoqqa ulangan kompyuterlar va axborot 
ashyolariga bog'liq.Axborot ashyolari deganda arxiv, kutubxona, fondlar, ma'lumotlar 
ombori va boshqa axborot tizimlaridagi hujjatlar yig'indisi tushuniladi. 
Tarmoqdagi kompyuterlarda saqlanayotgan axborot ashyolariga ushbu 
tarmoqqa ulangan boshqa kompyuterlar yordamida kirish mumkin. Jamiyatning 
hozirgi bosqichda axborot texnologiyalarining rivojlanishini kompyuter tarmog'isiz 
tasavvur qilib bo'lmaydi.Kompyuter tarmog'i - bu aloqa kanallari orqali yagona 
tizimga bog'langan kompyuter va terminallar majmuidir. Tarmoq axborotni ishlab 
chiqaruvchi va undan foydalanuvchi ob'ektlar tarmoq ob'ektlari deyiladi. Tarmoq 
ob'ektlari alohida kompyuter, kompyuter kompleksi, ishlab chiqarish robotlari va 
boshqalar bo'lishi mumkin. Axborotni territorial joylashuviga qarab kompyuter 
tarmoqlarini 3 ta asosiy sinfga ajratish mumkin:
Global tarmoqlarda esa signallarni yuz va ming kilometrlab uzoq-uzoq maso-
-ni 
-pleksor, 
-
keladi. 
3. Kompyuter tarmoqlari va tizimlarida axborot almashish jarayonlarini 
tashkil qilish tamoillari va usullari 


ro va boshqa tarmoq 
-
aloqa kanallari va kommutatsiya uzellaridan tashkil topgan, 


10 
- tarmoq stansiyalari va uzellari, shuningdek, chetki 
elektr-
tarqatish elementlari jamlanmasidir. 

1. 
- TV, radio; 
2. Yarimikkilik uzatish - qabul qilish va uzatish ikki yoqlama, navbatma- 
navbat bajariladi; 
3. Ikkilik uzatish (ikkiyoqlama) - 
umot uzatadi ham qabul qiladi. 
1) Sinxron uzatish; 2)Asinxron uzatish. 
Asinxron uzatishda har bir belgi alohida 
uzatilayotganligini aniqlash uchun bitlar juft-toqligidan foydalaniladi. Agar belgidagi 
qabul qiladi. 
Asinxron uzatishning qulayligi: 
1) Oddiy ishlangan tizim; 2) Arzon interfeysli qurilma. 
Kamchiligi: 
1) 

2) Sinxron uzatish bilan solishtirilganda uzatish tezligi yuqori emas; 
3) 
- bit juft-
di. Yuborish 
va qabul qilish ishlarini sinxronlash uchun dastlabki blokka sinxronlash bitlari 
belgilar uzatiladi. 
Sinxron uzatish usulining afzalligi. 
1) 
ng yuqori effektivligi; 
2) 
3) 
Xatolikni aniqlashning samarali qurilgan mexanizmi; 
Kamchiligi: 
1) Interfeys qurilmasi ancha murakkab va qimmat. 


11 
Ma'muriyat tizimlar
tarmoqni boshqaradi. Kommunikatsion tizimlar abonent 
tizimlar orasidagi axborotlarni uzatish uchun marshrutlash va bog'lanishlarni 
kommutatsiya kilish vazifasini bajaradi.
Global, mintaqaviy va lokal tarmoqlarning birlashmasi ko'p tarmoqli iyerarxiyani 
tashkil etish imkonini beradi. Misol: INTERNET kompyuter tarmoqlari keng 
tarqalgan ommaviylashgan kompyuter tarmog'idir. Uning tarkibiga erkin ravishda 
birlashgan tarmoq kiradi. Uning nomini o'zi "tarmoqlar orasida" ma'nosini bildiradi. 
Shuning uchun u katta imkoniyatlarga ega. Internet alohida tarmoqlarni birlashtirgan. 
Internetning asosiy yacheykasini maxalliy kompyuter tarmoqlari tashkil etadi.
Nazorat savollari: 
1. Kompyuter tarmoqlari deganda nimani tushunasiz? 
2. Kompyuter tarmoqlari turlari haqida tushunchangiz? 
3. Protokol nima? 
4. Trafik nima? 
5. Asinxron uzatishning qulayligi? 
6. Asinxron uzatishning kamchiligi? 
7. Sinxron uzatishning qulayligi? 
8. Sinxron uzatishning qulayligi? 
9. Kompyuter tarmoqlarida kommutatsiyalashning qanday xillaridan foydalaniladi? 
10. Kompyuter tarmoqlarida kommutatsiyalashning qanday xillaridan foydalaniladi? 
11. Kanallarni kommutatsiyalashning mohiyati va xususi-yatlarini aytib bering? 
Test savollari 
1.Tarmoqlarda malumotlarni uzatish va ularni tayyorlashning kommutatsiyaga 
asoslangan nechta asosiy usuli mavjud? 
A) 2, B) 3, C) 4, D) 7; 
2. Oraliq uskunalarning ikkita asosiy vazifani bajaradi.Bu vazifalar qaysilar? 
A) Signal sifatini yaxshilash va ikkita abonent 
sida aloqa kanalini yaratadi. 
B) Signalni qayta 
altirish va aloqani tiklaydi. 
C) Kanallarni va paketlarni kommutatsiyalaydi. 
D) Aloqa sifatini yaxshilaydi va paaketlarni kommutatsiyalaydi; 
3. Global tarmoqlarda qanday oraliq uskunalar foydalaniladi? 
A) kommutator,dimultipleksor,simulyator. 
B) multipleksor,dimultipleksor,kommutator. 
C) kommutator,marshrutizator,router. 
D) simulyator,router,multipleksor; 
4. Simsiz tarmoqlarning nechta turi mavjud? 


12 
A) 2, B) 4, C) 5, D) 3; 
5.Simsiz lokal tarmoqlar uzatishning qanday tezligigacha barcha ofis yoki maishiy 
ilovalar talablarini qondirish imkoniga ega? 
A) 500 Mbit/s. 
B) 64 Mbit/s. 
C) 200 Mbit/s. 
D) 54 Mbit/s; 
6. Lokal simsiz tarmoqlar binolar doirasida qanday texnologiyada ishlaydi? 
A) IEEE 802.15 Wi-Fi. 
B) IEEE 802.11 Token Bus Lang. 
C) IEEE 802.10 Token Bus Ring. 
D) IEEE 802.11 Apple Talk; 
7. PAN Personal Area Network qanday tarmoq? 
A) Shaxsiy tarmoq. 
B) Mintaqaviy tarmoq. 
C) Lokal tarmoq. 
D) Regional tarmoq; 
8. LAN Local Area Network qanday tarmoq? 
A) Lokal tarmoq. 
B) Mintaqaviy tarmoq. 
C) Shaxsiy tarmoq. 
D) Regional tarmoq; 
9. Qaysi qurilma tarmoqning alohida qismlarini 
A) Shlyuz; 
B) Marshrutizator; 
C) Hub; 
D)Switch; 
10. Gipermatnni uzatish protokolini 
A) HTML; 
B) HTTP; 
C) FTP; 
D) SMTP 


13 
2-
. Aloqa tizimlarining vositalari\ 
Reja: 
1. Aloqa tizimlarining vositalari va ma'lumotlarni uzatish 
kanallari: analog va raqamli kanallar. 
2. Fizik kanallarning xarakteristikalari. 
3. Ma'lumotlarni uzatish va kommutatsiyalash 
usullari, hamda vositalari. 
4. 
Kanallarni va paketlarni kommutatsiyalash. 
aloqa chiziqlari (communication lines), kanallarni 
kommutatsiyalash (channel switching), paketlarni kommutatsiyalash (packet 
switching,), 
xabarlarni 
kommutatsiyalash(message 
switching), 
tarmoq 
kabeli(network cable), koaksial kabel(coaxial cable)
(twisted pair 
cable), optik tolali kabel (optical fiber cable), analog kanal (analog channel), 
raqamli kanal (digital channel), konsentrator (concentrator), kommutator (switch), 
marshrutizator (router), marshrutlash, uzel (routing, node), topologiya (topology), 
fizik strukturalash (physical structuring), mantiqiy strukturalash (logical structuring). 
1. Aloqa tizimlarining vositalari va ma'lumotlarni uzatish kanallari: 
analog va raqamli kanallar 
axborotlar uzatgichi, aloqa kanali va axborotlar qabul qiluvchi birligi hisoblanadi. 
Axborotlarni qabul qiluvchi va uzatuvchi sifatida kompyuterlarni bevosita aloqa 
modemlar (telefon liniyalari uchun) va tarmoq adapterlari hisoblanadi. 
uzatish muhiti signallar uzatiladigan 
chastota diapazoni va kanalning uzunligi bilan farq
-xil 
bal va 
orqali uzatilishini har doim ham bilishmaydi. 

Yüklə 1,84 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin