Felning zamon shaxs -son kategoriyalari

B I R L I K
K O’ P L I K 
www.arxiv.uz 

---

• Masalan: 
Arava bo’lsa alimsoqdan qolgan, yana 
sinibdi (O.). 
• O’tgan zamon davom fe’li nutq so’zlanib turgan 
paytdan ilgari ma’lum bir muddat davomli yoki 
takrorlanib turgan ish-harakatni ifodalaydi. Bunda 
davomlilik tushunchasi "doimiy" yoki nisbiy 
bo’lishi mumkin; unda ma’lum bir muddat davom 
etgan konkret jarayon tushunchasi ham aks eta 
oladi. 
www.arxiv.uz 

---

• O’tgan zamonning bu turi birinchidan, 
-r(-ar)
to’liqsiz 
fe’lini biriktirib tuslash orqali; ikkinchidan,
-yotgan
affiksli hozirgi zamon sifatdoshiga edi to’liqsiz 
fe’lini biriktirib tuslash orqali; uchinchidan, 
-moqda
affiksli fe’l formasiga edi to’liqsiz fe’lini biriktirib tuslash 
orqali shallanadi. 
• O’tgan zamon maqsad fe’li, birinchidan, -moqchi 
affiksli fe’l formasidan so’ng edi to’liqsiz fe’lini biriktirib 
tuslash orqali shakllanadi. 
www.arxiv.uz 

---

• Bunday fe’l formalari. Asosan, nutq so’zlanib 
turgan paytdan ilgari bajarilishi maqsad qilingan 
ish-harakat tushunchasini ifodalaydi, ammo gap 
mazmunidan uning voqe bo’lgan-bo’lmaganligi 
aniq ifodalanmaydi. 
• Ish-harakatning nutq so’zlanib turgan paytda 
bajarilayotgan (yoki bajarilmayotgan)ini
ifodalaydigan fe’llar hozirgi zamon fe’li sanaladi. 
www.arxiv.uz 

---

• Ular, birinchidan, 
-a(-y)
affiksli ravishdoshlarni 
tuslash orqali; ikkinchidan, tarkibida 
–yap
, -
moqda, 
-yotib, -yotir
affikslari qo’llangan fe’l 
formalarini tuslash orqali shakllanadi. Murakkab 
fe’l tarkibida qo’llangan yot, o’tir, tur, yur 
ko’makchi fe’llarini tuslash orqali ham hozirgi 
zamon fe’li hosil bo’ladi.
www.arxiv.uz 

---

• I. sh.
 Kel-a-yotir-man, o’qi-(y)-yotir-man 
• II.
 
sh 
Kela-yotir-san, o’qi-(y)-yotir-san
• III sh.
 Kel-a-yotir, o’qi-(y)-yotir 
• I. sh.
 Kel-a-yotir-miz, o’qi-(y)-yotir-miz 
• II. sh.
 Kela-yotir-siz, o’qi-(y)-yotir-siz 
• III sh.
 Kel-a-yotir(lar), o’qi-(y)-yotir(lar)