Femur boyun siniqlarinda kanalli şurupun yiVLİ QİSMİNƏ AÇilan dəLİKLƏRDƏn təZYİq altinda sement veriLƏRƏk tutma güCÜNÜn artirilmasi
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Nömrə
SMS(q/sm²) 1 0,465 2 0,742 3 0,690 4 0,328 5 0,446 6 0,357 7 0,307 8 0,289 9 0,338 10 0,532 11 0,347 12 0,544 13 0,681 14 0,651 15 0,640 16 0,719
Cədvəl 3. Oxşar SMS-larına görə bud sümüyü başlarının qarşılaşdırılması.
Müqayisə edilənlər və SMS-ları 1 - 0,465q/cm² 5 - 0,446q/cm² 3 - 0,690q/cm² 13 - 0,681q/cm² 6 - 0,357q/cm² 9 - 0,338q/cm² 7 - 0,307q/cm² 8 - 0,289q/cm² 10 - 0,532q/cm² 12- 0,544q/cm² 11 - 0,347q/cm² 4 - 0,328q/cm² 15 - 0,640q/cm² 14- 0,651q/cm² 16 - 0,719q/cm² 2 - 0,742q/cm² 47
İnstron cihazıyla 0.5 mm/san. aksial çəkmə tətbiq edilərək maksimum tutma qüvvəti (N) ölçüldü(Qrafik 1). Statistiki analizlərdə Unpaired t-testi istifadə edildi. p<0.05 olmağı əhəmiyyətli qəbul edildi. Qüvvət tətbiqi nəticəsində alınan rəqəmlər iki alt qrup arasında əhəmiyyətli fərq olduğunu göstərdi(p<0.011) (Cədvəl 4),(Qrafik 2).
Qırmızı: kontrol qrupu, Mavi: təcrübə qrupu.
48
Kontrol qupu Təcrübə qrupu 1 - 630,29 N 5 - 1310,68 N 3 - 653 N 13 - 1075 N 6 - 299,93 N 9 - 1037,39 N 7 - 208,65 N 8 - 1237,54 N 10 - 1190 N 12 – 1440,11 N 11 - 400 N 4 - 990 N 15 - 908 N 14 – 1356,51 N 16 - 1197 N 2 - 2760 N
Cut out qrupu Cut out(kompressiya) qrupunda 16 ədəd bud sümüyü başının Q-KT vasitəsilə SMS- ları ölçüldü(Cədvəl 5). Ardından SMS-ları ən yaxın olan bud sümüyü başları 2 alt qrupa bölünərək müqayisə edildi(Cədvəl 6). Unpaired t-testi ilə qiymətləndirilərək müqayisə edilən bud sümüyü başları arasında SMS-ları cəhətdən əhəmiyyətli fərq qeyd olunmadı(p=0.975).
SMS(q/sm²) 1 0,679 2 0,293 3 0,683 4 0,453 5 0,677 6 0,669 7 0,285 8 0,688 9 0,458 10 0,683 11 0,676 12 0,684 13 0,328 14 0,282 15 0,277 16 0,317
49
Cədvəl 6. Oxşar SMS’larına görə bud sümüyü başlarının müqayisə edilməsi.
İnstron cihazı ilə bud sümüyü başına şaquli xəttə 5 N-la başlayıb 2 mm/dəq. kompressiya ilə (ən az 5 mm) aksial yüklənmə tətbiq edildi. Çatışmazlıq nöqtəsi özünü yüklənmə-yerdəyişdirmə tablosunda xəttin ani düşüşüylə(fiksasiya yerindəki sınığa və ya implant sınığına bağlı) göstərdi(Qrafik 3). Statistiki analizlərdə Unpaired t-testi istifadə edildi. p<0.05 olması əhəmiyyətli qəbul edildi. Qüvvət tətbiqi nəticəsində alınan rəqəmlər iki alt qrup arasında əhəmiyyətli fərq olduğunu göstərdi(p<0.05),(Cədvəl 7),(Qrafik 4).
Müqayisə edilən başlar ve SMS-ları 1 - 0,679q/sm² 6 - 0,669q/sm² 2 - 0,293q/sm² 7 - 0,285q/sm² 3 - 0,683q/sm² 10 - 0,683q/sm² 4 - 0,453q/sm² 9 - 0,458q/sm² 5 - 0,677q/sm² 11 - 0,676q/sm² 8 - 0,688q/sm² 12 - 0,684q/sm² 13 - 0,328q/sm² 16 - 0,317q/sm² 14 - 0,282q/sm² 15 - 0,277q/sm² 50
Grafik 4. Qarşılıqlı qruplar arasında qüvvət ölçü fərqləri; Qırmızı: kontrol qrupu, Mavi: təcrübə qrupu.
Cədvəl 7. Qarşılıqlı qruplar arasında qüvvət ölçü fərqləri.
Maksimum Ekstraksiya Torq Qrupu Maksimum ekstraksiya torq(burma) qrupunda 16 ədəd bud sümüyü başının Q-KT vasitəsilə SMS-ları ölçüldü(Cədvəl 8). Ardından SMS-ları ən yaxın olan bud sümüyü başları 2 alt qrupa bölünərək müqayisə edildi(Cədvəl 9). Unpaired t-testi ilə qiymatləndirilərək müqayisə edilən bud sümüyü başları arasında SMS-ları cəhətdən əhəmiyyətli fərq qeyd olunmadı(p=0.979). Kontrol qrupu Təcrübə qrupu 1 - 536 N 6 - 799 N 2 - 108 N 7 - 350 N 10 - 494 N 3 - 720 N 4 - 406 N 9 - 701 N 11 - 532 N 5 - 780 N 12 - 530 N 8 - 720 N 13 - 278 N 16 - 495 N 14 - 183 N 15 - 413 N 51
Cədvəl 8. Bud sümüyü başlarının Q-KT vasitəsilə SMS ölçü nəticələri.
Cədvəl 9. Oxşar SMS-larına görə bud sümüyü başlarının müqayisəsi. Müqayisə edilən başlar və SMS-ları 2 - 0,717q/sm² 11 - 0,735q/sm² 4 - 0,278q/sm² 13 - 0,277q/sm² 6 - 0,518q/sm² 1 - 0,527q/sm² 8 - 0,517q/sm² 16 - 0,517q/sm² 10 - 0,717q/sm² 7 - 0,719q/sm² 12 - 0,279q/sm² 3 - 0,281q/sm² 14 - 0,735q/sm² 5 - 0,737q/sm² 15 - 0,275q/sm² 9 - 0,276q/sm²
Torqmetrə ilə 4º/san. tərs istiqamətdə torq-burma (Nm) qüvvəti tətbiq edildi. Ekstraksiya vaxtı ən yüksək torq ölçüsü təyin edildi. Digər qüvvət hesablamalarında oldiğu kimi statistiki analizlərdə Unpaired t-testi istifadə edildi. p<0.05 olması əhəmiyyətli qəbul edildi. Qüvvət tətbiqi nəticəsində alınan rəqəmlər iki alt qrup arasında çox əhımiyyətli fərq olduğunu göstərdi(p<0.0001),(Cədvəl 10),(Qrafik 5).
52
Cədvəl 10. Qarşılıqlı qruplar arasında qüvvət ölçü fərqləri.
Grafik 5. Qarşılıqlı qruplar arasında qüvvət ölçü fərqləri; Qırmızı: kontrol qrupu, Mavi: təcrübə qrupu.
Kontrol qrupu Təcrübə qrupu 2 – 0,475 Nm 11 – 0,95 Nm 4 – 0,19 Nm 13 – 1,52 Nm 6 – 0,19 Nm 1 - 1,71 Nm 8 – 0,475 Nm 16 – 1,235 Nm 10 – 0,19 Nm 7 - 0,76 Nm 12 – 0,76 Nm 3 - 1,235 Nm 14 – 0,19 Nm 5 - 0,79 Nm 15 – 0,475 Nm 9 - 1,995 Nm 53
MÜZAKİRƏ
Bud sümüyü boyun sınıqları daha çox yaşlı insanlarda görülən bir patologiyadır və səhiyyə sistemində yüksək xərclərə səbəb olur. İmplant dizaynında, cərrahi metodlarda və xəstə qulluğundakı inkişafa baxmayaraq müalicə nəticələri kifayət qədər üz güldürücü deyil. İnsanların ömrü uzandıqca bud sümüyü boynu sınıqlarının da görülmə tezliyi artmaqdadır.(9). İmpaksiyalı və yerini dəyişməmiş bud sümüyü boyun sınıqlarında cərrahi müalicəni çoxlu kanselloz vintlər və dinamik qalça teli təşkil edir. İlk 24 saat içində yuxarıdaki cərrahi metodların tətbiq edildiyi əməliyyat nəticələrinin müxtəlif məqalələrdə qənaətbəxş olduğu göstərilmişdir.(9). İmpaksiyalı Garden tip 1 sınıqlarında sınıq xəttində impaksiya olduğu üçün müəyyən ölçüdə stabillik olur. Buna baxmayaraq əməliyyat edilməyən impaksiyaı bud sümüyü boynu sınıqlarının 15%-indən çoxunda yerdəyişmə qeyd olunmuşdur. Yerini dəyişməmiş Garden tip 2 bud sümüyü boynu sınıqlarında impaksiya və stabillik olmadığı üçün internal fiksasiya edilməyənlərin əksəriyyəti yerini dəyişdirir.(45). Dinamik qalça vintinin çoxlu kanselloz vintləmə metoduna görə biomexaniki cəhətdən daha güclü olduğu, gələcəkdəki ikincili stres yüksəldən təsirlərə qarşı subtroxanterik bud sümüyü sınığı riskini azaltdığı və reduksiya vaxtı sınıq xəttində kompressiya əmələ gətirdiyi üçün daha üstün olduğu bildirilmişdir. Dinamik qalça vintinin qoyulması üçün digər tərəfdən daha geniş cərrahi əməliyyat lazım olur və qanama miqdarını artırır. Vintin yerləşdirilməsi vaxtı bud başının rotasiyaya uğradığı və daha çox bud sümüyü başı osteonekrozuna səbəb olduğu bildirilmişdir.(8). Madsen et al. və Christie et al. tərəfindən çap etdirilən məqalədə tək böyük kompressiya vintinin digər kiçik vintlərə görə bitişməni azaltdığı göstərilmişdir.(32). Yerini dəyişmiş bud sümüyü boynu sınıqlarında çoxlu kanselloz və dinamik vintlərlə fiksasiya, bipolyar və ya unipolyar hemiartroplastika və total bud-çanaq oynağı artroplastikası müalicəni təşkil edir. 60 yaşın altında olan xəstələrdə qəbul edilən müalicə üsulu qapalı və ya açıq reduksiya və internal fiksasiyadır. 60 yaşın üstündə bud
54
sümüyü boyun sınığı keçirmiş aktiv xəstələr də açıq və ya qapalı reduksiya və internal fiksasiya üçün uyğun xəsətlərdir.(9). Bud sümüyü boynu sınıqlarının internal fiksasiya ilə müalicəsi sonrası osteonekroz və bitişməmək kimi ağırlaşmalarına məqalələrdə geniş yer verilmişdir. Bu məqalələrdə osteonekroz və bitişməmək kimi ağırlaşmaların sınığın yerdəyişmə dərəcəsi,bud sümüyü başı qan dövranının pozulması, reduksiyamım uyğunluğu və fiksasiyanın sərtliyi ilə əlaqədar olduğu göstərilmişdir. Bu ağırlaşmaların 10%-15%-nin cərrahın kontrolunda olmadığı bildirilmişdir. Erkən anatomuk reduksiya, sınığın kompressiyası və rigid internal fiksasiyanın sınıq bitişməsinə əsaslı təsir göstərməsinə baxmayaraq, osteonekrozda bu həmişə qeyd olunmur.(45). Lu-Yao və əməkdaşlarının 106 məqalədən ibarət metaanaliz yazısında bud sümüyü boynu sınıqlarının 23%-37%-ində bitişməmə olduğu bildirilmişdir.(31). Damani və əməkdaşları 18 məqalədən ibarət və 15-50 yaş arası 564 xəstəli metaanaliz yazısında 8.9% xəstədə bitişməmə olduğunu göstərmişdir. Açıq reduksiyalarda 11.2% və qapalı reduksiyalarda 4.7% bitişməmə olduğunu vurğulanmışdır. Yerini dəyişməmiş sınıqlarda 0.9% və yerini dəyişmiş sınıqlarda 6% bitişməmə qeyd etmişlər.(11). Bitişmə problemində olduğu kimi osteonekroz da ilkin travmanın böyüklüyü və sınığın yerdəyişmə dərəcəsinə bağlıdır. Lu-Yao və əməkdaşlarının dərc etdiyi metaanaliz yazıda yerini dəyişmiş sınıqlarda kumulyativ osteonekroz nisbəti 11%-19% arasında olmuşdur. Xüsusilə gənc xəstələrdə erkən, uyğun reduksiya və rijid internal fiksasiyanın lazım olduğunu vurğulamışlar. Onlar yerini dəyişmiş sınıqlarda anatomik reduksiya sonrasında bükülmüş və gərgin retinakulyar arteriyaların bir qisminin açıldığını və rigid internal fiksasiyayla da vaskulyar davamlılığın qaytarıldığını bildirmişlər.(31). Damany və əməkdaşlarının dərc etdirdiyi metaanaliz məqalədə 12 saatdan əvvəl və sonra müalicə edilən və ya qapalı və açıq reduksiya tətbiq edilən yerini dəyişmiş bud sümüyü boynu sınıqlarında osteonekroz nisbətləri arasında əhəmiyyətli fərq
55
tapılmamışdır. Yerini dəyişmiş sınıqlarda 22.5% və yerini dəyişməmiş sınıqlarda 5.9% osteonekroz göstərilmişdir.(11). Yerini dəyişmiş bud sümüyü boynu sınığı keçirmiş yaşlı xəstələrdə internal fiksasiya sonrası ağırlaşmaların tez-tez rastlanması cərrahların əksəriyyətini artroplastika alternativinə yönəltmişdir. Artroplastikanın internal fiksasiyaya görə üstün və çatışmayan cəhətləri vardır. Artroplastika sonrasında xəstə erkən postoperativ dönəmdə qısa müddətdə ayağına yük verərək mobilizə edilə bilir. Protez cərrahiyyəsi konsepti ilk dəfa təklif edilərkən bu ən üstün cəhət olaraq qeyd olunmuşdu. Son vaxtlarda internal fiksasiya ilə müalicə edilən xəstələr daha aqressiv mobilizasiya edildiyi və ən azından qismi yük verdirildiyi üçün bu konsept daha az əhəmiyyət daşımağa başlamışdır. Artroplastika cərrahiyəsi bud sümüyü boynu sınıqlarında görülən bitişməmə və osteonekroz kimi ağırlaşmaları elimine etməkdədir. Hal hazırda hələ də bud sümüyü başının qan dövranını tam etibarlı şəkilə müəyyən edən metod yoxdur. Gələcəkdə avaskulyar bud sümüyü başlarını preoperativ müəyyən edərək artroplastika və ya internal fiksasiya cərrahiyyəsi qərarı verilə biləcəyi düşünülür. Protez cərrahiyyəsi internal fiksasiyaya görə təkrari əməliyyat miqdarını azaldır. Bu ancaq çox yaşlı xəstələr üçün qeyd olunur, çünkü vaxt keçdikcə protez cərrahiyyəsinin kumulyativ reoperasiya nisbəti yüksəlir. Artroplastika sonrasında mexaniki və ya infeksiya kimi ağırlaşmalar olduqda təkrari əməliyyat çox mürrəkəb hal alır. Bud sümüyü boyun sınıqlarında internal fiksasiya tətbiq edilən xəstələrin üçdə ikisindən çoxunun həyatlarının sonuna qədər normal funksiyalı bud-çanaq oynağı ilə yaşadıqlarını unutmamaq lazımdır. Artroplastika cərrahiyyəsi internal fiksasiyaya nisbətən böyük əməliyyatdır. Daha geniş cərrahiyyə və qan itikisi çox olan proseduradır. Bir çox məqalələrdə də ölüm nisbətini artırdığı göstərilmişdir.(45). Hudson və əməkdaşlarının dərc etdirdiyi məqalədə yerini dəyişmiş bud sümüyü boyun sınığı keçirmiş 367 xəstənin 8 illik cərrahi müalicə nəticələri bildirilmişdir. Bu məqalədə 80 yaşın üstündə yerini dəyişmiş bud sümüyü boynu sınığı olan xəstələrdə internal fiksasiya ilə müalicə edilənlərin hemiartroplastikaya göre daha çox təkrari əməliyyat keçirdiyi göstərilmişdir. Yerini dəyişməmiş bud sümüyü boynu sınıqlarında 56
bu iki qrup arasında əhəmiyyətli fərq tapılmamışdır. 65-80 yaş aralığında olan xəstələrdə isə yerini dəyişmənin ölçüsündən asılı olmayaraq internal fiksasiya və hemiartroplastikada təkrari əməliyyatlar arasında əhəmiyyətli fərq bildirilməmişdir.(23). Bhandari və əməkdaşları tərəfindən dərc edilən bir metaanaliz məqalədə 1162 bud sümüyü boynu sınığı keçirmiş xəstələrdə internal fiksasiya və artroplastika nəticələri müqayisə edilmişdir. Artroplastikanın internal fiksasiyaya görə təkrari əməliyyatı azaltdığı, bundan başqa isə daha çox qan itirilməsinə, əməliyyatın uzun sürməsinə, yüksək infeksiya və ölüm nisbətinə səbəb olduğu bildirilmişdir.(7). Bud sümüyü boynu sınıqlarının internal fiksasiya ilə müalicəsində mexaniki stabilliyi artırmaq üçün vint və ya tellər üç nöqtə prinsipinə uyğun yerləşdirilməlidir. Bu üç nöqtəyə lateral korteks, bud sümüyü kalkarı və bud sümüyü başı daxildir. Bu üç nöqtə içində ən zəif yer kanselloz bud sümüyü başıdır. Bud sümüyü boyun sınığı keçirmiş xəstələrin çoxunda osteoparoz mövcuddur. Bu səbəblə bud sümüyü başındakı kanselloz sümük daha çox osteoparoza məruz qalacaqdır. İmplant miqrasiyasını və ikincili sınıq yerdəyişməsini azaltmaq üçün bud sümüyü başına daha güclü tutuna bilən vint və digər implantlar inkişaf etdirilməsi üçün böyük səylər göstərilmişdir.(14). Sınığın stabilliyi və bitişməsi arasında korrelyasiya olduğu müxtəlif məqalələrdə qeyd olunmuşdur.(43). Vintin bud sümüyü başına tutunmasını gücləndirmək üçün yiv ölçüləri və dizaynında dəyişikliklər edilmişdir. Bud sümüyü boynu sınıqlarının fiksasiyasında əsas problemlərdən biri sümük keyfiyyəti olduğu üçün, metal implantın xüsusiyyətlərinin inkişaf etdirilməsindən başqa implant ətrafındakı sümük keyfiyyətini də artırmaq lazımdır. Metal implantın ətraf toxumalara tutunmasını gücləndirmək üçün PMMA və kalsium fosfat kimi sementlər istifadə edilmişdir.(14). Frederik və əməkdaşları tərəfindən dərc edilən boimexaniki təcrübədə AO, Olmed, Hansson, ucunda yiv ilə qarmağı olan hibrid vintlər və LIH qarmaqlı telin sintetik sümük olan poliuretanda PMMA və kalsium fosfatla gücləndirilərək pull out və ekstraksiya torq qüvvətləri müqayisə edilmişdir. Təcrübədə üç fərqli sıxlıqda sintetik sümük istifadə edilmişdir. PMMA ilə gücləndirildikdə standart metodlara görə hər üç 57
sıxlıqda pull out və ekstraksiya torq qüvvəti ölçülmələrində əhəmiyyətli dərəcədə yüksək fərq müəyyən edilmişdir. Kalsium fosfatla edilən gücləndirmələrdə bu fərq daha çox aşağı sıxlıqlı sintetik sümüklərə tətbiq edildikdə görülmüşdür. Kalsium fosfatla edilən gücləndimələr vaxtı LIH qarmaqlı tel və hibrid vintlərdə hər üç sıxlıqda qüvvət ölçülmələrində artma müşahidə edilmişdir. AO, Olmed və Hansson vintlərində isə orta və yüksək sıxlıqdakı sümüklərdə qüvvət ölçülmələrində azalma qeyd olunmuşdur.(14). Mattson və əməkdaşları tərəfindən edilən randomizə klinik təcrübədə yerini dəyişmiş bud sümüyü boynu sınığlı 118 xəstəyə 2 ədəd Olmed vintiylə internal fiksasiya tətbiq edilmişdir. Bu xəstələrin 58-ində kalsium fosfatla gücləndirmə və 60 xəstədə isə standart metodla fiksasiya edilmişdir. Gücləndirmə edilən qrupda 20 xəstədə və kontrol qrupunda 14 xəstədə reduksiyanın itirilməsi, bitişməmə və ya osteonekroz səbəbi ilə artroplastika əməliyyatı icra edilmişdir. Qruplar arasında ağrı və əzələ gücünün azalması ilə əlaqədar əhəmiyyətli fərq tapılmamışdır. Əməliyyat sonrası birinci həftədə gücləndirilmiş qrupda gün içindəki fəaliyyətlər daha yaxşı olduğuna baxmayaraq növbəti həftələrdə hər hansı bir fərq qeyd olunmamışdır. Gücləndirilmiş qrup daha çox təkrari əməliyyata səbəb olduğu üçün bu metod tövsiyə edilməmişdir.(35). Stankewich və əməkdaşları tərəfindən edilən biomexaniki təcrübədə 16 cüt meyid bud sümüyü boynu sınığı modelində 7 mm kanallı vintlərlə fiksasiya edilmişdir. Kontrol və təcrübə qruplarında eyni miqdarda bud sümüyü başı istifadə edilmişdir. Təcrübə qrupundakı vintlər kontrol qrupundan fərqli olaraq kasium fosfatla gücləndirilmişdir. Ardından bud sümüyü başına tam yerdəyişmə və fiksasiya çatışmazlığı əmələ gələnə qədər şaqüli vəziyyətdə 10mm/dəq sürətlə yüklənmə tətbiq edilmişdir. Təcrübə qrupuna kontrol qrupuna nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə daha çox qüvvət tətbiq etmək lazım gəlmişdir.(49). Von der Linden və əməkdaşları tərəfindən edilən biomexaniki təcrübədə osteoparozlu proksimal bud sümüyü sınıqlarında dinamik qalça vinti tətbiq olunması nəticəsində görülə bilən cut out-un qabağının alınmasına səy göstərilmişdir. Cut out görülmə sıxlığı müxtəlif məqalələrdə 1.1%-6.3% arasında göstərilmişdir. Təcrübədə 8 58
cüt meyiddən alınmış 50 mm-lik osteoparozlu bud sümüyü proksimalı istifadə edilmişdir. Dinamik qalça vinti kontrol qrupunda standart metodlarla bud sümüyü proksimalına qoyulmuşdur. Təcrübə qrupundakı vintlər zəif axıcı PMMA ilə gücləndirilmişdir. Bud sümüyü başlarına şaquli vəziyyətdə 2000 N qüvvət tətbiq edilərkən kontrol qrupuna daxil olanların hamısında, təcrübə qrupundakıların isə ancaq 50%-ində 5 mm-dən çox yerdəyişmə müəyyən edilmişdir.(52). Augat və əməkdaşları tərəfindən dərc edilən təcrübədə bud sümüyü burma sınıqlarında tətbiq edilən dinamik qalça vintinin ağırlaşması olan cut out nisbəti azaldılmağa çalışılıb. Bu təcrübədə 9 cüt meyid bud sümüyü istifadə edilib və dinamik qalça vinti modifikasiya edilib. Modifikasiya edilmiş qalça vintinin yivli qismi nazikləşdirilib və yivli hissəsində 3 ədəd 2 mm diametrində kanala açılan dəlik yaradılmışdır. Sementin geri qaçmasının qabağını almaq üçün isə yivli qisimdən proksimaldakı hissə genişləndirilib. Kontrol qrupunda standart dinamik qalça vinti, təcrübə qrupunda isə müəlliflər tərəfindən dizayn edilən vint istifadə edilmişdir. Təcrübə qrupunda dizayn edilən vintin kanalından bud sümüyü başına 5 qr zəif axıcı PMMA göndərilmişdir. Bud sümüyü başına şaquli vəziyyətdə yük tətbiq edilərkən gücləndirilən qrupda 39% daha az yerdəyişmə olduğu qeyd olunmuşdur.(5). Təcrübəmizdə 48 ədəd bud sümüyü başı istifadə edilmişdir. Bütün bud sümüyü başları bud sümüyü boyun sınığı keçirən xəstələrdən alınmışdır. Alınan bud sümüyü başlarının oynaq səthindən etibarən ən az 3 cm olmasına diqqət yetirildi. Yerini dəyişmiş subkapital sınıqların bitişmə ehtimalı çox az olduğu üçün bu proseduranın gələcəkdə daha çox transservikal sınıqlara tətbiq edilə biləcəyi düşünüldü. Bud sümüyü başlarının Q-KT vasitəsilə mineral sıxlıqları ölçüldü və oxşar iki qrupa bölündü. Bəzi məqalələrdə meyiddən alınan bud sümüklərinin sağ və sol tərəfləri müqayisə edilmişdir.(5,49,52). Bud sümüyü başlarının eyni xəstədən alınması daha uyğun olardı, amma ölkəmizdə bu miqdarda meyiddən alınmış bud sümüyü tapmaq mümkün deyildir. Təcrübədə istifadə edilən bud sümüyü başları arasında Q-KT vasitəsilə ölçülən SMS dərəcələri arasında əhəmiyyətli fərq olmadığı üçün müqayisə
59
edilməsinə bir əngəl görülmədi. Bəzi məqalələrdə hətta sintetik sümüklər istifadə edilmişdir.(14). Kontrol qrupu olaraq 7 mm kanallı vintlər və təcrübə qrupu olaraq isə dizayn etdiyimiz 7 mm yivləri üstünsə dəlikləri olan kanallı vintlər istifadə edildi. Kontrol qrupunun olması təcrübənin əhəmiyyətini artırdı. Dizayn etdiyimiz vint bir çox cəhəti ilə 7 mm AO kanallı vintə oxşamasına baxmayaraq sümüyə tutunmasını gücləndirən və sementin daha asan yayılmasına şərait yaradan dəyişikliklər edildi. Vintin yivli qismi ətrafında sementin daha asan yayılması üçün proksimaldan 7 mm başlayan yiv qismi distala tərəf tədricən 5.5 mm-yə qədər nazikləşdirilib. Vintin yiv proksimalının geniş olmasının sementin geri qaçmasının və sınıq xəttinə yayılmasının qarşısını alacağı düşünüldü. Yivli nahiyədə olan 6 ədəd 2 mm diametrində olan dəliklər vint kanalı içindən təzyiq altında verilən sementin çıxış nöqtələri üçün edilmişdir. Oxşar xüsusiyyətləri olan dinamik qalça vinti Augat et al. tərəfindən dizayn edilmişdir.(4). Hər qrup öz içində üç bərabər qrupa bölündü və hər alt qrupda səkkiz bud sümüyü başı istifadə edildi. Mineral sıxlıqları eyni və ya oxşar başların pull out, maksimum ekstraksiya torqu və cut out nəticələri müqayisə edildi.(5,14,49,52). Vintin sümükdən boşalmasını incələyən bu üç müxtəlif mexanizma eyni anda daha əvvəl heç bir təcrübədə araşdırılmamışdır. Hər alt qrupda səkkiz bud sümüyü başının olması təcrübə üçün kifayət etdi.(14,52). Müxtəlif məqalələrdə gücləndərmə üçün PMMA və kalsium fosfat sement materyalları istifadə edilmişdir. PMMA və kalsium fosfatın hər birinin özünə xas üstün cəhətləri var. Kalsium fosfat inyeksiya edilə bilən, bioloji uyğun, eqzotermik olmayan, in situ sərtləşən xüsusiyyətlər daşımaqdadır. Digər tətəfdən kalsium fosfat sümükdən güclü olsa da PMMA-ya görə daha zəif bir materyaldır. Kalsium fosfatın komperssiv gücü 55 Mpa olduğu halda PMMA-ın isə ən az 90 Mpa olduğu bilidirilmişdir.(34,38). Digər tərəfdən PMMA sərtləşərkən eqzotermik reaksiya törədir. Ətrafa verilən istiliyin toxumalara zərər verərək sınıq bitişməsinin qabağını alacağı və osteonekroz riskini artıra biləcəyi qeyd olunmuşdur. Təcrübədə bud sümüyü başına vint kanalı içindən 1 cc PMMA göndərildi. 20 dəqiqə ərzində PMMA sərtləşərkən bud sümüyü səthindəki istilik 60
ölçüldü. Bud sümüyü başı səthindəki hərarət 21.7ºC-dən 23ºC-yə qədər qalxaraq ortalama 1.3ºC artış müəyyən edilmişdir. Bu dərəcədə istiliyin bud sümüyü başı osteonekrozu törəcək səviyyədə olmadığı qənaətinə gəlindi. Pull out qrupunda İnstron cihazı ilə 0.5 mm/san aksial pull out tətbiq edilərək maksimum tutma qüvvəti (N) ölçüldü. Qüvvət tətbiqi nəticəsində əldə edilən rəqəmlər iki alt qrup arasında əhəmiyyətli fərq olduğunu göstərmişdir(p<0.011). Maksumum ekstraksiya torq qrupunda Torqmetr cihazı ilə 4º/san tərs istiqamətdə torq (Nm) tətbiq edildi. Ekstraksiya vaxtı ən yüksək torq nəticələri müəyyən edildi. Qüvvət tətbiqi nəticəsində əldə edilən rəqəmlər iki alt qrup arasında çox əhəmiyyətli fərq olduğunu göstərmişdir(p<0.0001). Frederik və əməkdaşları tərəfindən həyata keçirilən biomexaniki təcrübədə də oxşar nəticələr əldə edilmişdir.(14). Cut out qrupunda İnstron cihazına taxıldıqdan sonra bud sümüyü başına 5 N-la başlayıb 2 mm/dəq sürətlə aksial yüklənmə tətbiq edildi. Bu prosedura ən az 5 mm yerdəyişmə əmələ gələnə qədər davam etdirildi. Digər qruplarda müşahidə edildiyi kimi iki alt qrup arasında əhəmiyyətli fərq olduğu müəyyən edildi(p<005). Osteoparozlu sümüklərdə sümük trabekulaları arasında boşluqlar geniş olduğu üçün sementin daha asan yayıla biləcəyini düşünmüşdük. Bu səbəblə SMS-ı aşağı olan bud sümüyü başlarında kontrol və təcrübə qrupları arasında qüvvət ölçülmələrində daha çox fərq olacağını gözləyirdik. Ancaq bu korrelyasiyanı bütün nümunələrdə görə bilmədik. Bu problemin bütün nümunələrə eyni həcmdə sement göndərə bilmədiyimiz üçün baş verdiyi qərarına gəldik. Sement vint kanalı boyu bud sümüyü başına tərəf göndərilərkən daha uyğun metod istifadə edilməlidir.
|