FəNN: makroiQTİsadiyyat

3. Beynəlxalq maliyyə-kredit sistemi.

Ölkələr arasında iqtisadi münasibətlər ya birbaşa, yaxud da müxtəlif beynəlxalq iqtisadi təşkilatların vasitəsilə tənzimlənir. Belə təsisatlar hər şeydən əvvəl maliyyə-kredit sahəsində fəaliyyət göstərirlər. Bunlara beynəlxalq Valyuta Fondunu (BVF), Beynəlxalq Yenidən­qur­ma və Inkişaf Bankını (BYIB), Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankını (BHB), Avropa Yenidənqurma və Inkişaf Bankını (AYIB) misal gös­tərmək olar. BVF ən iri beynəlxalq iqtisadi təşki-latlardan,dünya val­yuta sistemini tənzimləyən mərkəzi orqanlardan biridir. BVF 1944-cü ildə ABŞ-ın Bretton-Vudse şəhərində beynəlxalq valyuta-maliyyə kon­fransında yaradılmışdır. BVF ölkələr arasında valyuta sahəsində müna­sibətlərin əsas, ən ümumi qaydalarını müəyyən edir və BMT-nin ixti­saslaşdırılmış müəssisəsi statusuna malikdir. Onun əsas vəzifələri val­yuta problemləri üzrə hökumətlər-arası məsləhətləşmələr aparmaq və əməkdaşlığın daimi mexanizmini təmin etməkdən, valyuta məzən­nələrini sabit-ləşdirmək və pul vahidlərinin rəqabətdə qiymətdən düş­məsi-nin qarşısını almaqdan, fondun üzvü olan ölkələr arasında cari əmə­liyyatlar üzrə çoxtərəfli ödənişlər sistemini müəyyən və xarici iqtisadi mübadilənin maneəsiz inkişafını təmin etmək məqsədi ilə valyuta məhdudiyyətlərini aradan qaldır-maqdan, tədiyə balansındakı çatışmazlığı tənzimləmək üçün kredit verməkdən, lazım gəldikdə bey­nəlxalq miqyasda satı-la bilən şeylərin yerini doldurmaq məqsidilə süni ehtiyat aktivləri – SDR yaratmaqdan ibarətdir.

BVF 1970-ci ildən başlayaraq beynəlxalq tədiyə və ehtiyat ak­tiv­ləri buraxır. Beynəlxalq hesablaşma vahidi və dünya kredit pul­ları­nın bir növü olan SDR-in yaradılma-sının əsas səbəbi milli valyu­taların qeyri-sabitliyi olmuşdur.
Dünya valyuta sisteminin qeyri-sabitliyi valyuta tən-zim­ləmə­lə­ri­nin regional səviyyədə razılaşdırılmasına gətirib çıxarmışdır. Belə ki, 1979-cu ildə valyuta məzənnələrini sabitləşdirmək məqsədilə Avropa Iqtisadi Birliyinə daxil olan ölkələrdə Avropa Valyuta Sistemi (AVS) və Avropa Valyuta Vahidi olan EKYÜ yaradılmışdır. EKYÜ-dən "Ümu­mi bazara" daxil olan ölkələrin firmaları arasında aparılan əməliyyat­larda istifadə edilir. AVS-ə daxil olan ölkələrin valyutaları bir-biri ilə sıx surətdə bağlıdır və mə-zənnələrə görə fərqlənirlər. Milli valyutaların məzənnələri EKYÜ ətrafında 2,25% həddində tərəddüd edə bilər.
Beynəlxalq hesablaşma vahidlərinin (SDR, EKYÜ) meydana gəlməsi dünya birliyinə daxil olan milli təsərrü-fatların bir-biri ilə qay­nayıb – qarışdıqlarını göstərir.
Ən nüfuzlu beynəlxalq iqtisadi təşkilatlardan biri də BYIB-dir. Bank BMT-nin ixtisaslaşdırılmış müəssisəsidir. Bretton-Vudse kon­fran­sının qərarı ilə BVF ilə eyni vaxtda - 1944-cü ildə yaradılmış, lakin 1946-cı ildə fəaliyyətə başla-mışdır. BYIB iki filialdan–Beynəlxalq Ma­liyyə Korporasi-yası (BMK) və Beynəlxalq Inkişaf Assosiasiyası (BIA) iba-rətdir. Bunların üçü bir yerdə Dünya Bankını əmələ gətirir.