FəNN: makroiQTİsadiyyat

ÜMM kəmiyyət göstəricisi olduğu üçün o, əmtəələrin keyfiyyətinin yaxşılaş­dırılmasını əks etdirmir. Lakin aydın-dır ki, key­fiyyətin yaxşılaşması məhsulların reallaşdırıl-masını asanlaşdırır, isteh­salın genişləndirilməsi üçün stimul yaradır. Doğrudur, keyfiyyətin yax­şılaşması ilə eyni vaxtda qiymətlər də yük­sələ bilər və yüksəlir. Deməli, qiymətlərin həddindən artıq yüksəlməsi reallaşdırmada müəyyən çətin­liklər yarada bilər. La­kin qeyd etmək lazımdır ki, qiymət-lərin yük­səlməsi nəticəsində məhsul istehsalı artır, təklif tələbdən irəlidə gedir, bu isə qiymətlərlə məhsul­ların keyfiy-yəti arasındakı asılılıqda tarazlaş­maya gətirib çıxarır.

Ümumi məhsulun bölgüsündə baş verən dəyişikliklər cəmiyyətin iqtisadi rifahına təsir göstərir. ÜMM yalnız istehsal olunan məh­sul­ların həcmini əks etdirir, hazırlanan əmtəələrin cəmiyyətin tələbatına uyğun gəlib-gəlməməsi haqqıda isə təsəvvür yaratmır. Məsələn, ola bi­lər ki, müqayisə üçün əsas götürülən bütün şərtlər gözlənilməklə əsas dövrə nisbətən cari dövrdə ÜMM artmışdır. Lakin deyək ki, bu artım cəmiyyətdə aztapılan, yəni daha çox tə­ləbat olan məhsullar hesabına deyil, insanların tələbatla­rı­nın nisbətən yaxşı ödənildiyi məhsullar he­sa­bına olmuşdur. Bu isə ayrı-ayrı məhsullar üzrə tələblə təklif ara­sındakı nisbətin pozulması deməkdir. Bəzi iqtisadçılar belə hesab edirlər ki, istehsal olunan bütün məhsulun ədalətli bölgüsü cəmiyyətin iqtisadi rifa­hı­nın yüksəlməsinə səbəb olmaqla yanaşı, gələcəkdə isteh­salın səmə­rəliliyinə əks təsir göstərə, onun artırılmasında adam­ların fəallığının azal­masına səbəb ola bilər. Bundan başqa, ÜMM-in artması ilə yanaşı, əhalinin sayı da artır. Göründüyü kimi, cəmiyyətin iqtisadi rifahına xa­rakteristika vermək üçün ÜMM həqiqi mənzə­rəni aşkara çıxarmağa imkan vermir. Odur ki, hər nəfərə görə məhsul istehsalı göstə­ricilərindən is­tifadə edilir. Bu göstəri­cilərə hər nəfərə düşən ümummili məhsul, milli gəlir, kon­kret məhsul növləri (ət, süd, taxıl, polad, elektrik enerjisi və i. a.) istehsalı, istehlak malları istehsalının quruluşu və dinamikası, əha­linin pul gəlirləri və banklardakı əmanətlə-rinin məbləği, ailə büdcəsi, iş gününün uzunluğu, məzuniy-yət günlərinin miqdarı, əhalinin məşğul­lu­ğu, asudə vaxt, ondan istifadə olunması və s. daxildir.