Фирузя мяммядли

Сечилмиш ясярляри 
lX 
anlayış və hadisələri adlandırmaq üçün yaranır, 
bəziləri isə üslubi məqsəd üçün əmələ gəlir. Bu 
cəhətdən neologizmlər iki yerə bölünür: 
1. Ümumi (Ümumi,linqvistik) neologizmlər; 
2. Fərdi-üslubi (okkaziolal) neologizmlər. 
Fərdi (okkazional) neologizmlər ədəbi dilin 
lüğət tərkibinə daxil ola bilmədiyi üçün onlar 
üslubi və ya müəyyən ekspressivlik yaradan 
vasitələr kimi qiymətləndirilir. Ədəbi dilin lüğət 
tərkibinin zənginləşməsi mənbələrindən biri kimi, 
ümumdil (linqivistik) neologizmləri xüsusilə 
maraqlıdır. 
Azərbaycan ədəbi dilinin lüğət tərkibində 
mövcud olan neologizmlər məna və formalarına 
görə müxtəlif şəkillidir. 
Şair və yazıçıların, alim və mətbuat işçilərinin 
müəyyən 
məqsədlərlə 
əlaqədar 
yaratdıqları 
neologizmlər fərdi üslubi neologizmlər adlanır. Bu 
qrup neologizmlər iki cür olur: 
birincisi, müstəqil 
neologizmlər, ikincisi, kontekst neologizmlər. 
Bu 
ikinci forma sırf bədii sənətkarlıqla bağlıdır. 
Okkazional 
neologizmlərlə 
linqvistik 
neologizmləri fərqləndirən əsas cəhət birincilərin 
ədəbi dilə daxil olmaması xüsusiyyəti ilə izah 
edilir. Lakin okkazionalizmlərin hər hansı yazıçının 
özünün lüğət tərkibinə daxil olması fikrini heç kəs 
inkar etmir. Okkazional neologizmlər fərdi 
yaradıcılıq məhsulu olmaqla, nitq faktı kimi nəzərə 
alınır. Okkazional söz sırf nitq hadisəsi kimi dilə 

---

580 
Фирузя Мяммядли 
məxsus deyil: o lüğətdən götürülmür, yaradılır, 
ondan istifadənin hər konkret şəraitində yenidən 
yaradılır. Təsadüfi deyil ki, okkazionalizm tez-tez 
fərdi yaradıcılıq məhsulu kimi qiymətləndirilir.
Azərbaycan 
dilçiliyində 
də 
linqvistik 
neologizmlərlə okkazionalizmlərin əsaslı fərqi bu 
cəhətlə bağlı izah edilir. Okkazionalizmlər, bir 
qayda olaraq, üslubi neologizmlər hesab edilir və 
onların bədii təsvir vasitəsi kimi işlənməsi fikri 
təqdir olunur. 
Nümunələrə diqqət yetirək: