Фирузя мяммядли
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Seçilmiş əsərləri X
217 yazıçımız, etnoqraq-tarixçi alimimiz, siyasi-ictimai xadimimiz, öz fəlsəfi və dilçiliyin bəzi problemləri istiqamətindəki baxış- ları ilə ötən əsr dilçi alimlərimizi 30-40 il qabaqlamış Y.V.Çə- mənzəminlinin “İki od arasında” romanı düşdü. Əsərdə belə bir epizod var: Qarabağ xanlığının eşik ağası (xarici işlər naziri) vəzifəsi daşıyan M.P.Vaqif İbrahim xanın qəzəbli vaxtında onun fikrini dağıtmaq üçün tarixdən söz salır: - Bilirsən, xan, “Şahnamədə” rəvayət olunan İran-Turan davası bizim Kürlə- Araz arasında vaqe olmuşdur, – deməklə xanın marağını, diq- qətini tarixə yönəldir. Bu epizod o vaxt (1970-1980-ci illər) mənim diqqətimi, açı- ğını deyim ki, o qədər də cəlb etməmişdi. Əsərin dil materialı əsa- sında namizədlik dissertasiyası üzərində işləyirdim və yazıçının dil üslubu məni tamam başqa istiqamətdə sehirləmişdi. Bu məqalə mənim yadıma həmin epizodu necə saldısa, mən az qala “Evrika!” deyə səslənəcəkdim. Deməli, Y.V.Çə- mənzəminli M.P.Vaqifin dili ilə bu fikri əbəs səsləndirməyib- miş. Onsuz da “Qızlar bulağı” romanının məzmun bağlılığı ilə qədim Azərbaycan torpaqlarının qədim türklərin ilk məskəni olması ideyasını təsdiqləməyə çalışan böyük yazıçı “İki od ara- sında” romanında bir daha bu məsələnin üzərinə qayıtmışdır. Deməliyəm ki, ötən yüzilliyin əvvəlllərində fəaliyyət gös- tərən qabaqcıl ziyalılarımız və sənət adamlarımız kimi, Y.V.Çəmənzəminli də sosial-ictimai və mənəvi həyatımızın bütün sahələri üzrə mövcud boşluqları aradan qaldırmaq, bir sıra elm, təhsil, sənət sahələrinin bünövrəsini qoymaq və ya bu bünövrə varsa, onu möhkəmləndirmək yolunda öz bilik və bacarığını əsirgəməmişdir. Çox uzaq, demək olar ki, qeyri-mü- əyyən bir tarixi dövrü əks etdirən “Qızlar bulağı” romanı məz- mun etibarı ilə yazıçı təxəyyülünün məhsulu olsa da, burada dünyanın, o cümlədən Yaxın Şərqin arxiv sənədlərindən top- lanmış elə dəlillər, sübutlar vardır ki, bunlar Azərbaycan tor- paqlarının qədim sakinlərinin məhz türk mənşəli olduğunu an- lamaq üçün tamamilə kifayət edir! Bəlkə yazıçını repressiya |