1 Y= --------------- (a+I+G) 1-b ( 1-t) Bu erda: 1 / (1-b(1-t) – yopik iktisodiyotda xarajatlar mul’tiplikatori;
t – chegaraviy solik stavkasi.
t =ΔY/ΔT
Bu erda: ΔT – to`lanadigan soliklar mikdorining o`sishi;
ΔY – daromadlarning o`sishi.
Progressiv solik tizimi mul’tiplikator samarasini yumshatadi va ishlab chikarish xamda bandlilik darajalarini barkarorlashtiradi.
Solikka tortish xisobga olingan xoldagi xarajatlar mul’tiplikatori solikka tortish xisobga olinmagan xoldagi solik mul’tiplikatoridan ancha kichikrok mikdorga ega, chunki daromadlarga aylangan xarajatlarning bir kismi soliklarga chegirilib, muomaladan chikadi va mal’tiplikatsiya samarasini pasaytiradi. Bu ikkala formulani solishtirganda xam ko`zga tashlanadi. SHuningdek ochik iktisodiyotda oshgan daromadlarning bir kismi importga yo`naltirilishi okibatida muomaladan chikib ketishi tufayli mul’tiplikator samarasi yopik iktisodiyotga nisbatan pastdir.
Ochik iktisodiyotda davlat xarajatlari mul’tiplikator va muvozanatli ishlab chikarish xajmi kuyidagi tenglamalar sistemasini echib topiladi:
Y=C+I+G+Xn C=a+b(1-t) x Y Xn=g+m’Y Agarda (2) va (3) tenglamalarni asosiy makroiktisodiy ayniyatga ko`yib, echsak kuyidagi echimga ega bo`lamiz:
1 Y= ------------------- (a+I+G+g) 1(1-b(1-t)+m’ Bu erda: 1 / 1(1-b(1-t)+m’ ochik iktisodiyotda davlat xarajatlar mul’tiplikatori.
3. Solik mul’tiplikatori. Muvozanatli daromadlar darajasiga soliklarni kamaytinish xam mul’tiplikativ ta`sir ko`rsatadi. Soliklar mikdorini ΔT ga kamaytirsak, tasarrufdagi daromad darajasi ΔT ga oshadi. Iste`mol xarajatlari mos tarzda ΔTx b (bu erda b-iste`molga chegaraviy moyillik) mikdorga oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar egri chizigini yukoriga siljitadi, milliy ishlab chikarish xajmini esa ΔU ga oshiradi.
Solik mul’tiplikatsiya samarasi davlat xarajatlari singari soliklarning bir marta o`zgarishi okibatida iste`molning bir necha bor o`zgarishiga boklik.
T↓(ΔT) Yd↑ (ΔYd= -ΔT) C↑ (ΔC=b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b(-ΔT)) Y↑ (ΔY=b(-ΔT) C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b2(-ΔT)) Y↑ (ΔY=b2(-ΔT))
C↑ (ΔC=b(b2(-ΔT))) va x.k.
Demak, solik mul’tiplikatorini kuyidagicha tasvirlash mumkin:
