Fiskal siyosat

6.Byudjet takchilligi va ortikchaligi.
Iktisodiyotning o`rnatilgan barkarorligi darajasi davriy byudjet takchilligi va ortikchaligi mikdorlariga boglik. Davriy takchillik (ortikchalik) iktisodiy faollik pasayishi (oshishi) sharoitida solik tushumlarining avtomatik kamayishi (oshishi) va davlat xarajatlarining avtomatik oshishi (kamayishi) natijasida yuzaga keladigan davlat byudjeti takchilligi (ortikchaligi)dir.
G,T
T’
T=Ta+tY
Byudjetning
davriy G=cont
takchilligi Byudjetning
davriy profitsiti
G=Ga-γY
Y1 Y0 Y2
23-chizma. Byudjet takchilligi va ortikchaligi
Davriy pasayish boskichida soliklar avtomatik pasayishi, davlat transfertlarining oshishi natijasida byudjet takchilligi kelib chikadi.
Davriy yuksalish boskichida soliklar avtomatik ko`payishi va davlat xarajatlarining kamayishi natijasida byudjet ortikchaligi paydo bo`ladi. Davlat xarajatlari o`zgarmas bo`lgan sharoitda xam byudjet takchilligi va ortikchaligi mavjud bo`lishi mumkin. Davriy takchillik va ortikchalik mikdorlari solik va byudjet funktsiyalari grafiklarining «tikligiga» boglik. Solik funktsiyasi T ning egilish burchagi chegaraviy solik stavkasi t  ning mikdoriga boglik. t kancha yukori bo`lsa T chizigi shuncha tik bo`ladi. Davlat byudjetidan beriladigan transfertlar xajmi o`zgarishining daromadlar o`zgarishiga boglikligini xarakterlovchi γ koeffitsent kancha kichik bo`lsa, G chizigi xam shuncha tik bo`ladi. Demak daromad oshgani sari byudjetga solik to`lovlari oshaveradi, byudjetdan transfert to`lovlari esa kamayadi.
Davlat xarajatlari daromadga boglik bo`lmagan o`zgarmas mikdor bo`lganda t kanchalik katta bo`lsa T chizigi shuncha tik va ikttisodiyotning o`rnatilgan barkarorligi darajasi xam shunchalik yukori bo`ladi. Ammo iktisodiy o`sishning ta`minlash vazifasi T va G chiziklarini yotikrok bo`lishini takozo etadi.
O`rnatilgan barkarorlashtirgichlar muvozanatli YAMM xajmini , uning potentsial xajmi darajasi atrofida tebranishi sababini to`lik tugatmaydi va ishlab chikarishning xar kanday darajasida mavjud bo`lishi mumkin.
To`lik bandlikni ta`minlagan diskret fiskal’ siyosat yuritilishi natijasida davlat byudjetining tarkibiy takchilligi (ortikchaligi), ya`ni to`lik bandlik sharoitida byudjet xarajatlari (daromadlari) va daromadlari (xarajatlari) o`rtasidagi fark yuzaga keladi.
Davriy takchillik ko`pincha davlat byudjetining xakikiy takchilligi va tarkibiy takchillik farki sifatida baxolanadi.